Alþýðublaðið - 09.04.1961, Blaðsíða 13

Lögfræði fyrir almenning
HÉR hefst í blaðinu nýr þátt
ur undir heitinu „Lögfræði
fyrir ialmenning“. Blaðið hef
ur fengð færan lögfræðing til
að annasí stjórn á þessum
þætti, en þó mun verða leitað
til sérfræðinga á lögíræðilegu
sviði um ýmis viðfangsefni sem
þar kunna að koma fram. Ekki
er ætlunin, að í þáttum þessum
verði viðfangsefnj rakin eftir
þeim reglujn. sem sú fræði
grein geri- ráð fyrir, í þeirri
röð, sem venja er, heldur tek
n af handahófi. Hverjum les
anda er heimilt að senda fyrir
spurnir um hver þau lögfræði
leg vandamál, er hann kann að
liafa í huga.
Frá ór.unatíð hefur nauð
sy-n borið til, að hver einstakl
ingur bær; ákveðið nafn til að
greiningar frá öðrum. Nafn
þetta er kailað eiginheiti eða
skirnarnafn F.n ineð því að
fjölda eiginheita eru takmörk
sett, koma hiri svokölluðu kenn
ingarnöfn til sögunnar og síð
ar ættarnöfnin
Hér á landi gilda um manna
nöfn lög nr. 54 frá 1925, en
þar segir m a. svo: „Hver mað
ur skal heita einu íslenzku
nafnj eða tveim og kenna sig
til föður, móður eða kjörföður
og jafnan rita nafn og kenn
ingarnafn með sama hætti alla
sevi —r--Ættarnafn má enginn
taka sér hér eftir“.
Ekki er ætlunin í þessum
þætti að ræða um hir lögboðnu
mannanöfn. heldur um auka
nefni eða viðurnefni, sem inenn
hafa ýmist tekið sér sjálfir eða
samborgaramir hafa slengt á
þá, og réttarlegar afleiðingar
slíkra nafngifta.
Svo er að sjá á fornsögum
okkar, að vart hafi einstakling
ur talizt maður með mönnum
nema hann bærj viðurnefni.
Slíkt þótti engin hneisa á þeim
tímum, enda þótt aukanefnin
hefðu miður virðulega merk
ingu Má sem dæmi nefna Hall
gerður langbrók, Auðunn skök
ull, Þórir snepill, Ketill brim
ill Þorkell hókur o. fl. o. fl.
Svo föst hafa .þessi viðuf
nefn,i verið í sumum tilfellum,
að börn hafa tekið þau sem
kenningarnöfn, t. d. Hrafn
Hængsson, G.sli Súrsson, Þjóð
rekur Sléttu Bjarnarson.
Lengra fram í ættir náðu við
urnefnin ekki, þar sem ættar
nöfn voru algerlega óþekkt fyr
irbæri á íslandi fram til loka
16. aidar, og voru þau þá af
allt öðrum tog spunnin, þ. e.
sigldif menn afbökuðu föður
nöfn sín eða reyndu að snúa
þeim á latínu, t. d. Enerus,
Sculerus, Torfæus.
Þróunin hjá öðrum þjóðum
varð yfirleitt sú, að viðurnefn
in urðu að ættarnöfnum. í
Þýzkalandj eru t. d. virðulegar
ættir, sem bera titilinn Waldt
eufel (skógardjöfull) og Mann
teufel (mannsdjöfull). Hefði
sama þróun átt sér stað hér
lendis, vær.j hægt að hugsa sér
að samborgarar okkur bæru
nöfn eins og t. d. Skúli Skök
uis eða Snorri Snepill.
Rás tímans gerbreytti við
horfi manna til viðurnefna, og
í dag myndu slikar nafngiftir
þykja frekleg móðgun og varða
yfirleitt refsingu samkvæmt
meiðyrðakafla almennra liegn
ingarlaga.
Eðlilega kemur þessi stranga
meiðyrðalöggjöf ekki í veg fyr
ir, að menn megi sjálfir skeyta
eihhverri einkunn við nöfn sín
Til sveita eru menn iðulega
kenndir til bæja og halda marg
ir þeim sið, þótt þeir séu orðn
ir borgarbúar, t. d. Jónas frá
Hriflu. Ásmundur frá Skúfstöð
um, Magnús frá Mel.
Einnig er það algengt hjá
skáldum að taka sér viðurnefni
eða skáldaheiti, t. d. Jón
Trausti, Örn Arnarson, og svo
gróin eru þessi skáldaheiti oft,
að menn vita vart um hið rétta
nafn skáldsins. Ég hygg, að til
tölulega fáir viti, að góðskáldið
Steinn Steinar hét Aðalsteinn
Kristmundsson. Fáir munu og
vita, að rithöfundurinn Gunn
ar Dal heitir Halldór Sigurðs
son.
Þegar menn þannig sjálfir
taka sér aukanefni, er eðlilega
refsilaust að beita þeim, og í
sumum tilfellum brot á kurt
eisisvenju að gera það ekki
Þegar skortir jákvæðan vilja
viðkomandi til aukanefnis, er
í langflestum tilfellum sak
næmt að beita þeim. Svo langt
hefur þessi réttur til nafnheig
innar verið túlkaður af dóm
stólunum, að Hæstirétfur
dæmdi Theódór Friðriksson,
rithöfimd, fyrir að minnast á
það i bók sinni „í verum“, að
maður nokkur á Sauðárkróki
hafi haft viðurnefnið striga
kjaftur. Telja verður þó vafa
samt, að frásögn Theódórs
hefði gefið rétta mynd, ef
sleppt hefði verið strigakjafts
nafngiftinni. Maðurinn var lát
inn 7 árum áður en bókin kom
út, en sonur hans höfðaði málið
samkvæmt sérstakri aðildar
heimild.
