Alþýðublaðið - 11.03.1962, Blaðsíða 13

TVÍFARI
HERTOGANS
Ég hafði alltaf þráð ævintýri,
en mig hafði ekki órað fyrir ó-
sennilegu dirfskuverki, s e m
þessu er ég kvaddi Clyde skipa-
smíðastöðvarnar árið 1908 og á-
kvað að freista gæfunnar í er-
lendum skipasmíðastöðvum..
Ferð minni lauk í Montfal-
cone, þorpi nálægt Trieste, sem
var þá í keisararíkinu Austur-
ríki-Ungverjalandi. Launin voru
góð og bjórinn einnig, og lífið
var áhyggjulaust. Ahyggjuleysi
ríkti einnig í aðferðum manna á
þessum slóðum við smíði skipa.
Um tveimur árum síðar
spurði hávaxinn Austurríkismað-
ur hvort hann mætti setjast hjá
mér, þar sem ég drakk bjór fyrir
utan krá eina í smáþorpinu Ad-
elsberg.
Hann kvaðst heita Karl Hoff-
mann, og hann sagði leyndar-
dómsfullur við mig:
„Ég er af ætt Habsborgara og
er í þjónustu prins míns".
Hann var augsynilega ókunn-
ugur í þessu héraði, svo að ég
sýndi honum umhverfið.
Þannig hófst löng, æsandi og
ef til vill undarleg vinátta
austurrísks aðalsmanns og pilts
frá Clyde.
Ég varð mjög hrifinn af Hoff-
mann, sem lofaði óljóst að sýna
mér hvernig ætti ,,að lifa í mun
aði“ seinna;
Kvöld eitt talaði hann um
„tvífarana" sem hann sagði, að
flestir úr austurrísku-ungverksu
keisarafjölskyldunni hefðu í
þjónUstu sinni.
„Með örlitlum breytingum
gætu menn hæglega villzt á
þér og Ferdinandi erkihertoga,"
sagði Karl og brosti á sinn
skemmtilega en dálítið leyndar-
dómsfulla hátt. Upp frá þessu
bárust „tvífararnir" oft í tal í
viðræðum okkar.
Um tveimur árum eftir fyrSta
fund okkar kom Karl með full-
komna tillögu. Hann sagði, að
krónprinsinn leitaði tvífara, en
hann væri þeirrar skoðunar, að
ég væri rétti maðurinn til starf-
ans, og manna bezt til þess
fallinn.
„Við kennum þér allt sem
þarf,“ sagði hann. „Hvernig þú
átt að tala, hvernig þá átt að
ganga, hvernig þú átt að sitja
hest, hvernig þá átt að skylmast
og hvemig þá átt að skjóta af
byssu. Þú þarft engar áhyggjur
að hafa.“
Þegar við höfðum talað sam-
an í tvær klukkustundir lét ég
til leiðast. Hvers vegna ekki?
Ég hafði alltaf þráð ævintýri,
og nú bauðst mér tækifærið
Þannig gerðist það, að ég kvaddi
fyrirtæki mitt og við héldum til
kastalans í útjaðri gömlu Vínar.
Er inn var komið tók heil þjóna-
hersing á móti okkur, og lof-
orð Karls um „munað“ virt
ust öll vera haldin Daginn eftir
hitti ég Ferdinand. Þegar ég sló
saman hælunum að dæmi Karls
virti hann mig vel fyrir sér, og
sagði síðan um leið og hann
brosti strákslega:
„Yður hefur verið skýrt frá
ástæðunum, býst ég við. Ég er
mjög önnum kafinn og get ekki
alls staðar verið. En það er ekki
á hverjum degi sem maður hittir
bróður sinn!“
Næstu vikur athugaði ég al!a
háttu krónprinsins.
ALGERT LEYNDARMÁL.
Karl kenndi mér skylmingar
tvo tíma á dag, og ég varð einn-
ig ati fara í útreiðartúra og
loks varð ég að sökkva mér nið-
ur í lestur þýzkra kennslubóka
í landafræði og mannkynssögu.
Ég vonaði, að ég líktist Ferd-
inandi æ m*eir, og kastalarakar-
inn lét ekki sitt eftir liggja held-
ur. Hár ihitt bartarnir kjálka-
skeggið voru nú nákvæm eftir-
mynd af erkihertoganum.
Loks virtist Ferdinand ánægð-
ur, og hinn 16. maí 1912 fórum
við Karl burtu úr kastalanum.
Ferdinand kvaddi okkur hlýlega
á kastalaþrepunum.
