Alþýðublaðið - 21.12.1962, Side 8

KOSNXN GASIGUR Uhodesíu
fylkingar Winstons Fields í Suður-
Hhodesíu s. 1. laugardag eru talinn
muni hafa þær afleiðingar í för
með sér, að Mið-Afríkuríkjasam-
band Norður- og Suður Rhodesíu
og Nyasalands verði lagt niður og
flýta því, að til átaka komi með
afrískum þjóðemissinnum og hvít-
um mönnum, en slík átök eru tal-
in óhjákvæmileg.
Rhodesíufylkingin sem er hægri
sinnaður flokkur og aðeins um
eins árs gamall, vann stórsigur á
hinum Sameinaða sambands-
flokki forsætisráðherrans, Sir Ed-
gars Whitehead.
Rhodesíu-fylkingin fékk 35
þingsæti í kosningunum, Samein-
aði sambandsflokkurinn fékk 29
þingsæti og auk þess náði einn ó-
háður þingmaður kosningu. Fjórt-
án þingmenn Sameinaða sam-
bandsflokksins eru svertingjar.
Þeir verða fyrstu svertingjarnir,
sem taka sæti á þjóðþingi Suður-
Rhodesíu.
Úrslit kosninganna eru inikill
ósigur fyrir stefnu brezku stjórn-
arinnar. Stefna hennar hefur
grundvallazt á flokki Sir Roys
Welenskys, sem er forsætisráð-
herra Mið-Afríkuríkjasambands-
ins. Flokkur hans hefur nú misst
völdin í öllum þrem ríkjum ríkja-
sambandsins.
Þrátt fyrir það situr stjóm We-
lenskys áfram Á sambandsþing-
inu eru nær allir þingmennirnir
úr flokki hans. Kosið var til þings
ins í apríl á þessu ári, en kjósend-
urnir voru aðeins 15 þúsund tals-
ins, enda þótt íbúar ríkjanna
þriggja í ríkjasambandinu séu
rúmar níu milljónir. •
Hér fer á eftir yfirlit um íbúa
ríkjasambandsins og ríkjanna
þriggja:
Mið-Afríkusambandið: Svert-
ingjar 7.560.000 og hvítir 290.000.
Suður-Rhodesia: Svertingjar
2.590 og hvítir 210.000.
Norður-Rhodesía: Svertingjar
2.225.000 og hvítir 72.000.
Nyasaland: Svertingjar 2.720.000
og hvítir 9.000.
Því er haldið fram, að stefna
„Fylkingar" Winstons Fields sé
WINSTON FIELD
— járnbróðir Verwoerds
lík „apartheild" stefnu stjórnar-
innar í Suður-Afríku. Hún er að
minnsta kosti talin skyldari henni
en stefna þeirra Welenskys og
Whiteheads, en Winston Field
hefur harðlega neitað því, að nokk
uð sé til í þessum staðhæfingum.
En í Salisbury er óttazt, að
Field muni ekki takast að halda
mörgum fylgismönnum sínum í
skefjum, en þeir eru sumpart frá
Suður-Afríku og trúa á apartheid-
stefnuna. Sú ósk „Fylkingarinnar",
að komið verði á varnarbandalagi
við Suður-Afríku og portúgölsku
yfirvöldin í Mozambique, hefúr
vakið ugg margra Evrópumanna
og Afríkumanna.
Af þessum ástæðum telja margir
þann möguleika brezku stjórnar-
innar að veita Suður Rhodesíu sjálf
stæði óhugsandi af pólitískum og
siðferðislegum ástæðum, meðan
minnihluti hvítra manna fer með
völdin.
Næstum eina valdið, sem brezka
stjórnin hefur enn í Suður-Rhode-
síu, er neitunarvald hennar. Ýmsir
telja, að Suður-Rhodesía fari sömu
leið og Suður-Afríka afsali brezka
stjórnin sér þessu neitunarvaldl.
Þessir menn segja, að þetta fæli
í sér svik við svertingja í Suður-
Rhodesíu og skuldbindingar Breta
gagnvart þeim. Ennfremur yrði
slikt ögrun í garð allra frjálsra
ríkja Afríku og SÞ.
Á þessu ári hafa farið fram
margar umræður um Suður-Rho-
desíu á vettvangi SÞ og margar á-
lyktanir hafa verið gerðar. Meiri-
hluti aðildarríkjanna telur Suður-
Rhodesíu ekki sjálfstjórnarsvæði
samkvæmt skilningi stofnskrár
SÞ, þaf eð sjálfstjórnin takmarkist
við minnihluta hvítra manna.
Hinn 1. nóvember s.l. gekk i
gildi ný stjórnarskrá fyrir Suður-
Rhodesíu og sama dag krafðist
Allsherjarþingið þess, að stjómar-
skráin yrði ekki látin ganga í gildi.
Heldur skyldi efnt til stjórnar-
skrárráðstefnu, sem látin yrði
semja stjórnarskrá, er væri í sam
ræmi við grundvallaratriði SÞ um
jafnrétti án tillits til kynþáttamis-
réttis.
