Lögberg-Heimskringla - 29.09.1966, Blaðsíða 7

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 29. SEPTEMBER 1966
7
í leit að Vínlandi
Enska blaðið ,The Guardian1
stóð fyrir nokkru að leiðangri,
sem skyldi reyna að ákvarða
nákvæmlega, hvar þeir Bjarni
Herjólfsson og Leifur Eiríks-
son hefðu tekið land á austur-
strönd Ameríku. Seglskúta
leiðangursmanna hét Griffin,
cg leiðangursstjóri var John
Anderson. Anderson hefur rit-
að grein í ,The Guardian*, þar
sem hann í stuttu máli færir
rök að ályktunum sínum, sem
eru þær, að Vínland hafi ver-
ið þar, sem nú er Víngarður
Mörtu (Marthá’s Vineyard) og
nærliggjandi meginland
Massachusetts.
* * *
Til að hefja leit að Vínlandi
er nauðsynlegt að kynnast til
hlítar sögunum um þrjár sjó-
ferðir — ferð Bjarna Herjólfs-
sonar, sem var farin árið 986,
ferð Leifs Eiríkssonar árið
1000 eða 1001, og ferð Þorfinns
karlsefnis íáeinum árum síð-
ar. — Þessar sjóferðir eru ná-
tengdar hver annarri: Bjarni,
sem á leið sinni frá íslandi til
Grænlands lenti í hafvillum
vegna vinda og þoku dögum
saman, sá, þegar þokunni létti
nýtt land í vesturátt, „ekki
fjöllótt, en skógi vaxið og með
lágum hæðum“. Leifur Eiríks-
son sigldi frá Grænlandi í leit
að landi Bjarna. Þorfinnur
karlsefni fór í sína ferð með
það fyrir augum að stofna ný-
lendu í landnámi Leifs.
Munnmælasögur af þessum
ferðum gengu kynslóð fram af
kynslóð, áður en þær voru
skráðar, og hljóta því eitthvað
að hafa brenglazt í meðförum.
En engu að síður eru þær það
miklar heimildir, að þótt ekki
hafi komið til þær sannanir,
sem Vínlandskortið veita, er
útilokað að bera í brjósti
nokkrar efasemdir um þá sögu
legu staðreynd, að norrænir
menn hafi numið land vestan
hafs. Yale-kortið er enn frek-
ari sönnun; það er án smá-
atriða, og strönd Norður- Am-
eríku kann að vera dregin sam
kvæmt hefðbundnum reglum,
en afstöður eru réttar, og það
getur ekki hafa verið teiknað
nema eftir raunverulegri
reynslu. Það er því viðfangs-
efni nútíma vísindamanna að
ákveða, hvar Vínlandsnýlend-
urnar voru. Ég hef þá tíú, að
það sé unnt.
Á Nýfundnalandi.
Sú kenning er uppi, að búð-
ir Leifs Eiríkssonar hafi verið
á Nýfundnalandi. Það kann
að styðja þessa kenningu, hve
Nýfundnaland er nálægt Græn
landi, en ég er sannfærður
um, að hún er röng. í sögunni
af ferð Leifs segir, að þegar
hann fór frá Marklandi, sem
er áreiðanlega suðurhluti
Labrador, hafi hann siglt fyrir
norðaustlægum vindi. Erfitt
er að kveða á um siglingavega-
lengdir norrænna manna, þar
sem siglingatími þeirra miðað-
ist við svokölluð dægur, sem
enn eru nokkuð óljós, og því
ekki hægt að byggja á þeim.
Hvað svo sem dægrið hefur
táknað, þá liggur það í augum
uppi, að Leifur hefur siglt hrað
byri fyrir '7 norð-austlægum
vindi, sem hefur verið all-
mikill, ef til vill stormur. Við
fengum slíkan byr úti fyrir
ströndum Nýfundnalands, og
enginn skynsamur sjómaður
hefði reynt landtöku þar. Ef
taka á söguna gilda, þá fer því
fjarri, að Leifur hafi tekið
land á Nýfundnalandi, hann
hefði ekki getað það.
Fleira mælir gegn Nýfundna
landi. íslenzkir annálar, sem
taldir eru áreiðanlegir, segja
frá því, að tveir prestar, Aðal-
brandur og Þorvaldur, hafi
fundið Nýfundnaland árið
1285, siglt umhverfis það, og
komizt að raun um, að það var
eyja. Ef Islendingar, sem á
Grænlandi bjuggu á elleftu
öld, hefðu þekkt Nýfundna-
land og tekið þar bólfestu, þá
hefðu Islendingar á þrettándu
öld ekki talað um landafund í
þessu sambandi. Eftir að ís-
lendingar höfðu fundið Ný-
fundnaland var gerð tilraun
til stofnunar nýlendu þar. —
Þessari nýlendu, sem byggð
var í tíu ár, virðist furðulega
lítill gaumur gefinn. Mér virð-
ist Ijóst, að þær leifar nor-
rænna manna, sem komið
hafa í ljós á Nýfundnalandi,
séu frá þrettándu öld, en ekki
þeirri elleftu.
