Lögberg-Heimskringla - 31.10.1963, Side 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 31. OKTÓBER 1963
5
Kveðja fró London
að nemendur fylgdust vel með
í fræðigrein sinni. Sumum
mun hafa þótt dr. Tryggvi
heldur um of kröfuharður um
lestur, en slíkur ágalli er af
góðum mönnum talinn til
höfuðkosta.
Ekki var Tryggva það nóg,
að nemendur sætu uppi með
staðreyndatal. Hann taldi það
miklu máli skipta, að stúd-
entar kynntust sem bezt þeim
verkum, sem sprottin eru úr
menningarlegum jarðvegi
þeirra tímabila, sem um var
að ræða hverju sinni. Þannig
var það ekki ótítt, að stúdent-
ar hans læsu töluvert af nor-
rænu eða forníslenzkum bók-
menntum í enskri þýðingu,
um leið og farið var yfir forn-
sögu Norðurlanda.
Ég hefi nú vikið nokkuð af
störfum dr. Tryggva sem mið-
aldasagnfræðings. Er þess þá
loks að minnast, að þrátt fyrir
aðalstörf sín, fór því fjarri, að
hann dveldist alltaf aftur í
grárri forneskju. Hann lét sig
nútíðina miklu skipta og
lagði ekki lítinn skerf fram
til Sögu íslendinga í Vestur-
heimi, en hann var ritstjóri
fjórða og fimmta bindis þess
verks og skrifaði sjálfur sögu
íslendinga í Winnipeg, hið
skemmtilegasta verk, og er
framlag hans þar hvorki
meira né minna en um 400
blaðsíður að stærð. Aðra hluta
þeirra binda rituðu þeir menn,
sem löngum stóðu næst rit-
stjóranum, þeir Guðni Júlíus
faðir hans og Heimir Thor-
grimson.
Ég man eftir því, að eftir
lestur umræddra bóka endur
fyrir löngu, furðaði ég mig á
íslenzkukunnáttu landa í
Vesturheimi. Ég sá þá rit-
stjórann, dr. Tryggva Oleson,
fyrir mér í anda, sem aldrað-
an gráskegg, er flutzt hefði
vestur einhvern tíma um 1880
eða 1890. Ég varð 'ekki lítið
forviða, þegar ég fyrst hitti
manninn heima á íslandi árið
1956 bráðungan og komst að
því, að hann væri í föðurætt
Kanadamaður í þriðja lið.
Tryggvi Oleson var mikil.
unnandi góðra bókmennta,
hafði yndi af bókmenntaum-
ræðum og kunni utan bókar
ógrynnin öll af bundnu máli
jáfnt sem óbundnu. Islenzkar
bókmenntir frá öllum öldum
voru hans heimahagar. Hug-
urvaka, Heimskringla, Sturl-
unga, rímur alls konar, kvæði
Gríms Thomsens, Þorsteins
Erlingssonar, Jóns Helgason-
ar og Guttorms J. Guttorms-
sonar o. m. fl. voru honum
tiltæk jafnan. Hygg ég, að
dáleika á síðast greindum
höfundum hafi mátt rekja til
„útlagans“ 1 sumum kvæða
þeirra, en Tryggvi Oleson var
ef til vill framar öllu öðru
mikill Islendingur, og það var
sem ísland væri að reyna að
toga hann til sín öllum stund-
um. Þó að Tryggvi væri orð-
inn því nær hálffimmtugur,
þegar hann fyrst leit ísland,
hafði honum þó lengi verið
„meira í hug melgrasskúfur-
inn harði“, og það gleður mig
nú, að hugsa til þess, að í ís-
landsferðum sínum síðustu
árin, eignaðist Tryggvi fjölda
vina á „Fróni“, og við andlát
hans mátti bæði í blöðum og
útvarpi heima á Islandi
greina, hversu ísland mat
þennan afkomanda sinn, sem
var fæddur og ól allan sinn
aldur að kalla vestur á slétt-
um Kanada.
Prófessor Ti’yggvi J. Oleson
verður ógleymanlegur þeim,
sem kynntust honum að
nokkru ráði. Hann var maður
trygglyndur og vinfastur og
rækti mjög vináttu við aðra
menn. Hann var með af-
brigðum yfirlætislaus og
virtist jafnvel hafa óbeit á
öllu auglýsingaskrumi. Hjálp-
samur var hann og hollráður.
Margir leituðu á hans fund
með ólíkustu vandamál.
Marga greinina var hann bú-
inn að lagfæra. Slíka hjálp
veitti Tryggvi ekki einungis
með glöðu geði, heldur hafði
hann yndi af því að veita
hana. Tryggvi var manna
skemmtilegastur og gæddur
miklu meiri kímnigáfu en al-
mennt gerist. Það yrði löng
skrá, ef ég skrifaði á blað öll
þau tilsvör og allar þær at-
hugasemdir, sem frá Tryggva
eru runnar og ég mun ekki
gleyma.
