Alþýðublaðið - 30.12.1961, Qupperneq 8

SKÁLDIÐ Aksel Sande-
mose, einn af ágætustu rit
höfundum Norðmanna kom
nýlega í heimsókn til
Kaupmannahafnar og eins
og að líkum lætur voru
blöðin ekki sein á sér að
ná sambandi við hann og
reyna að tappa af honum
einhverja vizku lesendum
sínum til útumsleikjan-
legs fagnaðar, því maður-
inn er sko frægur og hvert
orð, sem fram gengur af
munni slíkra manna er
lífselexír venjulegu fólki,
sem ekkert hefur sér til
ágætis annað en vissan
meðtækilegleik þeirra
andans spekúlanta, sem
þeir telja að skáldin geti
látið út ganga eins og
spenvolga nýmjólk, sem
renni ljúflega niður kverk-
arnar hverjum sem hafa
vill til andlegrar heilsu-
bótar.
Nú reynist það oft svo,
að skáldamjólkin rennur
ekki alltaf jafn Ijúflega
niður og fjöldinn vill
gjarnan álíta og snilling-
arnir eru álíka dauðlegir
og annað fólk og einnig á-
líka dauflegir, þrátt fyrir
góðar tilraunir blaða-
mannanna til að klæða orð
þeirra í rósrauðan bún-
ing.
Aksel Sandemose er þó
einn þeirra, sem veldur
minnstum vonbrigðum og
því ekki úr vegi að lofa ís-
lenzkum lesendum að
hlýða á hann um stund. —
Blaðamaðurinn, sem sam-
talið á við hann, er hinn
frægi Ninka frá Politiken.
Það er eins og að sitja
í stofu með sjálfum þjóð-
söng Noregs, hrukkóttur og
veðurbitinn er hann kom-
inn um haf, og við elsk-
um hann eins og hann er,
en verður um leið hálf
þvingaður af þungbúnu
augnaráðinu, sem leiftrar á
móti okkur í kaffihúsinu.
Þetta andlit er drama-
tískt langar djúpar hrukk-
ur, flóttamenn, sem ganga
aftur og aftur þvert á spor
sín. Auðvitað varð þessi
villimaður að brjóta sér
leið út úr danska skjaldar-
merkinu og verða norskari
en sjálf þjóðarsálin. Það
eru þrjózkulegir drættir í
andlitinu, kaldhæðnin hvíl-
ir í munnvikjunum, bros-
ið er tvírætt. Undir þung-
um augnalokunum ljóma
ennþá augu uppreisnar-
mannsins, skörp og spotsk.
Hann sér varúlfinn í okkur
öllum, hann getur látið
múrana kringum okkar
einka Jeríkó skjálfa, — og
gert teið hálfvolgt í munni
okkar. Ristaða fransk-
brauðið fellur niður á disk
inn eins og sag.
Þegar maður er í návist
Aksel Sandemose á maður
að drekka snaps en ekki
sitja og sötra tevatn.
Það kemur fyrir stöku
sinnum að hann brosir og
hann virðist gera það með
ánægju, en brosið er stór-
karlalegt mefisto-bros. —
Hann þekkir morðingjann
og draummanninn í hverju
okkar. Hann veit of mikið
um lífið til að geta brosað
léttilega og af einlægri
gleði.
— Hvers vegna eruð þér
í Kaupmannahöfn núna?
„Til by jeg kommer for
at drikke,
for andet kommer jeg
der ikke.“
Annars mun það vera
tilfellið, að innan skamms
kemur út eftir mig bók hjá
Schönberg, „Brúðkaup Fe-
liciu.“ Eg var með aðra
bók á prjónunum, „Infer-
no,“ en þessi þrengdi sér
einhvern veginn þar inn á
mili. Eg get ómögulega
gert yður þann greiða að
endursegja efni bókarinn-
ar, það geta aðeins þessir
rithöfundar sem semja
bækur sínar í skrifstofu-
tímanum.
— Hvenær skrifið þér
bækur yðar?
— Þá held ég, að við sé
um komnir að spurning-
unni um það, hvort vinna
skálds verði að vera í
stöðugum tengslum. Eg álít
að svo þurfi að vera og
það í beinum skilningi: Eg
v'nn þangað til ég sofna út
af og sef svo í stólnum.
Mér líður aðeins vel, þeg-
ar ég er að vinna. Þá líður
mér l:ka einstaklega vel.
Eg hef aldrei skrifað orð
undir áhrifum áfengis eða
í æsingi, að minnsta kosti
ekki neitt, sem séð hefur
dagsins ljós.
— Mikið, já, en samt
sem áður vinn ég mjög
hægt. Eg var að reikna
það út um daginn, að neð
anmálsgrein í Politiken tek
ur mig allt að því þrjár
vikur.
En ég er hamingjusamur
maður, því að ég hef fund-
ið mína réttu hillu í líf-
inu.
