Lögberg-Heimskringla - 04.07.1963, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 4. JÚLÍ 1963
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD. '
Printed by n
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÖNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S.
E. Björnsson. Monlreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar
Bjömson. Grand Forks: Richard Beck. Reykjavík: Birgir
Thorlacius. Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl
Strand.
Subscriplion SG.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Deportment, Ottawa,
and for payment of Postage in cash.
Séra Jón Guðnason
Vegna tilmæla Jakobs F. Kristjánssonar, er dvelur á Is-
landi um þessar mundir sýndi séra Jón Guðnason okkur þá
góðvild, að senda blaðinu ávarp það, er hér er birt. Mér
þykir og innilega vænt um bréf hans, þar sem hann segjir
meðal annars: „Konan mín biður mig að flytja þér kveðju
sína, við minnumst oft hins góða sumardags árið 1946, þegar
þið hjón, ásamt þeim Stefáni ritstjóra og Gretti ræðismanni
og frúm þeirra, voruð gestir í Reykjaskóla í Hrútafirði. Við
geymum Lögbergsblaðið, þar sem Einar sagði frá þessari
samverustund með ykkur.“
Þessi orð brugðu upp bjartri mynd í huga mér. Þegar við
lögðum upp á Holtavörðuheiði þennan áminsta dag var
suddarigning en stytti upp smásaman, þannig var frásögn
Einars Páls:
„Er norður af Holtavörðuheiði kom fór útsýnið að hýrna
og er bílarnir staðnæmdust við Reykjaskóla var komið glaða
sólskin, er speglaðist undursamlega í draumlygnum Hrúta-
firðinum. 1 skólahúsinu, sem teljast má sönn héraðsprýði og
sett hefir styrkan menningarsvip á umhverfið, fögnuðu okk-
ur með veizlu, séra Jón Guðnason á Prestbakka og hans
tígulega frú; séra Jón er bróðir séra Einars í Reykholti,
áhugamaður mikill um kirkju og þjóðfélagsmál. Kona hans
er ættuð frá Brunnum í Helgafellssveit. Ég þekkti þessi hjón
í fyrri daga og fagnaði því að eiga þess kost að taka í hendur
þeirra á ný eftir langa útivist. Séra Jón bauð okkur velkomin
í byggðarlagið með fagurri og hjartahlýrri ræðu, er við
þökkuðum á okkar fámælta hátt.“ —
Séra Jón Guðnason er nú þjóðskjalavörður í Reykjavík
og einn sá ættfróðasti maður, sem uppi er á íslandi. Hann
hefir safnað miklu um ættir, einkum Strandamanna og
Dalamanna og hefir gefið út merkileg rit um þau efni. Hann
óskar eftir upplýsingum um þá Vestur-lslendinga sem ætt-
aðir eru úr Dalasýslu og vonandi fær hann góðar undir-
tektir hjá þeim. — Séra Jón veitti ritstjóra og útgefendum
hins mikla ritverks Vesíur-íslenzkar æviskrár ómetanlegan
stuðning með því að bera saman ártöl og ættfærslur við
kirkjubækur Þjóðskjalasafnsins og við prófarkalestur. Við
Vestur-íslendingar eigum honum mikið að þakka. Ávarp
hans sem hér fer á eftir er „fagurt og hjartahlýtt“ eins og
ávarp hans f.orðum til vestur-íslenzku gestanna í Reykja-
skóla.
Séra Jón Guðnason:
Ávarp
til Veslur-íslendinga, flutt á Hótel Borg, 18. júní 1963.
Góðir géstir, íslendingar
vestan um haf.
Ég vil hefja mál mitt á því
að bjóða ykkur hjartanlega
velkomin heim til íslands. Og
um leið vil ég þakka þá rækt-
arsemi og tryggð við ættar-
land ykkar og ættingja og
vini hér heima, sem koma
ykkar, svo margra og um svo
langa vegu, ber skýrt vitni
um. Veit ég, að ég mæli þetta
fyrir hönd okkar allra, heima-
fólks, sem hingað erum kom-
in til fundar við ykkur, og
einnig fyrir hönd fjölmargra
annarra, sem ekki hafa átt
þess kost að vera staddir hér
í kvöld. Og um leið og þið
eruð boðin velkomin, þá er
einnig borin fram sú ósk, að
þær stundir, sem þið dveljið
hér heima, megi verða ykkur
gleðiríkar, og að ný eða end-
urnýjuð kynni ykkar af landi
og þjóð megi geymast í hug-
um ykkar um langa framtíð
sem bjartar myndir og minn-
ingar. Það er víst, að slíkar
minningar myndu verða
gildir þættir, til þess að
styrkja þau bönd, er tengja
saman íslendinga vestan hafs
og austan.
