Lögberg-Heimskringla - 04.07.1963, Blaðsíða 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 4. JÚLÍ 1963
5
Haraldur Guðnason:
Bréf úr Vestmanneyjum
Gat aldrei lesið Faðirvorið
Vertíðin 1963 var með
betra móti og mun betri en
vetrarvertíðin 1962. Á land
kom alls 37.748 lestir af fiski,
en í fyrra rösklega 34 þús.
lestir. Þó gengu öllu fleiri
bátar frá Eyjum í fyrra.
Nú voru gerðir út 86 bátar;
55 voru með línu og net, 10
voru á botnvörpuveiðum og
15 voru á veiðum með hand-
færi. Síldveiðar eru nú all-
mikill liður í framleiðslu
Eyjamanna, einkum fyrri
hluta vertíðar. Og nú, um
miðjan júní, ausa bátar upp
síld við Bjarnarey, svo að
segja „bæjarleið“ frá hafnar-
mynninu. Um 1880 urðu menn
varir við miklar síldartorfur
austan við eyjar, og svo hef-
ur vafalaust verið frá ómuna-
tíð. En þá voru engin tæki til
að hagnýta þessa góðu vöru
þótt fólkið liði skort oft og
einatt.
Aflakóngur á vetrarvertið-
inni var Helgi Bergvinsson,
skipstjóri á Stíganda. Afli
Stíganda var 1004 tonn. Löng-
um var hér aflakóngur Benó-
ný Friðriksson, kallaður Binni
í Gröf. Enn er hann formaður
og sækir fast. — Helgi var
áður aflakóngur 1960. Hann
er ættaður af Svalbarðs-
strönd. — Mesta aflaverð-
mæti á vetrarvertíðinni flutti
á land vélbáturinn „Gjafar“,
skipstjóri Rafn Kristjánsson.
Hann var á síldveiðum fyrri
hluta vertíðar og aflaði
grimmt. Aflaverðmæti Gjaf-
ars reyndist nokkuð á 8. millj.
króna miðað við lokadag, 11.
maí. Enn eru vertíðarlok við
þann dag miðuð, þótt þessi
gamli merkisdagur hafi misst
gildi sitt að öðru leyti. —
Hlutur Vestmannaeyinga í
þjóðarframleiðslunni mun frá
ári til árs vera sem næst
10—12%.
Margar vertíðir í Eyjum
hafa verið án mannfórna und-
anfarin ár. Áður fyrr var ekki
óalgengt, að 1—2 bátar færu
í hafið á hverri vertíð. — Nú
gerðist sá sorglegi atburður
á liðinni vertíð, að vélbátur-
inn ERLINGUR IV fórst þann
22. marz og með honum tveir
menn: Guðni Friðriksson vél-
stjóri, 34 ára að aldri, ættaður
frá Siglufirði og Samúel
Ingvason frá Akranesi, 20 ára.
Vélbáturinn Halkion, skip-
stjóri Stefán Stefánsson frá
Gerði í Vestmannaeyjum,
bjargaði þeim 8 mönnum af
Erlingi IV, er af komust.
Mikið lán hefur fylgt Stefáni
skipstjóra og skipi hans. Þetta
er þriðja áhöfnin sem hann
og menn hans hafa bjargað
alls 24 mönnum á skömm-
um tíma. — Stefán á Halkion
er sonur Stefáns í Gerði Guð-
laugssonar, sem var farsæll
formaðu ír Eyjum um hálfrar
aldar skeið. —
Mikil vinna er nú í frysti-
húsunum. Skólanemendur og
menn af Vestur-íslenzkum
ættum hafa nú tekið þar
starfa. Sagt er, að vestan-
menn séu liðtækir til starfa,
en kaup þykir þeim ekki hátt
miðað við það, sem þeira eiga
að venjast.
