Alþýðublaðið - 04.03.1961, Qupperneq 4

SÍÐAN við íslendingar hlut-
um fullveldi okkar fyrir
árum, höfum við staðið sem
. einn maður um þá skoðun. að
útvíkkun fiskveiðilögsögu og
verndun fiskistofna við strend
ur landsins sé mesta og alvar-
legasta hagsmunamál þjóðar-
innar. Fjórum árum eftir stofn
un lýðveldisins var lagður
grundvöllur að landhelgisbar-
áttunni með setningu land-
grunnslaganna, en strax og
við losnuðum úr fjötrum samn
ingsins frá 1901 var hafizt
handa.
Einn áratugur er liðinn, og
nú stöndum .við á tímamótum
í þessu mikla sjálfstæðismáli,
sem snertir sjálfa tilveru þjóð-
arinnar um langa framtíð. —
Tvisvar sinnum höfum við
fært út landhelgina, fyrst í
fjórar mílur með mikilsverð-
um grunnlínubreytingum, síð-
aan í tólf mílur án grunnlínu
breytinga. Þessar aðgerðir
okkar 'hafa mætí harðvítugri
mótspyrnu, og í seinna skipt-
ið íhlutun vopnavalds af hálfu
Breta.
Að þessu sinni hafa vopnin
ekki borið sigur úr býtum.
Bretar eru nú fúsir til að við-
urkenna ekki aðeins fjórar
mílurnar og grunnlínurnar
frá 1952 og 12 mílurnar frá
1958, sem þeir hafa öllu mót-
mælt til þessa, heldur einnig
mikilsverðar grunnlínubreyt-
ingar, sem íslendingar hafa
•ekki enn ráðizt í, gegn því,
að Bretar fái mjög takmaz'k-
aðaji umþótfunartíma. Er það
von mín, að íslendingar beri
gæfu til að taka sigrinum og
sameinast um að fagna þeim
árangri, sem náðst hefur.
Sigra sína í landhelgismál-
fnu eiga íslendingar öðru frem
ar því að þakka, að þeir hafa
ieitast við að byggja allar að-
gerðir sínar á sem ti'austust-
um réttargrundvelli og jafn-
framt unnið kappsamlega að
túlkun málsstaðar síns á al-
þ.ióðavettvangi.
Landhelgissamningur Dana
við Breta frá 1901 var alvar-
legt áfall fyrir þjóðina. Á
meðan sá samningur var í
gildi voru fiskistofnar við land
ið hvað eftir annað nærri
gengnir til þurrðar vegna of-
veiði togai'a. íslendingar geta
þakkað hörmungum tveggja
heimsstyrjalda, að fiskimiðin
við ísland voru ekki gereydd,
þar eð erlendir togarar stund-
uðu lítt veiðar við ísland á
styrjaldarárunum. ítrekaðar
tilraunir voru gerðar á samn-
ingstímabilinu til að fá aðrar
þjóðir, til að skilja og' viður-
kenna nauðsyn útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar, en árangurs
laust. Án samkomulags við aðr
ar þjóðir töldu íslendingar
ekki nægilega traustan grund
Q 4. marz 1961 —
völl fýrir útfærslu. Því varð
dráttur á uppsögn samnings-
ins, þótt hann væri uppsegjan
legur með tveggjá ára fyrir-
vara.
Sigur Norðmanna fyrir Al-
þjóðadómsóinum í Haag í
deilumáli þeirra við Breta,
lagði grundvöllinn að útfærsl
unni 1952 í 4 rnílur og nýtt
grunnlínukerfi. Þrjár þjóðir
mótmæltu þessai'i útfærslu,
en Bretar einir beittu þvingun
araðgerðum ,með löndunar-
banninu. Ríkisstjórri Stein-
gríms Steinþórssonar svaraði
þessum aðgerðum með því að
bjóða Bretum hinn 24. apríl
1953, að Alþjóðadómstóllinn
skyldi úrskurða um réttmæti
útfærslunnar. Útfærslan 1952
var því byggð á niðursöðu. Al-
þjóðadómstólsins'og Islending
ar buðust tii að láta hann gera
um deiluna. iBretar höfnuðu
þessu, enda var þeim ’ ekki
skylt að leggja málið til dóms-
ins.
Samhliða útfæi'slunni 1952
tóku tslendingar að vinna að
því á alþjóðavettvangi, að fá
viðurkenndar almennar regl-
ur um víðari fiskveiðilögsögu.