Sem ég er að ljúka þessum
fátæklegu minningarorðum
um vin minn hér á skrifstofu
minni á Manitóba-háskóla,
verður mér litið fram að dyr-
unum, sem hann gekk um
daglega. Mér finnst það und-
arlega erfitt að verða að sætta
mig við það, að í fyrramálið
komi enginn hingað inn á
skrifstofuna til mín með brot
úr „Áföngum“, „Konungs-
annál“, eða ævisögu „Skálds-
ins á Þröm“. Við brottför
Tryggva þykir mér sem heilt
tímabil sé á enda runnið.
Fjarri fer því, að ég vilji hafa
í frammi hrakspár um ís-
lenzkuna í Vesturheimi. Engu
að síður virðast mér litlar
líkur til þess, að„ í náinni
framtíð fæðist sá maður á
sléttum Norður Ameríku, sem
verði hvort tveggja í senn
hluti allra alda íslands byggð-
ar og einnar aldar í Vestur-
heimi að auk.
Jarðarför dr. Tryggva Ole-
sons var gerð frá Sánkti Páls
kapellu á Manitóba háskóla
þann 11. október síðast liðinn
að viðstöddu miklu fjölmenni.
Síðasti spölurinn varð vanda-
mönnum og vinum erfiður.
Harmur okkar átti að nokkru
leyti rætur í þeirri eigingirni,
sem minnir okkur á, hvers
viS sjálf munum nú fara á
mis. Hitt hryggði okkur þó
eigi síður, að við vissum
gjörla, að nú var sá horfinn
úr hópnum, sem minnstar
líkur voru til, að samtíðin
fengi nokkru sinni bættan.
Ég votta nánasta venzlafólki
dýpstu samúð.
Haraldur Bessason.
Til eru þeir menn, sem við
fyrstu kynni skapa sér á-
kveðna persónuleikamynd í
huga viðmælanda, sem aldrei
breytist síðan í aðallínum,
heldur eflist og fyllist þannig
að persónan stækkar jafnt og
þétt en heldur eigi að síður
þeim séreinkennum skýrum
til hinzta dags, sem gripu við-
mælandan fyrst. Slíkum per-
sónuleikum svipar til góðra
listaverka, sem hrífa þegar í
upphafi og halda síðan áfram
að vinna á, því betur sem þau
kynnast.
Dr. Tryggvi J. Oleson, pró-
fessor, var einn slíkur maður.
Fyrstu kynni gáfu þegar í skyn
heilsteyptan persónuleika, þar
sem gáfur, víðsýni og gott
spaugskyn ófust snurðulaust
saman við hógværð og örugga
þekkingu. Hann var sérstæð-
ur maður í sjón og raun, erfð
og uppeldi, samruni af fróð-
um og glaðværum íslenzkum
bónda af göfugasta tæi og al-
þjóða vísindamanni af vönd-
uðustu gerð. Öll sýndar-
mennska var honum fjarri og
virðing fyrir sannindum aðall
hans. Það var erfitt að segja
hvað gaf persónuleika hans
mest aðdráttarafl, gáfur hans,
kýmni, þekking eða dreng-
lund.
Sá er þetta ritar kynntist
Tryggva prófessor aðeins tvö
stutt tímaskeið, er hann
dvaldi í London. Eigi að síður
er fráfall hans eins og missir
vinar, sem sprottið hefur upp
í sama túni og elft tryggðar-
böndin æ síðar. Á þessum
stuttu tímabilum eignaðist
hann marga vini 1 London og
virðingu allra þeirra vísinda-
manna er kynntust störfum
hans. Hann var eljumaður,
sem hreifst af starfi og hreif
aðra með sér í tali og riti,
vígur á mörg viðfangsefni og
víðfeðmur að áhugamálum.
Dr. Tryggvi mun lengi lifa í
verkum sínum, eftir að þeir,
sem þekktu hann persónu-
lega hafa horfið heimi. En við
sem áttum þess kost að kynn-
ast honum hljótum einkum að
minnast hans fyrir það,
hversu gott var með honum að
vera. Hann talaði íslenzku
ágætlega og var jafnvígur á
gamansemi íslenzkrar og
enskrar tungu. Ljóð og laust
mál íslenzkra og erlendra
manna, þekktra og lítt
þekktra, var honum nærtækt
hvenær sem við átti. I sam-
tali var hann frjór, fræðandi,
gamansamur og sérstaklega
hógvær. Það heimili, er hann
átti með fjölskyldu sinnr í
London um stundarsakir,
geymdi innan veggja þá hlýju
andans, sem minnti á gamal-
dags íslenzka gestrisni þar
sem koma manns var hátíðar-
atburður. Ágæt kona hans og
myndarleg börn áttu ríkan
þátt í þeim heimilisbrag.