Sögulegar og siglingalegar
staðreyndir virðast því úti-
loka, að Nýfundnaland komi
heim og saman við Vínland.
Sama gera þær staðarlýsingar,
sem er að finna í sögunum,
hin mikla gnægð vínviðar, og
hinn óvanalega mildi vetur.
Allt bendir þetta til suðlægari
staða.
Okkar eigin reynsla, þegar
við sáum strönd Nova Scotia
eftir sjö daga í þoku samsvar-
ar nákvæmlega lýsingu Bjarna
— það væri ekki hægt að fá
betri lýsingu á ströndinni. —
Enda þótt norrænir menn
hefðu enga möguleika til að
ákvarða hnattlengd, þá kunnu
þeir góð skil á hnattbreidd og
gátu fært sér sólina í nyt. —
Leifur hlýtur að hafa fengið
allar hugsanlegar upplýsingar
frá Bjarna, áður en hann hóf
leit að landi því, sem hann
hafði fundið. Leifur hefur því
siglt suður og vestur, þangað
til hann var kominn á þá hnatt
breidd, sem strönd Bjarna var
á. Sögur herma ekki, að Leif-
ur hafi lent í þoku á suður-
leið, og eðlilegt er að álykta,
að hann hafi fengið norðaust-
lægan byr alla leið. Ef svo, þá
hefði sá byr borið hann fram
hjá Nýfundnalandi áleiðis til
Nova Scotia.
Lengra suður.
Hann kann að hafa skroppið
í land á einhverri hinna nær-
liggjandi eyja, en með hag-
stæðan vind í bakið, er ég viss
um, að hann hefur reynt að
komast enn lengra suður á
bóginn — hann var í leit að
landi, hentugu til búsetu, og
norrænum mönnum var kunn-
ugt um, að landshagir bötnuðu
eftir því sem sunnar dró. —
Furðustrandir þær, sem Þor-
finnur karlsefni fór framhjá
á leið sinni til Vínlands og
hann lýsir, eru alveg ótrúlega
líkar Víngarði Mörtu. Hinn
villti vínviður vex þar enn,
villtur eins og hann gerði á 11.
öld.
Ef til vill má segja, að hér
sé ekki um neina sönnun að
ræða, en ef maður er að leita
að landi, sem heitir Vínland,
og kemur að eyju, sem kölluð
er Víngarður, nákvæmlega á
þeim stað, sem búast mátti
At Expo 67, you'll see
The story of man’s progress,
aspirations and future. In a
wonderland of imaginative
pavilions, you’ll see man’s
endeavours in a score of dif-
ferent fields — science, the
fipe arts, exploration, agri-
culture, industry, the life of
the world community.
This grand Theme will
be amplified by the parti-
cipation of more than 70
nations. — On the Expo is-
lands, you’ll be able to take
a world tour — meet people
from around the world, see
how they work and play. Ex-
po 67 will be challenging, in-
spiring — and also fun. For
six momentous months there
will be a host of special events,
national days of celebration,
and the most brilliant season
of international entertain-
ment North America has ever
seen.
Spend as long as you can at
Expo 67. There will be so
much to interest and enthrall,
no one visitor will see it all.
And bring an open mind. No
matter how long you stay,
your ideas about the world
will never be quite the same
again.
In Habitat 67, you’ll see a
revolutionary concept of ur-
ban housing — a complex of
dwellings in which the roof of
one house forms a garden for
the one above.
One of a series of exciting
Theme Pavilions, “Man and
Life” will include a model of
a human cell, magnified
millions of times.
Catch the mood of the Far
East, as you glide past a
Chinese Junk on a sampan
ride. Or take a trip in a Vene-
tian gondola, or a Mexican
flower boat. Expo’s lagoons
and canals, like the rest of the
exhibition, will offer you ex-
periences from around the
world.
It’s costing $21 millions,
við, þá er það a. m. k. athyglis
verð tilviljun. Maðurinn breyt
ist ekki svo mjög. Víngarður
Mörtu er gamalt nafn, eða frá
árinu 1602, þegar Bartholom-
ew Gosnold gaf honum nafn
(Marta var dóttir hans). Ef
vínviðurin nhafði svo sterk
áhrif á hann, að hann nefndi
eyjuna eftir honum, þá er ekk-
ert líklegra en að fyrri land-
könnuðir hafi orðið fyrir ná-
kvæmlega sömu áhrifum.