Tíminn líður með sínum
jafna hraða og hver líðandi
stund færir okkur venjulega
næg viðfangsefni, svo að okk-
ur gefst lítið tóm til að brjóta
heilann um það, sém liðið er
og langt að baki. En við erum
þó öll tengd við liðna tímann;
hann hefur mótað okkar innra
líf. Við eigum minningar _ frá
eigin reynslu, og feður okkar
og mæður miðluðu okkur af
eigin reynslu, sem þau höfðu
að nokkru þegið sem arf frá
fyrri tíð. Þannig eru kynslóð-
irnar tengdar saman, og á-
hrifin frá þeim búa í huga
okkar, nátengd eigin reynslu
okkar frá liðinni tíð. Og eins
og falinn eldur getur orðið að
björtum loga, þegar felhellu
er lyft og skarað í glæður,
eins geta andleg arfleifð og
minningar gagntekið hug
okkar, þegar sérstök tilefni
vekja þær af dvala.
Séra Jón Guðnason
Þetta finnst mér vera að
gerast hér meðal okkar í
kvöld. Það er eins og tjaldi,
sem hylur hið liðna, sé lyft
frá, og okkur gefin sýn yfir
nær því heillar aldar svið,
nánar tiltekið 90 ár, eða frá
því er þúsund ára sól íslands
byggðar var að hníga til viðar,
árið 1873, og nýtt 1000 ára
tímabil að renna upp. Og
sviðið, sem við horfum yfir,
nær allt til dagsins í dag, til
þessarar stundar, 18. júní
1963, þegar fjölmennur hópur
íslendinga, heimamanna og
Vestmanna, er hér saman
kominn.
Telja má, að vesturfarir í
stórum stíl hafi hafizt um
1873, þó að nokkrir væru farn-
ir áður. Næstu ár allmörg var
útstreymið mest, en dró svo
úr, er árferði fór að batna
hér, framtíðarvonir glæddust
og rýmra var orðið um þá,
sem eftir voru, er svo margir
höfðu flutzt vestur.
Ég ætla ekki að rifja hér
upp nánar sögu vesturfar-
anna, þó að þrautir og bar-
átta og afrek og sigrar frum-
herjanna, íslenzku landnem-
anna vestra, séu vissulega
minnisverð íslendingasaga.
Það, sem mér er ríkast í huga
nú, eru tengslin milli íslend-
inga austan hafs og vestan og
sú íslenzka arfleifð, sem varð-
veitt hefur verið vestan hafs
og enn er þar við lýði.
Fyrstu tengslin milli
frænda vestan hafs og austan
og um nokkuð skeið þau einu,
en alltaf þau, sem mesta eft-
irvæntingu vþktu, voru sendi-
bréfin. Hér heima voru þau
marglesin, síðan rætt um efni
þeirra og fréttir úr þeim sagð-
ar ættingjum og vinum. Það
munu vera mörg dæmi um
það, að bréfaskipti hafi hald-
izt milli vesturfara og ætt-
ingja hér heima áratugum
saman. Og svo voru íslenzku
blöðin vestan hafs: Heims-
kringla, Lögberg, Öldin o. fl.
þessi þrjú blöð, sem ég nefni,
komu öll á mitt æskuheimili.
Þeim var haldið saman og
voru bundin eða heft. Ég bý
enn að ýmsum fróðleik, sem
ég svalg í mig úr þeim á mín-
um ungdómsárum. Og loks
voru bókmenntirnar, einkum
ljóðin. Þar gnæfir hæst meðal
stórskálda allra tíma, Stephan
G. Stephansson, veðurbitinn
erfiðismaður, en búinn and-
legum ægishjálmi. En við
kunnum einnig að meta
marga fleiri. Ég nefni aðeins
kímniskáldið Káin og Gutt-
orm J. Guttormsson, sem
fæddur er á Vesturheims
grund og hefur þar allan sinn
aldur alið, en yrkir þó betur
á íslenzku en páinn á latínu.
Og honum, þ.e.a.s. Guttormi,
en ekki páfanum, eigum við
nú að fagna meðal gesta vorra
að vestan. Veri hann velkom-
inn. Heill honum, og þökk
fyrir Sandy Bar og önnur
hans ljóð. Vissulega hafa
Vestur-lslendingar auðgað
bókmenntir vorar, svo, að
þess verður lengi minnzt.