Allmiklar framkvæmdir
munu fyrirhugaðar á vegum
kaupstaðarins. Er í ráði að
malbika nokkrar götur, enda
er þess mikil þörf. Hið mikla
vandamál Eyjamanna, öflun
góðs neyzluvatns, er enn
óleyst. Á meðan er ekki
annars kostur en safna vatni
af þökum húsanna í stein-
þrær eða brunna. Möl og mold
rýkur af götunum á húsaþök-
in, þar sem ekki er búið að
malbika. Er því hin mesta
þörf á, að hefta rykið, en þó
fyrst og fremst að fá heil-
næmt neyzluvatn, hvort sem
þess verður aflað með djúp-
borun, eimun sjávar eða
vatnsleiðslu af landi (undan
Eyjafjöllum).
Hafin er bygging nýs
sjúkrahúss í Eyjum. Verður
það mikil bygging og vönduð.
Er nú verið að steypa undir-
stöður. Áætiað er, að gera
húsið fokhelt á þessu ári. —
Þá er hafin á vegum bæjar-
sjóðs bygging nokkurra fjöl-
býlishúsa. Ibúðaskortur hefur
verið og er mikill í Eyjum. Er
brýn nauðsyn að fá fleira
vinnufært fólk í bæinn, því
fólksekla er mikil við fram-
leiðslustörfin. Ráðgert er að
selja íbúðirnar óinnréttaðar,
en hitakerfi og frágangur ut-
anhúss verður fullgert. Áætl-
að er, að kaupendur greiði
25—30% af andvirði húsanna
í tvennu lagi, fyrirfram og við
afhendingu.
Unnið hefur verið nokkuð
að innréttingu bókasafnshúss.
Bæjarbókarsafnið átti hundr-
að ára afmæli á s.l. ári. Hefur
það jafnan verið í leiguhús-
næði og oft miður góðu.
Standa nú vonir til, að það
flytji áður en langt líður í
eigið hús eftir mörg vistferli
í heila öld.
Allmargir mætir Eyjabúar
hafa horfið úr tölu lifenda
síðan um áramótin síðustu.
Torfi Jóhannsson bæjarfógeti
lézt 10. apríl, rösklega 57 ára
að aldri. Torfi var vel metinn
í sínu starfi og lagði hvar-
vetna gott til mála. — Þann
11. s.m. andaðist Árni J.
Johnsen 70 ára að aldri. Hann
var forvígismaður bindindis-
manna í Eyjum um áratugi.
Árni var íþróttamaður á
yngri árum, t.d. mikill sund-
maður. Mun hann hafa bjarg-
að nær tug manna frá
drukknun. Árni var söngmað-
ur góður, söng t.d. á þjóðhátíð
í Herjólfsdal í hálfa öld og í
kirkjukórnum svo að segja
til hinstu stundar. — 20. sama
mán. andaðist Friðþjófur G.
Johnsen skattstjóri, fimmtug-
ur að aldri. Friðþjófur var
ln Memoriam !
January the 18th 1963, was
a cold dreary day, one that
will long be remembered by
all who knew Roy Nelson —
for on that day he was called
to his maker after a sudden
accident. He is mourned by
his loving wife Jónína, by
his parents John and Larsína
Nelson, five brothers, Joe,
Albert, Norman, Arnold and
Murray, all in Winnipeg, one
sister, Jean — and by his
mother-in-law, Guðný Aust-
ford, Ella and Mundi Austford
and several other near rela-
tives.
He was born in the Inwood
District, Man., March 27. 1921
and lived for some years at
Ideal, Manitoba where he at-
tended school. For many years
he helped his father on his
Dairy Farm. He showed at
an early age an aptitude for
mechanics and soon became
an expert in building both
with wood an iron, his advice
was often sought by relatives
and others, and always provec
to be sound. After Roy and
Ninna were married, they
lived for a while at Marklanc.
in the Vestfold Post Office
district.