— Hafið þér orðið frir
nokkru mótlæti í Noregi
vegna hins danska upp-
runa yðar?
— Nei, þvert á móti, ég
fæ heiðurslaun frá norska
ríkinu, ég get ekki kvartað
yfir neinu. Og Norégur er
og verður mitt land. Þegar
einhver misklíð rís milli
okkar í rithöfundasamband'
inu í Osló, þá gerum við
út um hana á klósettinu,
og þjónaliðið sér um
klappið. Eg hef aldrei ver-
ið á nokkrum fundi í
norska rithöfundasam-
bandinu, þar sem ekki
hafa verið slagsmál.
— Eru þar alltaf sömu
svörtu sauðirnir að verki?
— Nei, hvernig getið þér
látið yður detta það í hug,
það er dregið um það. Nor-
egur er inndælt land, þó að
ræturnar séu ekki vel sam
grónar ennþá, lítið til dæm-
is á stríðið um tungumálið.
Það verður ekki hægt að
ganga fram hjá þeirri stað
reynd, að Gyðingarnir hafa
verið súrdeigið í menningu
Evrópu. Eg hef oft verið að
hugsa um hvort allar of-
sóknirnar e'gi ekki rætur
s'nar að rekja til þess. En
Norðmenn eru ung þjóð, —
hefði landið haft svo sem
hálfa aðra milljón íbúa —
hefði það getað orðið
hættulegt mannkyninu.
Hugsum okkur Björn-
stjerne Björnson. Ef hann
hefði verig fæddur í Dan-
mörku, hefði hann verið
hleginn í hel. Hann hefði
aMrei getað lifað lengur en
til fimm ára aldurs. Hvaða
maður heldur þú að hefði
þorað að kalla sig Björn-
stjerne í Danmörku? Nú,
það var alveg eins með
Knut Hamsun, þetta nafn
hans stafaði af prentvillu,
og hann hugsaði i örvænt-
ingu, „hvernig í ósköpun-
um á ég að komast vel frá
þessú.“ Það var ekki um
nema eitt að gera — að
vera Knut Hamsun.
- — Úr því að við minn-
umst á Knut Hamsun, nú
hafið þér enn komið til
greina, sem væntanlegur
Nóbelsverðlaunagjafi. —
Hvernig mynduð þér taka
því, ef þér fengjuð verð-
launin?
(Viðtalið var tekið áður
en útkljáð var um Nóbels
verðlaunin í ár).
— Þessi verðlaun koma
í raun og veru hvorki rit
höfundinum né bókmennt
unum við. Nóbelsverð-
launin ættu að minnsta
kosti að vera helmingi
meiri og skiptast milli
ekki færri en tólf skálda
á ári. Svíar hafa verið
heppnir með akaemíuna
■'ína, því að hún var sett á
laggirnar af einvöldum
kóngi. Áður hugsaði ég
oft um hvernig Noregur
og Danmork ættu eigin-
lega að fara að því að
eignast sína akademíu.
einmitt vegna þess, að það
verður að stofna hana með
tilskipun valdamanna. En
þegar danska akademían
’'ar stofnuð, ja, þá verð ég
að játa, að þarna var lausn
in fundin. Þetta dásaml.
stórkostlega sjálfsálit hjá
beim sem kusu sjálfa sig,
bað var sannarlega ekta
danskt. Hver hefði annars
átt að útnefna þá? Ef Bom
holt hefði gert það, hefði
hann valið formann rithöf-
nndasamibandsins og aðra
slíka. Nei, þarn-: framdi
Kampmann stórkostlegt
brot á öllu því sem nefnt
er lýðræði. Þar með var
Gordionshn úturinn leyst-
ur.
Skáld er vitfirringur,
rem hefur stjórn á vitfirr
mgu sinni að minnsta
kórtí o5 nokk’ii levti. All-
ir aðrir eru ljka vitfirrtir,
sn þeir vita það bara ekki
sjálfir, þeir ganga um og
’oka annað fólk inni í vit-
firringahælum,’ svon.a rétt
Þegar tjallað er um ástina, er
jboð móögun við manninn oð vilja
greina milli líkama og sálar
— Ég ákvað að k
•úns og til að
'-jálfa sig. Henr
sýslaðj mest vii
mennskumanninr
’s fvrirbæri vona
•ekist ekki á, það
1oið-, til langvara
Nei,
maðurinn, sem fe
’r verulega
Tugu í höfúðið:
’efnilega að klíl
Fverest við n
’,'að hefu p áreiðai
inn annar látið
*■’! hugar.
Þstt.'i var árið
ég gerði það nú
-r, árið 1938, og
°kki köttur var %
— Þér hafið i
°kki orðið þess
ur?
— Þessi sourni
ur nú ekki samb
— Leggið þér m
>r hugmyndaflugii
—: Hugmyn
skiptir öllu máli, þ
gert manninn a<
•erulegum mann;
3 30. des. 1961 — Alþýðublaðið