Lögberg-Heimskringla - 12.02.1970, Blaðsíða 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 12. FEBRÚAR 1970
5(
Fögur útgáfa merkiskvæðasafns
Framhald af bls. 4.
Það fór að vonum um mann, sem stóð eins djúpum rót-
um og hann gerði í íslenzkum menningarjarðvegi, og óvenju-
lega glöggskyggn á þroskamátt íslenzkra erfða, að hann léti
sér annt um varðveizlu og ávöxtun þeirra érfða hér vestan
hafs í lengstu lög. Enda stóð Einar Páll ævilangt í fremstu
víglínu þeirra íslendinga hér í Vesturheimi, sem ótrauðleg-
ast börðust fyrir varðveizlu dýrmætra ættarerfða vorra. í.
fjölmörgum kvæðum sínum, svo sem í kvæðunum „Vöku-
menn“ og „Varðmenn“ (Helgað íslandsvininum prófessor
Watson Kirkconnell) í umræddum kafla ljóðasafnsins, eggjar
Einar Páll landa sína lögeggjan til dáða um frjósama varð-
veizlu íslenzkra erfða; jafnframt vegur hann hiklaust að
þeim, sem hann telur gera sig seka um liðhlaup í þjóðræknis-
málunum. Hins vegar var hann jafn örlátur í lofi sínu í
þeirra garð, er af heilum og fórnfúsum huga gengu fram fyrir
skjöldu í þjóðræknisbaráttunni. Hvort tveggja kemur eftir-
minnilega fram í hinu skörulega kvæði hans „Þjóðræknis-
félagið 25 ára“, en hann var einn af stofnendum þess og
traustustu stuðningsmönnum þess til æviloka. Þrjú fyrstu
erindi kvæðisins fara hér eftir:
Oft þó lægi leið í fangið,
lúnum yrði gangan stirð,
brenna eftir aldarfjórðung
eldar glatt við þessa hirð;
eldar, sem í útlegðinni
okkar brýndu vökumenn
til að vernda mál og menning —
merki þeirra stendur enn!
Enginn verður öfundsmaður
örkvisans, er svíkur lit;
hans, sem skipti á arfleifð andans
erlent fyrir magavit.
Glímt þó sé við ofurefli,
aldrei siglir neinn í .strand,
sem með hetjutápi treystir
trúna á guð og föðurland.
Góðra stofna gæfa hefir
gildi mest á vorri jörð;
sér hún skapar eigin eilífð,
ást til guðs og þakkargjörð.
Stofnsins ást er lögmál lífsins,
lúta verður sérhver því,
eða dotta dauðamerktur
dæmdra sálna prísund í.
Hljómkviða nóttúrunnar
(La Symphonie Pastorale.)
Ihrifningu mína af hljómlist,f
er
EFTIR ANDRÉ GIDE:
Frú Gerður Jónasdóttir þýddi
samtöl við hana,
8. marz.
Eina gleðin, sem ég get
veitt Amelie, er að forðast að
gera það sem skapraunar
henni. Þessi neikvæði vottur
um ást er það eina, sem hún
leyfir mér. Sjálf gerir hún
sér enga grein fyrir, hve hún
hefir gert líf mitt fátæklegt.
Guð gæfi, að hún krefðist ein-
hvers af mér, sem væri erfitt!
Hvílík gleði það væri mér að
ráðast í eitthvað fífldjarft og
hættulegt hennar vegna! En
manni finnst hún hafa and-
styggð á öllu, sem ekki er
hversdagslegt, t. d. allar fram-
farir eru í hennar augum lít-
ils virði. Hún óskar hvorki
sér né mér nýrra dyggða og
hún kærir sig kollótta um að
bæta nokkru við fornar
dyggðir. Hún hefur áhyggjur
af því eða fordæmir það, ef
sál manns leitar annars í
cristindómnum en tamningar
eðlishvötunum.
sem eru
í þriðja kafla ljóðasafnsins eru „Ýmisleg kvæði og stök
ur“, og kennir þar margra grasa og góðra. Sérstaka athygli
vekja hinar mörgu náttúrulýsingar skáldsins, en þær eru
löngum með miklum snilldarbrag, um hugsanaauðlegð,
myndagnótt og málfar. Ágæt dæmi þess eru „Upprisa vors-
ins“, „Dís gróandans“, „Vetur“, „Frosti“ og „í dögun“, að
ógleymdum sævarkvæðunum „Brim“, „Haf“ og „í rúmsjó'
sem bæði eru listræn og táknræn um efnismeðferð. En hvað
stórbrotnast af slíkum kvæðum Einars Páls, og um leið eitt-
hvert frumlegasta og myndauðugasta kvæði hans, er „Sumar-
lok“. En svo er kvæði þetta samfellt að hugsun, eins og
önnur ágætiskvæði skáldsins, að menn verða að lesa það í
heild sinni til þess að njóta þess til fulls. Eftirfarand loka-
erindi gefur samt góða hugmynd um það, hvernig hugsun
og málfar falla þar í áhrifamikinn farveg:
Sigðirnar blika við bleikan svörð —
nú berjast um völdin á himni og jörð
tvö meginöfl mannlífsins strauma:
Haustjátning ísköld á aðra hlið —
og eilífðartrúin á sumarið
í starfsvöku dýrðlegra drauma.