In 1956 he decided to con-
centrate on mechanics and
moved to Winnipeg. He work-
ed for others for several
years, then last year started
in business for himself — in
partnership with his brother
Arnold.
He was reliable, a friend
to his friends, with a smile
for everyone. It was always a
pleasure to visit with Roy and
Ninna.
His smiling way and pleasant
face
are a pleasure to recall,
He had a kindly word for
each
and died beloved by all.
Some day we hope to meet
him,
Some day, we know not when.
To clasp his hand in the
better land.
Never to part again.
God Bless his memory. —
A Friend.
lögfræðingur að mennt, hinn
mætasti maður. — Þá andað-
ist á þessu vori Guðjón Jóns-
son á Heiði, 80 ára. Var hann
hraustmenni með afbrigðum
á yngri árum og formaður í
40 ár. Guðjón var Eyfelling-
ur að ætt. Fyrir fáum dögum
lézt annar Eyfellingur, Árni
Jónsson. Hann var um langt
skeið verzlunarmaður hjá
Gunnari Ólafssyni á Tangan-
um. Árni kom sér tvisvar upp
stóru safni valdra bóka. Hann
unni mjög þjóðlegum fróð-
leik Qg persónusögu.
Séra Gísli Gunnlaugsson
var prestur í Kirkjubólsþing-
um í ísafjarðarsýslu í 30 ár
(1783—1813). Hann var af
góðu bergi brotinn. Sonur
séra Gunnlaugs Snorrasonar,
sem var hefðarklerkur á
Helgafelli. — Síra Gísli var
fæddur árið 1743 og útskrif-
aður úr Skálholtsskóla 1767.
— Tveimur árum síðar vígð-
ist hann kapelán til föður
síns og var þar næstu 14 árin,
eða þangað til hann fékk
Kirkjubólsþing. Þegar séra
Gísli fór norður til brauðs
síns, fluttust foreldrar hans,
sem voru orðin gömul og far-
in, með honum norður að
Djúpi, og þar dóu þau há-
öldruð í skjóli hans.
Með presti flutti þá einnig
norður kvenmaður, sem varð
bústýra hans alla ævi, og var
hún á líkum aldri og hann.
Hún hét Ólöf Guðmundsdótt-
ir og var af „lítilli ætt“ í
Helgafellssveit. — Faðir séra
Gísla, prófasturinn á Helga-
felli, hafði tekið Ólöfu „af
hrepp“ og alið hana upp, enda
þótti hún nýt og myndarleg
kona, en var aldrei vel þokk-
uð. — Á yngri árum hafði
séra Gísli beðið Oddnýjar
dóttur Skúla fógeta, en „var
synjað þess ráðs.“ — Dætur
fógetans þóttu kvenkostir
miklir, og vandlátar um gjaf-
orð og tóku ekki hverjum og
einum biðli, en auk þess hefur
Oddnýju eflaust þótt prófasts-
sonurinn frá Helgafelli eitt-
hvað kátlegur. — Séra Gísli
bað aldrei konu eftir þetta og
átti aldrei barn.
Það er um séra Gísla sagt,
að hann var oftast spaklátur
og dagfarsgóður, búmaður
mikill og auðsæll, en ekki
nema í meðallagi gáfaður, og
er það máske eitt þeirra skil-
yrða, sem menn þurfa að upp-
fylla til þess, að geta orðið
miklir búmenn og auðsælir.
— Það, sem þó sérstaklega
einkenndi séra Gísla og gjörði
hann öllum minnisstæðan, var
hin óþjála rödd hans og mál-
færi. Hann var einkennilega
stirðraddaður og klaufskur í
flutningi orðsins, en af þessu
var það, að hann gat aldrei
lesið Faðirvorið af predikun-
arstóli nema fáein fyrstu orð-
in „Faðir vor, þú sem ert“ ...
Þetta tókst honum með harm-
kvælum, en komst ekki
lengra, þá heyrðist ekki annað'
úr munni hans en alveg ó-
skiljanlegt bull og buldur. —
Og þetta varð söfnuðurinn við
Djúpið að sætta sig við í 30
ár.