Nú er það svo, að oft hljóta
menn viðurnefni í ákveðnum
kunningjahópi, félagsskap eða
skóla, og láta það óátalið og
telja jafnvel nafngiftina bera
vitnj um kunningjabragð. En
fari menn utan þessa takmark
aða hrings að beita nafngift
inni, yrði hún refsiverð. Enda
þótt menn í kunnngjahópi létu
það viðgangast, að vera kallað
ir nöfnum eins og t. d. Gunnar
Skúffa eða Magnús mislangi,
væri saknæmt fyrir aðra að
gera slíkt hið sama.
Eins og. áður hefur komið
fram, er nafnrétturinn mjög
strangur samkvæmt íslenzkum
rétti. Hann felst í þeirri kröfu
einstaklingsins, að samborgar
arnir ávarp hann með réttu
heiti og engu öðru. Enda þótt
maður, sem í æsku fékk gælu
nafnið Palli og fjölskylda hans
og venzlafólk héldi þvi við,
myndj sennilega þessi maður
yinna meiðyrðamál, væri hann
kominn af unglingsárum og ó
viðkomandi maður ávarpaðj
harjn með Pallanefninu.
Hér eins og annars staðar í
lögfræöinni er vissum erfið
leikum bundið að draga marka
l.nuna irilli hins löglega og ó
löglega. Mismunandi aðstæður
eða málsatvik geta leitt til mis
munandj niðurstöðu í málum,
sem fljótt á litið virðast svip
uð
í sambandi við saknæmj á I
notkun viðurnefna, hygg ég, !
að mestu geti ráðið, i hvaða til
gang; nafngiftin var sett fram.
Hafi þar valdið galsi eða sak
laust grín, virðist refsing sam
kvæmt meiðyrðalöggjöf ekki
koma til greina. Hafi tilgang
urinn hins vegar verið sá að
særa og móðga viðkomandi, er
refsinæmi verknaðarins ljós.
Sigga Vigga
Almennur hímerkja■
dagur haldinn hér
NÚ HEFUR veri-ð ákveðið að
tileinka frímerkjum einn dag á
þessu ári, og kalla hann ,,I>agur
frímerkisins“. Aralinn hefur ver
ið 11. apríl n. k. Tilgangurinn
með þessu er að minna menn,
og þá sérstaklega væskuna, á
gagn og nytsemi frímerkjanna.
Siður þessi tíðkast með mörg
Evrópufrí-
merki 1961
HÍNN 29. marz 1961 komu
fulltrúar níu af nítián aðildar-
ríkjum Evrópusambands pósts
og sxma saman í London til þess
að velja mynd á Evrópufrí-
merki það,sem mörg aðildarríkj
anna munu gefa út á þessu ári.
Valin var teikning eftir hol-
lenzlca listamanninn Theo Kur-
pershock og sýnir hún nítján
dúfur á flugi.
Þá var og á sama fundi valið
merki eða tákn fyrir samband-
ið og varð teikning eftir Bret-
ann Michael Goaman fyrir val-
inu. Sýnir hún póstlúðna utan
um stafina CEPT (skammstöf
un sambandsins).
Þau lönd. sem taka munu
þátt í þessa árs Evrópuútgáfu
munu hefja söiu merkjianna 18.
september 1961, en þó er heim-
ilt að gera það laugardaginn
næsta á undan.
A!þ,v
um þjóðum og hefur náð vin
sældum, þannig að víða koma
út sérstök frímerki í tilefni
þessa dags.
Að þessari kynningarstarf
serrii hérlendis standa FélagFrí
merkjasafnara 1 samvinmr vfð
Frímerkjaklúbba Æskulýðsráðs
Reykjavíkur og með aðstoð ís
lenzku póststjórnarinnar.
Skólastjórar barnaskólanna í
Reykjavík hafa heitið málinu
stuðningi sínum með því að láta
fara fram þennan dag ritgerða
samkeppni í ef:tu bekkjum skól
anna um verkefnið: Hvaða gagn
gera frímerkin?
Ennfremur hefur Fræðslu
málastjórnin mælt með því við
skólastjóra bamaskóla utan
Reykjavíkur að þeir hlutist til
um að ritgerðasamkeppnin fari
fram í barnaskólum um allt
land.
Dagsins verður ennfremur
minnst með erindaflutningi í
Ríkisútvarpinu.
Pósrítjórnin hefur látið gera
sérstakan pó'tstimpil og verð
ur hann í nokun á Pósthúsinu í
Reykjavík þennan dag.
Framkvæmdanefndin, en ; í
henni eru Guðmundur Arnason
frá Félagi Frmerkjasafnara og
Jón Pálsson frá Æskulýðsráði
Reykjavíkur, hefur látið gera
smekkleg um'lög í tilefni dágs
ins og verður aðalútsölustaðar
þeirra í anddyri bókaverzluiíar
Almenna Bókafélagsins í Aúst
urstræti næstu daga og daginn
sjálfan. Kosta þau kr. 2,06.
ðublað.ð — 9. apríl 1961 13