En niðurlagsorð kvæðisins lýsa fagurlega þeirri vortrú,
sem er hinn djúpi og sterki- strengur í lífsskoðun Einars
Páls, og finnur sér framrás víða annars staðar í ljóðum hans.
Sú trú hans lét hann heyra hjartslátt vorsins í sjálfum
vetrarbyljunum, eins og fram kemur í hinum kröftugu
kvæðum hans „Vetur“, „Þorri“ og „Frosti“. Hins vegar, lýsa
hugsjónaást hans og framsóknarhugur hans sér ágætlega í
majrkvissu kvæði hans „Þjónn ljóssins“.
Framhald.
ég ekki nógu vel að mér
í þeirri grein, og ég fann, að
ég gat sama og ekkert kennt
henni, þegar ég sat hjá henni
við orgelið.
„Nei,
miklu nyrri, og sa, sem af til- sagði hún eftir fyrstu hik.
viljun læsi þessi bloð, mundi Lndi tilraunina. Ég> vil heldur
vafalaust verða undrandi yf- reyna ein ‘
ir að heyra hana strax kom-
ast svo vel að orði og rök- eS yfirgaf hana enn á-
ræða svo skynsamlega. En I næSðai i, vegna þess að mér
framfarir hennar voru með rannst Þa® tæPte&a sómasam-
glæsibrag: ég dáðist oft að að vera einn lokaður inni
því, hve fljót sál hennar var Ime^. tlenrn í kapellunni. Það
að grípa þessa andlegu fæðu, var iatn vegna virðing-
sem ég bauð henni og hvemig ar Þessum helga stað og
hún notfærði sér hana. Hún at . h^^Öslu yið slúðursögur.
drakk í sig allt, sem hún náðiptirteitt tæt eS Þær sem vind
til, tileinkaði sér það með um ýyrum þjóta, en þarna
vinnu, aðlögun og áframhald-1snertt. matl^ hana engu síður
andi þroska. Ég undraðist en ml£>‘ ^e§ar ýg þurfti að
hana, iðulega var hún fljótari r^nsvttja 1 þess,ari átt, fylgdi
að hugsa en ég, hún þeystist eSMJ^ennt a^ kirkjunni og
fram úr mér og oft þekkti ég
nemanda minn varla frá ein-1 tanSan tíma, og sótti hana svo
á heimleiðinni. Hún eyddi
þannig tímanum með mestu
Að nokkrum mánuðum I þolinmæði við að spila eftir
liðnum voru engin merki um, eyranu, og ég hitti hana svo
áð skilningur hennar hefði Um kvöldið, þar sem hún var
legið í dvala svona lengi. Hún Liðursokkinn í hljómfegurð
sýndi jafnvel mun meiri |tónanna, sem gerði hana frá
Ég verð að játa, að ég stein-
gleymdi um daginn í Neucha-
tel að fara og borga reikning-
inn hjá álnavörukaupmannin-
um okkar, eins og Amelie
hafði beðið miig um, og að
færa henni tvinna. Ég var
gramari sjálfum mér en hún
hefði getað verið, sérstaklega
vegna þess, að ég hafði heitið
mér því að gleyma ekki er-
indurn hennar vitandi þess, að
eins og skrifað stendur: „yfir
litlu varstu trúr, yfir mikið
mun ég setja þig“. Ég óttað-
ist líka hvaða ályktanir hún
kynni að draga af gleymsku
minni. Ég hefði jafnvel ósk-
að, að hún ásakaði mig fyrir
þetta, því það átti ég skilið.
En eins og oft skeður var það
hið ímyndaða böl, sem varð
þyngra á metunum heldur en
hinn rétti sakburður. Ó. hve
lífið gæti verið fagurt og ves-
aldómur okkar þolanlegur, ef
við létum okkur nægja hið
illa, sem er satt, en sæjum
ekki í h v e r j u skúmaskoti
ímyndaðar grýlur og skrýmsli.
En nú er ég kominn út fyrir
efnið, því þetta ætti betur við
í stólræðu. (Lúk. XII 29.)