Ef guðsmaðurinn var spurð-
ur um orrökina til þessa,
sagði hann að þetta væri að
kenna barnsvana, og honum
væri ekki hægt að breyta, né
um að betra. — (Sbr. Præ.
Sighv. XI, 985).
Séra Gísli var álitinn fjöl-
kunnugur eins og margir
guðsþjónar í þá daga, en það
var bót í máli, að hann var
mönnum ekki meinsamur
með kunnáttu sinni, og það
jafnvel ekki þó að þeir hefðu
gjört á hluta hans. —- Til eru
sagnir, sem benda til, að ekki
hafi með öllu verið ósatt um
kunnáttu hans, og skal ein
sögð hér.
Með presti var á vist allein-
kennilegur náungi, sem Þórð-
ur hét Þórðarsop og var kall-
aður „lagsi“. Á þessum Þórði
hafði guðsmaðurinn miklar
mætur og vildi ómögulega
missa hann úr vistinni, en svo
fór þó, að Þórður ,,lagsi“ fór
í burtu þvert á móti vilja séra
Gísla. Hann kom sér á duggu
með Hollendingum, sem þá
voru í hundraða tali við fiski-
veiðar undir ströndum lands-
ins, og með þessum útlend-
ingum ætlaði svo Þórður
„lagsi“ að strjúka af landi
burt, en það fór nú á annan
veg og var það kennt göldr-
um séra Gísla.
Eftir að Þórður var farinn
til sjós, tregaði prestur hann
mjög og oft hafði hann tautað
fyrir munni sér: „Þórður kem-
ur aftur. Þórður kemur aft-
ur.“ — Það var því trú manna,
að nú hefði gamli klerkurinn
tekið á allri kunnáttu sinni í
„galdrakúnst.“ — En það er
frá veiðiskap Hollendinganna
að segja, og dvöl Þórðar hjá
þeim, að þar gekk allt á aft-
urfótunum, og var eins og all-
ur fiskur forðaðist þá, eftir
að Þórður var kominn á flot
með þeim. Svo fóru þeir líka
að sjá ýmsar undarlegar sýn-
ir. Þeir sáu t. d. oft kerlingu
á hlemm, sem flaut á sjónum
og sveimaði kringum skútuna,
en af völdum þessarar „fínu
dömu“ héldu þeir hollenzku
að fiskleysið stafaði og að lok-
um trúðu þeir því, að allt væri
þetta samt Þórði „lagsa“ að
kenna, og því væri eins lík-
legt að svo færi, að skipið
færist með öllu saman, ef þeir
væru með þennan óvætt inn*
anborðs. — Þeir tóku því þann
kostinn, að sigla sem skjótast
til lands og reka Þórð „lagsa“
af skipinu, í von um að þeir
kæmust þá heilu og höldnu
til Hollands, en Þórður fór
jafnskjótt aftur heim til séra
Gísla, sem fagnaði honum vel.
Séra Gísli Gunnlaugsson
varð tæplega 70 ára gamall,
og dó rétt fyrir jólin 1813.
Ekkjan og börnin grétu hann
ekki, því að hann átti hvorugt,
eins og fyrr greinir, en Ólöf,
gamla ráðskonan hans, hefur
eflaust syrgt hann, en þar var
„huggun harmi gegn“ sá
mikli auður, sem hún hlaut
að erfðum eftir prestinn, sam-
kvæmt ráðstöfun hans. —
Eflaust hefur þessi mikli og
auðsæli búmaður átt mikla
fjármuni og bendir það m. a.
til þessa, að Ólöf gjörðist pró-
ventukona hjá séra Arnóri
prófasti Jónssyni í Vatnsfirði,
og þar dó hún. Það var líka
ekkert óeðlilegt að séra Gísli,
Framhald á bls. 7.