Menn gerðu sér vonir um, ,að á
■Genfarráðstefnunni 1958
myndi fást viðurkenndar al-
þjóðareglur, er heimiluðu 12
mílna fiskveiðilögsögu. Svo
fór þó ekki. í lok ráðstefn-
unnar var hins vegar Ijpst, að
12 mílna reglan átti mestu
fylgi að fagna, auk þess sem
mörg ríki höfðu fært fiskveiði
lögsögu í 12 mílur. Á þessum
grundvælli ákvað ríkisstjórn-
in útfærslu í 12 mílur.1958.
Grunnlínunum þótti hinsveg-
ar ekki tiltækilegt að breyta.
Ljóst var sumarið 1958, að
útfærslan myndi sæta hörðum
mótmælum og andstöðu frá
ýmrum grannbióðum. Albýðu-
flokkurinn lagði á það ríka á-
herzlu, að nokkurt tóm gæf-
ist til að eyða þessari and-
stöðu. Framsóknarflokkurinn
studdi þessa stefnu Alþýðu-
•flokksins að nokki'u, en Al-
þvAubanda1agjð vildi ekkert
ráörúm véita til að brjóta and
stöðuna á bak aftur. Albýðu-
flokkurinri fékk þvi bó ráðið,
að tilraunir voru gerðar á veg-
un Atlantshafsbandalagsins
til að afla viðurkenningar á
útfærslunni.
Ým sar huvmyndir komu
fram innan Atlantshafsbanda-
Jpöcinc til lausnar á rnálinu, og
að tilhlutan forsætisráðherra,
Hermanns Jónassonar, hauð
ríkisstjórnin það fram með
símskeyti 23. maí 1958, að ef
12 mílurnar fengjust viður-
kenndar mættu érlendar hióð
ir veiða allt árið næstu þriú
ár á vissum svæðum á milli
6 og 12 mílna, enda fengjust
grunnlínur leiðréttar. Þessu
tilboði var hafnað. Hinn 22.
ágúst 1958 var þetta tilboð
endurtekið ,að tilhlutan for-
sætisráðherra, en nú í því
formi, að erlend skip mættu
veiða næstu þrjú árin allt ár-
ið, á öllu svæðinu milli 3 og
12 mílna, ef 12 mílumar fengj
ust viðurkenndar, enda yrði
grunnlínum breytt. Því var
yfirlýst af forsætisráðherra,
að grunnlínubreytingar þær,
se mhann ætti við, væru frá
Horni í Skaga, frá Langanesi í
Ufvarpsræ$a
Guðmundar L
Guðmundsson ar
um iausn
iandheigisdeiiunnar
Glettinganes og yfir Mýma-
bugt. Þessu tilboði var hafnað.
Viðræðurnar innan Atlants-
hafsbandalagsins sumarið
1958 báru ekki þann árangur
að viðurkenning fengist fyrir
12 míLna mörkunum, enda lá
Alþýðubandalagið ekki á liði
sínu til að koma í veg fyrir að
tilætlaður árangur næðist, Ár-
angursiausar urðu viðræðurn-
ar samt ekki með öilu. —
Snemma sumars 1958 bundust
togaraútgerðarmenn og fiski-
menn nokkurra þjóða, sem hér
höfðu stundað veiðar, samtök
um um að halda veiðunum á-
fram með ofbeldi inn að fjór-
um mílum eftir að reglugerð-
in gengi í gildi. Fj-rir ötult
starf innan Atlantshafsbanda-
lagsins og fyrir forgöngu
framkvæmdastjóra þess,
Páls Henrí Spaaks, tókst að
eyða þessum samtökum og
urðu 'Bretar einir um ofbeld-
isaðgerðirnar 1. september
1958. Þetta var fyrsti sigur-
inn fyrir 12 mílunum eftir að
ákvörðun var tekin um út-
gáfu reglugerðarinnar. Menn
geta gert sér d hugarlund,
hvernig aðstaða okkar hefði
verið, ef Bretar hefðu notið
samstarfs margra annarra
þjóða við ofbeldisaðgerðir sín
ar er reglugerðin gekk í gildi
1. september 1958.
Átökin á hafinu skulu ekki
rakin hér. Hættuástandið á
miðunum var augljóst og mik
ið áhyggjuefni. íslenzk varð-
skip háðu ójafna baráttu við
ofurefli brezka flotans, og
fz-amferði brezkra togara og
herskipa leiddi hvað eftir ann
að til háskalegra árekstra, svo
að lífsháski stafaði af.
Tslendingar gerðu sér von
um, að á síðari Genfarráð-
stefnunni, sem haldin var á
s. 1. vori mætti takast að fá
almenna viðurkenningu fyrir
12 mílna fiskveiðimörkum, án
umþóttunartíma. Þegar þetta
tókst ekki og ráðstefnan reynd
ist árangurslaus rikti alger ó-
vissa um, hvað nú tæki við.