„Verið eigi kvíðafullir.“ Það
er sagan um andlega og sið-
ferðilega þ r ó u n Gertrude,
sem ég hefi tekið mér fyrir
hendur að skrifa hér. Ég verð
að snúa mér að því.
Ég hafði vonast til að geta
hér skýrt frá þróunarferli
hennar stig af stígi, og ég var
byrjaður að segja frá nokkr-
um atriðum. Það er ekki að-
eins tímaleysi, sem veldur því
að ekki er hægt að segja ná-
kvæmlega frá öllum fram-
farastigunum, heldur veittist
mér það núna ákaflega erfitt
að muna samhengið í atburða-
rásinni. Sagan gagntók mig,
og ég fór að skrifa niður
vizku nú þegar, heldur en sér numda af hrifningu.
fjöldinn allur af ungum stúlk-
um, sem heimsins glys trufl-
ar, þannig að þær leggjá sig
alla fram við einhverja ó-
merkilega smámuni. Þar að
auki var hún miklu eldri en
við álitum hana í fyrstu. Það
virtist sem hún væri ákveðin
í að hafa hag af því að vera
blind, þannig að ég efaðist
um, hvort þessi heilsubrestur
væri henni ekki á margan
hátt til góðs. Ég bar hana
saman við Charlotte, þegar
fyrir kom, að ég hlýddi henni
yfir lexíurnar, og ég sá, hve
sveimhuga hún var af
minnsta tilefni, og ég hugsaði
með mér: „Ég er viss um, að
hún mundi hlusta miklu bet-
ur, ef hún sæi ekki.“
Það er óþarfi að taka það
Það var einhvern fyrsta
daginn í ágúst fyrir rúmu
hálfu ári síðan, að ég fór að
húsvitja hjá fátækri ekkju,
sem mig langaði til að veita
einhverja huggun, en hún var
þá ekki heima. Ég snéri því
strax við til að sækja Ger-
trude, sem var í kirkjunni,
þar sem ég hafði skilið hana
eftir. Hún átti ekjci von á mér
svo snemma, og ég var fram
úr hófi undrandi að sjá Jac-
ques hjá henni. Hvorugt
þeirra heyrði, þegar ég gekk
inn, því að orgeltónarnir yfir-
gnæfðu dauft fótatakið. Það
er ekki í eðli mínu að njósna,
en allt sem snertir Gertrude
er mér hjartfólgið, svo ég
læddist eins hljóðlega og ég
gat upp tröppurnar upp á
fram, að Gertrude var sólgin kirkjupallinn. Þar var frábær
í að lesa. En þareð mér var staður að fylgjast með öllu.
annt um að fylgjast sem bezt Ég verð ag að aUan
með andlegum þroska henn- tímann gem é var þarna>
ar, vildi eg ekki, að hun læsi heyrði ég ekki eitt einasta orð
of mikið - minnsta kosti ekki frá þeim hvorugu þeirra) sem
an min - serstaklega bibli- þau hefðu ekki getað sagt .
una. Það hljómar kannski vigurvist minni. En hann sat
undarlega af mótmælanda. Ég mjög nálægt henni) og ég sá
mun skýra það að svo búnu, hann margoft taka hönd
en áður en ég leiði í tal svo hennar til þess ag stýra fingr-
mikilvægt málefni langar mig unum á rettar nótur Var
að segja frá litlu atviki í sam- þetta ekki undarlegt> að hún
bandi við tónlist, sem ég held skyldi vilja þyggja af homjm
að hafi skeð, að því er mig leiðheiningu og stjornj þegar
minnir, stuttu eftir hljómleik- hún hafði rétt áður sagt mér>
ana í Neuchatel.
Já, ég held, að konsertinn
hafi verið haldinn þrem vik
um áður en sumarfríin hóf
ust, og Jacques kom heim til|inn
okkar. Á því tímabili kom
það oftar en einu sinni fyrir,
að ég settist hjá Gertrude við
litla orgelið í kapellunni okk-
að hún vildi æfa sig ein? Ég
var miklu meira undrandi og
særður en ég vildi viðurkenna
fyrir sjálfum mér og var kom-
á fremsta hlunn með að
skerast í leikinn, þegar ég sá
Jacques allt í einu taka upp
úrið sitt.
f y r s t u viðbrögð Gertrude, I henni að spila. Þrátt fyrir
„Nú verð ég að fara frá þér,
ar, sem Mlle de la M . . . spil-1 sagði hann, faðir minn kemur
ar venjulega á. Gertrude býr eftir andartak.“ Og ég sá hann
núna hjá henni. Louise de la bera hönd hennar upp að vör-
M . . . var þá byrjuð að kenna |um sér, án þess að hún hefði
Framhald á bls. 7.