En einnig á öðrum sviðum
hafa þeir unnið afrek, sem eru
þjóðerni þeirra til mikillar
sæmdar. Þeir hafa stofnað
blómlegar íslenzkar byggðir,
bæði í Kanada og í Banda-
ríkjunum; þeir hafa margir
gerzt ágætir lærdómsmenn
og einnig öflugir framtaks-
menn í mörgum starfsgrein-
um. Þeir mynduðu brátt söfn-
uði, til þess að varðveita og
efla sinn helga trúararf. Þeir
hafa haft og hafa enn með
sér bæði staðbundin félög og
einnig víðtæk félagasamtök,
sem allar horfur eru á að
standa muni og eflast um
langa framtíð, allt eins fyrir
það, þó að íslenzkan hljóti að
þoka fyrir enskunni í daglegu
lífi. Vitund um upphaflegt
göfugt þjóðerni og máttur
öflugra samtaka mun eftir
sem áður orka að viðhalda
nánum tengslum við ættland
og þjóð.
Ég, sem þessi orð mæli, var
um skeið starfandi í Þjóð-
skjalasafni Islands og hafði
þá á hendi ýmislega fyrir-
greiðslu fyrir Vestur-Islend-
inga, bæði þá sem komu heim
og líka með bréfaskiptum.
Það vakti þá oft undrun mína
og aðdáun, hve innlifaðir þeir
voru öllu, sem íslenzkt var.
Ég leyfi mér að nefna nokkur
dæmi. Tvær systur í Mani-
toba báðu bréflega um fæð-
ingarvottorð sín. Vottorðin
voru afgreidd, og líklega hefi
ég, venju fremur, vandað mig
með skriftina. Ég fékk þakk-
arbréf til baka, þar sem þess
var getið, að systurnar tímdu
helzt ekki að láta vottorðin
af hendi til þeirra nota, sem
ætlað var, heldur langaði til
að setja þau í ramma og hafa
þau til prýði á stofuvegg. ís-
lenzk stúlka, sem átti heima
sunnarlega í Bandaríkjunum
og kunni víst ekki eitt orð í
íslenzku, sendi mér milljón
í bréfi, að vísu milljón sem
var sérstaks eðlis. Hún skrif-
aði mér fyrst og tjáði mér,
að hún ætlaði að fara gifta
sig og stofna heimili. En áður
en það yrði, sagði hún að sig
langaði til að fá upplýsingar
um ætt sína og fá heimilis-
fang einhvers nákomins ætt-
ingja síns hér heima. Mér
tókst að leysa þenna vanda
fyrir stúlkuna og fékk svo frá
henni þakkarbréf, þar sem
næst á eftir ástúðlegu ávarpi
komu orðin: Milljón þakkir!
Og þó að ég megi nú ekki
lengja mál mitt um of, þá
langar mig til að bæta enn
við einni stuttri frásögn. Fyr-
ir 14 árum komst ég fyrir sér-
stök atvik í bréfasamband við
háaldraðan Vestur-ilslending,
sem verið hafði vinnumaður
hjá foreldrum mínum hér
heima um það leyti sem ég
fæddist, en síðan farið vestur
og gerzt bóndi í Manitoba, en
var nú setztur að á elliheim-
ili í Vancouver. Það kom í
ljós, að hann hafði, í fjarlægð-
inni, fylgzt með æviferli mín-
um og systkina minna og þótti
mér það furðulegt. Þegar ég
fann hann vera svona fróðan,
datt mér í hug að leita til hans
um upplýsingar um móður-
bróður minn, sem langa ævi
hafði átt heima við Kyrra-
haf, en var fyrir all löngu
látinn. Þeir höfðu ekkert
þekkzt hér heima og mikil
fjarlægð var milli þeirra
vestra. Þó höfðu þeir af alveg
sérstakri tilviljun hitzt einu
sinni, árið 1930, og orðið sam-
nátta á gististað. En það var
ekki sofið nóttina þá. Og um
hvað ræddu þeir gömlu
mennirnir, annar eftir 40 ára
dvöl og hinn eftir nær 50 ára
dvöl í Vesturheimi? Þeir voru
alla nóttina að fara með ljóð
eftir Kristján Fjallaskáld. Það
var arfur að heiman. „Og
frændi þinn kunni jafnvel
meira en ég“ bætti gamli
maðurinn við.
Þegar erfðirnar að heiman,
tengslin við ættlandið, eiga
svo djúp ítök í hjörtum
þeirra, sem fluttust fulltíða
vestur, þeirra, sem fluttust
þangað á barnsaldri, og einnig
þeirra sem fæddir eru vestra
og ekki kunna hið forna móð-
urmál, þá eru það ekki róm-
antískir hugarórar, heldur
raunsæ framsýni að álykta
svo, að hið bezta í íslenzkri
arfleifð, það muni geta varð-
veitzt um aldir meðal frænda
vorra í Vesturheimi, ef svo
verður að því hlúð sem hing-
að til, sem ekki er ástæða
til að efast um. Bjartur boði
Framhald á bls. 7.