Hlé hafði orðið á ofbeldisað-
gerð.um á íslandsmiðum á
meðan á ráðstefnunni stóð. í
lok hennar mátti öllum ljóst
vera, að aftur myndi fljót-
lega sækja í sarna horfið og
áður var, ef ekkert væri að
gert. Raunin varð og sú. í
iúlímánuði var ástandið á
íslandsmiðum orðið svo alvar
legt, að annar fulltrúi Fram-
sóknarflokksins í utanríkis-
málanefnd, Hermann Jónas-
son, lýsti því yfir á nefndar-
fundi, að nú þegar lokið væri
alþjóðafundum um landhelg-
ismálið ári árangurs, væru
Bretar að færa sig upp á
skaftir við ísland og gæti slíkt
endað með stórslysum, enda
væri ástandið þegar svo alvar
leet, að sennilega hefði bað
aldrei verið verra. Krafðizt
Hermann Jónasson mótað-
gérða af hálfu ríkisstjórnar-
innar. Ríkisstjórnin var sam-
mála'Hermanni Jónassvni um,
að leita bærí allra ráða, sem
tiltækilee þættu til að afstvra
slysum og reyna að levsa deil
uan. Þegar þvi ríkisstjórn
Bretlands óskaði viðræðna við
ríkisstiórn íslands í því skvni
að kanna leiðir til að leysa
deiluna ákvað ríkisstjórnin að
verða við þeim tilmælum, jafn
framt því. sem hún tilkvnnti
Bretum, að hún mvndi ræða
■ við bá á prundvelli áhdítunar
ALbingis frá 5. maí 1959.
Viðræður við Breta hófust
í Reykjavík hinn 1. október
1960. Að jþeim loknum er það
mat ríkistjórnarinnar að unnt
sé að leysa fiskrv-eiðideiluna á
grundvelli orðsendingar, seni
fylgir þingsályktuanrtillögu
þeirri, sem hér er til umræðu.
Er málið nú lagt fyrir Al-
þingi til ákvörðunar sam-
kvæmt yfirlýsingu hv. forsæt-
isráðherra í þingbyrjun um að
samráð yrði haft við Alþingi
áður en fullnaðarákvörðun.
yrði tekin.
Skal nú gerð fyrir því greiii
í hverju lausnin, sem ríkis-
stjórnin mælir með er fólgin
í einstökum atriðum.
í fyrsta tölulið orðsendngar-
innar segir, að ríkisstjórn Bret
lands falli frá mótaðgerðum
sínum gegn 12 mílna fiskveiði
lögsögú við ísland, og er sú
lögsaga miðuð við breyttar
grunnlínur. - Er hér fengin
skýr og óafturkallanleg við-
urkcnning á 12 mílna fisk-
veiðilögsögu við Island.
í öðrum lið orðsendingar-
innar er fallizt á, að 12 mílna
fiskveiðilögsagan mðiist við
nýtt grunnlínukerfi okkur
miklu hagkvæmara en það,
sem hingað til hefur gilt. —■
Breytingar þær, sem gerðar
eru á gildandi grunnlínukerfi,
eru á fjórum þýðingarmiklumi
stöðum við landið.
Fyrsta breytingin er á Húna
flóa. Verður línan dregn þar
þvert yfir flóann, frá Horni
að Ásbúðarrifi. Vlð þessa
breytingu stækkar svæðið inn
an 12 mílna markanna um
972 km2.
Önnur breytingin er sunnan
Langaness. Verður grunnlín-
an dregin úr Langanesi í Glett
inganes. Við það stækkar svæð
ið innan 12 mílna markanna
um 1033 km-.
Þriðja breytingin er við
Faxaflóa. Hér verður grunn-
línan dregn úr Geirfugla-
drang í Skálasnaga á Snæ-
fellsnesi. Aukning svæðisins
innan 12 mílna markanna
emur hér 860 km-.
Loks er fjórða grunnlínu-
breytingin á Selvogsbanka. —
Þar verður grunnlínan dregin
úr Geirfuglaskeri í Eldeyjar-
drang. Með þessu stækkar
fiskveiðilögsagan um 2200
km-.
Þær fjórar grunnlínubreyt-
ingar, sem ráðgerðar eru,
leiða samanlagt til aukningar
á fiksveiðilögsögunni um 5065
km2.
Þessar breytingar á grunn-
línum taka gildi um leið og
lausn deilunnar fæst og þær
verða ekki laftur teknar,
'Sú aukning fiskveiðilögsög-
unnar, sem fæst við grunnlínu
breytingarnar, er mikil að
flatarmáli, enda nemur hún
Frh. á 7. síðu.
Aljiyðublaðið