★ * *
Höfundur greinar þessarar,
John Anderson, er blaðamaður
við enska blaðið „The Guar-
dian“. Til þess að valda eng-
um misskilningi, er því rétt
að geta þess, að hér er um
leikmannsþanka að ræða, en
ekki niðurstöður byggðar á
vísindalegum rannsóknum.
Alþýðublaðið 30. júlí.
"Man and his World".
covers 11Y4 acres, and you’d
need at least three hours to
see everything. That’s the
Canada Pavilion, where the
history, industry, culture and
future of this vast country
come alive.
As part of “Man the Crea-
tor”, there will be exhibits of
fine arts, sculpture, photo-
graphy and design — includ-
ing 200 of the world’s greatest
paintings, selected by an inter-
national jury and presented
in a $2,000,000 art gallery.
Drop into the Golden Garter
Saloon, for a taste of food and
fun from pioneer days. You’ll
find it in a re-creation of Old
Fort Edmonton — just one of
a host of attractions at La
Ronde, one of the most delight
ful amusement areas ever de-
vised.
In African Place, you’ll see
how old Africa blends with
the new, from primitive cere-
monial dances to the achieve-
ments of the new nations.
The Pavilión of the USSR
will be one of the biggest at
Expo 67. It will show the great
achievements of the Soviet
Union in space, science, art
and culture. Included are a
Planetarium and a 1,100-seat
restaurant serving national
dishes.
The U.S. Pavilion will spreac
before you the genius of
Americans in the arts anc
technology. You’ll see just how
the U.S. plans to put men on
the moon — you may even
meet some of the astronauts.
The Expo 67 Automotive
Stadium will be the setting
for international sports events,
and spectacles such as the dis-
play of the Gendarmerie
Francaise, and a great mili-
tary tattoo with 1700 perform-
ers, pageantry and bands.
A great 6-month World Festi-
val of drama, ballet, opera,
symphony, cinema and popu-
lar entertainment will feature
such names as Britain’s Na-
tional Theatre Company, the
Paris Opera Ballet, Milan’s La
Scala, the Amsterdam Concert-
gebouw Orchestra.
Be sure to save time to
browse in the colourful spe-
cialty stores in the Interna-
tional Carrefour. You’ll pick
up the kind of bargains you
might on a world tour — all
in an hour or two.
The theme of Great Britain’s
Pavilion is the island nation’s
response to the Challenge of
Change — a fascinating pano-
rama of achievement from the
defeat of the Spanish Armada
to the conquests of the
Beatles.
The great agricultural ex-
hibit, part of “Man the Pro-
vider”, will include the Sun
Acre of growing crops, an
automated egg factory, a dairy
herd, and displays showing
soil management, irrigation
and fertility.
Þekkirðu fsiand?
Hljóðaklettar!
Heyr hamranna mál,
hverfult og kvikt
eins og slokknandi bál,
ímynd hins fjötraða,
iðandi krafts,
í algeimi rúms oð tíðar.
— Ég elska þín flugtök
í hlekkjum hafts,
himneska, dauðlega lífsins þrá,
í bergmálsins öldu
við björgin há,
sem brotnar
við þagnandi hlíðar.
(E. Ben.).
Hljóðaklettar standa við
Jökulsá á Fjöllum, skammt frá
Svínadal. í sumar hefir þeirra
oft verið getið, vegna þess að
þar hafa menn verið að kvik-
mynda hina raunalegu ástar-
sögu Hagbarðs og Signýjar.
Klettarnir eru margir og brýzt
Jökulsá fram í milli þeirra og
er einn kletturinn austan ár.
Hinir standa vestan ár, svo að
segja á bersvæði, en að baki
þeirra og til hliðar eru hálsar
og skógivaxnar hlíðar. Klett-
arnir eru aðallega úr móbergi
með blágrýtisgöngum, og eru
þeir ýmislega sorfnir af vind-
um og úrkomu. Víða hafa
myndazt í þeim hellar og einn
þeirra forkunnar fagur og lík-
ist mest kapellu. Vegna þess-
arar lögunar bergmálar mjög
í klettunum, og af því draga
þeir nafn sitt. Ef menn syngja
eða hóa kasta klettarnir hljóð-
inu á milli sín og eru eins og
römmustu hljóðmagnarar. Að
því víkur skáldið í Ijóði sínu.
En annað skáld, Matthías
Jochumsson, furðaði sig enn
meira á risastærð klettanna
og kvað svo:
Teygjast trjónur grettar,
tröll hér standa þykkt;
hermið Hljóðaklettar
hver hefir þetta byggt.
Mbl„ 1. sept.
Expo 67