Vinir Tryggva prófessors í
London kveðja hann með al-
úðarþökkum fyrir ógleyman-
legar samvistir. Konu hans
og börnum senda þeir- inni-
1 e g u s t u samúðarkveðjur.
Þjóðir Kanada og Islands hafa
misst snjallan vísindamann
og sérstaklega góðan og mæt-
an son.
London, 27. okt. ’63.
Karl Sírand.
Ný bók eftir
H.K.L. komin út
I dag kemur í bókaverzlan-
ir ný bók eftir Halldór Lax-
ness, „Skáldatími“, en efni
bókar þessarar hefur mjög
verið til umræðu manna á
milli að undanförnu. Er hún
318 bls. að stærð, gefin út af
Helgafelli og prentuð í Vík-
ingsprenti. — I bókinni
staldrar höfundur víða við,
segir frá kynnum sínum af
mönnum og málefnum og
leggur á þau dóma. Ekki
munu skrif þans um Sovét-
ríkin á valdatímum Stalins
vekja minnsta athygli, en um
hinn fallna einvald og ástand-
ið í Rússlandi á dögum hans,
er Laxness mjög harðorður.
„Skáldatíma“ er skipt í
fjölmarga kafla, eða alls 37.
Framantil í bókinni ræðir
Laxness kaþólsku sína fyrr á
árum, Bandaríkjaför sína og
segir frá kynnum sínum af
ýmsum heimsþekktum skáld-
um og rithöfundum, svo sem
Upton Sinclair, Stefan Zweig
o. fl. Þá ræðir hann um Karl
Marx, Freud, Martin Ander-
sen Nexö, Ibsen, Goethe og
fjölda annarra. Síðar í bók-
inni eru kaflar m.a. um Eggert
Stefánsson, söngvara, og Er-
lend í Unuhúsi.
Athygli mun vekja, að Lax-
ness greinir frá að Stefan
Zweig hafi látið í ljós áhuga
á að setjast að í Reykjavík.
Hafi Zweig sagt honum í
London, að ef stríð skylli á,
væri hrun Evrópu fyrir sjáan-
legt, en Island mundi komast
af klakklaust. Segir Laxness
að Zweig hafi síðan sagt við
sig: „Þegar næsta stríð ríður
yfir sendi ég yður orð að út-
vega mér herbergiskytru ein-
hversstaðar uppundir þaki í
Reykjavík“. Laxness heldur
áfram og segir: „Það er óþarft
að taka fram að Stefan Zweig
var um þessar mundir eins og
aðrir góðir menn landflótta
úr Stórþýzkalandi Hitlers, og
hafðist við í Lundúnum".
„Því miður sendi hann mér
ekki þetta „orð“ þegar þar að
kom heldur fór til Brasilíu í
þau botnlausu leiðindi með
æskufulla konu sína þar sem
þau förguðu sér bæði. Ég hef
þá fánýtu skoðun að hefði
Zweig skrifað mér eins og
hann sagði og ég útvegað
honum kames undir súð í
Reykjavík mundi ekki hafa
farið sem fór“.
Sinnaskipti
Um Stalín og valdatímabil
hans í Sovétríkjunum er Lax-
ness ómyrkur í máli. Hann
segir m.a.:
„Stalín var tortrygginn
maður að eðlisfari og þó enn
tortryggnari gagnvart vinum
sínum en óvinum. Kommún-
istum trúði hann aldrei. Það
er talið erfitt að finna í sam-
anlögðum æviferli hans nokk-
Framhald á bls. 7.
Farewell, Friend Tryggvi
As twilight descends over land and sea,
and the night falls dark and cold,
so the night must come to you and me,
regardless if young or old.
For the ruthless Reaper has no concern
where the blows of his scythe may fall.
No matter, whatever way you may turn,
in the end he will harvest all.
* * *
Hushed is your harp,
broken your bow,
challenging, conquering chieftain.
Brilliant but brief was your battle.
* * *
Gimli, home of the gods,
honouring home coming hero,
sparkles midst thousand stars,
while winsome Walkyries to Walhall
waft him high on their wings.
— Balder the Good stands on Bifrost,
waiting to bid him within.
* * *
Inscriber of tales in stone,
master of runic meander,
carve for him immortal runes!
Singer, wherever you wander,
Sing him your solemnest tunes!
* * *
Tell him we loved and revered him,
and how we mourn our loss.
Tell him how sorely we miss him;
— thank him for all that he was
Arlhur A. Anderson.