„Tvífarahlutverk" mitt var
algert kastalaleyndarmál. Karl,
erkihertoginn og aðstoðarforingi
hans voru þeir einu sem vissu
um leyndarmálið. Ég efast um
hvort kona Ferdinands, Sophie,
hafi vitað um það — a. m. b.
þá.
Á næstu tveimur árum ferð-
aðist ég um Grikkland, Ítalíu,
Búlgaríu, Rúmeníu op Tyrkland
í fylgd með Karli. En á ferðum
þessum var ég einfaldlega aðstoð-
arforingi Karls. Aldrei var ég
kallaður „tvífari'* erkihertogans.
BRÉF, SEM SEINKAÐI.
Okkur skorti ekkert í mat eða
drykk, og það var gaman að
ferðast.
Og svo var það í júní 1914,
þegar við vorum í Konstantínóp-
el (Istanbul), sem Karl fleygði
FRANZ FERDINAND erkiher-
togi (hér efra) og „tvífari"
hans, skipasmiðurinn Alex-
ander Kidd frá Clyde (neðri
myndin).
bréfi á borðið þegar við snædd-
um morgunverð. Loksins var röð-
in komin að mér! Ég átti að vera
„tvífari“ Ferdinands erkihertoga
í Bósníu og á ferðalagi hans til
helztu borgar héraðsins, Saraje-
vo. Á skammri stund hafði ég
tekið saman pjönkur mínar og
var tilbúinn að ná skipinu, sem
átti að fara um kvöldið. En ein-
mitt þetta sama kvöld var hávaði ;
á göfunum, sem boðaði ógæfu.
Karl kom hlaupandi upp hótel-j
stigann með tárin í augunum.'
Hann var kominn til þess að til-
kynna mér, að ferðin væri ekki
lengur nauðsynleg.
Ferdinand og konu hans hafði
verið sýnt banatilræði í Sarajevo
þennan dag. Ef bréfinu, sem í
voru fyrirmæli mín, hefði ekki
seinkað í póstinum um þrjár vik-
ur, væri Alexander Kidd látinn.
Karl var yfirbugaður af sorg.
Hann var sorgmæddasti maður í
heiminum þetta kvöld, og ég sá
næst sorgmæddasti. Þegar við
fengum okkur í staupinu varð
okkur hugsað til drengsins, sem
við höfum kvatt á kastala-
tröppunum.
Það var lát Ferdinands, sem
hleypti heimsstyrjöldinni 1914—
1918 af stað, og liinum mörgu
vandamálum, sem upp hafa risið
síðan; Ef ég hefði látizt í stað
erkihertogans er hugsanlegt, að
ekkert af þessu hefði gerzt. Það
kann að vera, að tíu milljónum
mannslífa hefði verið bjargað, og
keisararíkið Austurríki-Ungverj a
land hefði ef til vill ekki hrunið
til grunna.
í rauninni er ég maður, sem
hefði getað breytt gangi mann-
kynssögunnar.
tWWMMWMMMMMMMMWMMMMMMMMMMMMMMMMW
TILRÆDISMA5URINN handtekinn. Hann reyndist vera serbn-
eskur stúdent, og var grunaSur um þátttöku í leynifélagsskapnum
„Svarta höndin." i
mMMMMMMMMMMMWMMMMMMMMMWMMMMMMMMW
K Ú L A úr byssu tilræðismanns
svipti Franz Ferdinand erkihertoga
lífi hinn 28. júní 1914 í bænum
Sarajevo í Bosníu, sem nú er í
Júgóslavíu, og þessi litli neisti
varð brátt að óslökkvandi ófriðar-
báli. Nokkrum vikum sfðar hófst
heimsstyrjöldin fyrri.
Nú heldur sjötíu og sex ára
gamall Skoti, Alexandt r Kidd að
nafni, því fram í enska blaðinu
„To Day“, að kúlan, aem drap
erkihertogann, hefði átt að hitta
liann! Hér fer á eftir frásögn
Alexanders Kidds, örlftið stytt:
Austurríski kastalinn var næst-
um ómótstæðilega fallegur í
tunglskininu. Þegar ég hafði virt
liann fyrir mér eins og mig lysti •
gekk ég- upp tólf steinþrep, og
mesta ævintýri lífs míns var að
hefjast. Ég var kominn til kast-
alans til þess að leika hlutverk
„tvífara" erkihertogans, sem
seinna varð söguhetjan í sorg"-
legri sögu úr annálum þessarar
aldar, — Franz Ferdinands erki-
liertoga, ríkisarfa í Austurriki.
ALÞYÐUBLAÐIÐ - 11. marz 1962 |_3