Nýja stjórnarskráin rýrði enn
vald brezku stjórnarinnar, en
nokkrir svertingjar fengu kosn-
ingaréttindi í fyrsta sinn Þeir
voru þó fáir, svo fáir, að vald
hvítra manna var tryggt. Afrhkir
þjóðernissinnar hófu baráttu gegn
stjórnarskránni og aðeins tíu þús-
und svertingjar létu skrásetja sig
sem kjósendur. Hér var aðallega
um að ræða fólk, sem hag hefur
af stjórn hvítra manna.
Þrem mánuðum fyrir kosning-
arnar bannaði Whitehead afrisku
sjálfstæðishreyfinguna „Hið afr-
íska þjóðarsamband Zimba\ves“
eða ZAPU, en Zimbabwe er heiti
Afríkumanna á Suðúr Rhodesíu.
Foringi hennar, Joshua N,komo,
var handtekinn og Afríkumönnum
var gert ókleift að heyia baráttu
fyrir réttindum sínum innan
ramma laganna.
Á nýjársdag fær Nkomo að lifa
eðlilegu lífi á ný, en þá lýkur
þriggja mánaða hömlum á frelsi
hans. En samkvæmt núgildandi
lögum, verður ekki auðvelt fyrir
Nkomo að stofna nýjan þjóðernis-
sinnaflokk. Hins vegar telja frétta
menn í Salisbury ólíklegt, að
Nkomo muni leggja árar í bát og
afrískir menntamenn standa ein
huga að baki Nkomo.
Þráft fyrir aðgerðir sínar, telja
margir hvítir Rhodesíumenn Whiie
head hættulega róttækan, vegna
„partnership" stefnu sinar.
Hann taldi, að það væri um að
FYRIR 2 eöa 3 árum reit ég
grein í AlþýðublaðiÖ og lagði íil
að vegurinn milli Hafnarfjarðar og
Reykjavíkur yrði gerður tvöfald-
ur og skattlögð umferð bifvéia um
veginn. Einnig í sömu gre n taldi
ég að þegar y;ði malbikaður eða
steyptur vegur suður til Keíla-
víkur, yrði sami háttur i hafður.
Nú sé ég í Alþbl. í dag (20. 12)
að hugmynd þessi er til athugunar,
að minnsta kosti með veginn tii
Keflavíkur.
Eins og kunnugt er, er leiðin
milli Ilafnarfjarðar og Reykjavík-
ur líklega fjölfarnasta leið iands-
ins og um leið hefir skapast á
þessum mjóa og að sur'u leyti
slæma vegi, mjög alvarlcg slysa-
hætta eg eru dæmin því miður
nærtæk. Það er engum vafa undir-
orpið, að ef þörf er fyrir steypta
tvöfalda akbraut til Keflavikur, þá
er þörfin ekkl minni fyrir tvöfalda
akbraut milli Haínarfjarðar og
Reykjavíkur. Það er síður en svo
að ég vilji telja úr lagningn Kefla-
víkurvegarins, en þessir vegakafl-i
ar verða að takast báðir samtimis.!
Og þarf að verða meiri hraði á
framkvæmdum, en með Keflavík-
urveginn. Maður getur látið sór
detta í hug að fjölga þurf; stór-
virkum tækjum og vinnukrafti. Ef
það er meiningin að ljúka þessu
starfi (á ég þar við Keflavíkur-
veginn) á næstu árum, þá mælir
aUt á móti því að draga verkið á
langinn, en allt með því að hraða
íramkvæmdum.
Á Suðurnesjum er eitthvert
mesta athafnasvæði landsins, að
SIR ROY WELENSKY
— öll ríkin gegn honum
gera, að fá Afríkumenn til þess
að viðurkenna yfirráð hvítra
manna, og þetta vildi hann gera
með því, að bæta kjör þeirra og
aflétta kynþáttamisrétti á sviðum,
sem eru ópólitísk.
Þessi viðleitni hans hefur hvar-
vetna beðið ósigur. Kröfurnar um
sjálfstjórn og jafnrétti, hafa ekki
þagnað þrátt fyrir efnahagslegar
frmfarir og þjóðfélagslegar um-
bætur. Þrátt fyrir það nýtur
stefna Whiteheads og Welenskys
talsverðs stuðnings í Bretlandi og
Framh. á 11. síðu
Jónas M. Guðmundsson
stýrimaður;
SEXTÍU ÁR Á SJÓ
Þættir úr æviminningum Guð-
mundar Halldórs Guðmunds-
sonar, togarasjómanns í
Reykjavík. Teikningar eftir
hiifnndinn. Bókaútgáfan Hild-
ur. Setberg prentaði. Reykja-
vík 1962.
HÖFUNDUR bókarinnar, Jónas M.
Guðmundsson stýrimaður, er
löngu kunnur af blaðagreinum og
útvarpsþáttum, en hér stígur hann
feti framar á rithöfundarbraut-
inni. Og honum er stórræði í huga
— bókin á að bera honum vitni
sem slvngum orðlistarmanni.
Þetta tekst bærilega. Jónas velur
bókinni bað frásöguform að heim-
sækja Guðmund Halldór á n’okk-
urra daga fresti í togaraverkfall-
inu síðasta og láta hann rif ja upp
endurminningar sínar í áföngum.
Þannig kemur hann bókinni í reipi
og tengir þættina saman, svo að
I,
8 21. des. 1962 - ALÞÝÐUBLAÐH9