Alþýðublaðið - 22.01.1963, Qupperneq 13

Hverfur
iandhelg
Framh. af 4. síðu jað ræða, þar eð ein helzta rök-
Gert er ráð fyrir því, að afnám semd okkar fyrir útfærsiu íisk-
innbyrðis tolla eigi sér stað á ; veiðilandhelginnar hefur verið sú,
löngu tímabili og í því sambandi er að nauðsyn bæri til þess að frijðn
rætt um þrjú stig. Á hverju hinna fiskimiðin við strendur landsins.
Þriggja stiga er þó um flciri ejj Ríkisstjórn íslands hefur sjálfsagt
eina tollalækkun að ræða. í Rómar þaulkannað þetta atriði í viðræð-
sáttmálanum segir, að fyrsta tolla ;Um sínum við fulltrúa Efnahags-
lækkunin á fyrsta stigi komi tii , bandalagsins. Og niðurstaðan er
framkvæmda á einu ári eftir að sátt sú, að ríkisstjórnin telur, að ein
Framh. úr opnu.
langt sem unnt er skuli hernáðar-
legt takmark, ef til styrjaldar kem
ur vera að eyðileggja herstyrk and-
stæðingsins, en ekki óbreytta borg-
Ilann sagði einnig: „Við get-
um haldið, jafnvel eftir mikla og
óvænta árás á sjálfa okkur, nægi-
legum varastyrk til að eyðileggja
þjóðfélag andstæðingsins, ef við
erum til þess neyddir. Með öðrum
orðum: Við veitum hugsanlegum
andstæðingL okkar eins mikið að-
hald og hægt er til að gera ekki
árásir á borgir okkar.“
Einn af varnarhugsuðunum
sagði þetta á einfaldari hátt: —
„Við getum valið að ráðast aðeins
á flugskeytastöðvar þeirra, ekki
Moskvu. En ef þeir ráðast á New
York, farvel Moskva og allir aðrir
staðir í Rússlandi stæm en smá-
þorp.“
Þegar McNamara er spurður,
hvort Rússar muni ekki einnig
koma sér upp sömu gagnárásar-
getu, er svar lians óvænt og at-
liyglisvert: Jú, og því fyrr því
betra.
Margir hernaðarsérfræðingar
eru sammála hinum nýstárlegu en
rökréttu hugmyndum. Sumir eru
það ekki. En úm eitt eru allir
sammála. Hugmvnd McNamara
um að hlífa borgumim getui' að-
eins staðizt, ef henni fylgir alvar-
legt kerfi skýla ge?n geislavirku
ryki.
Gleggstu áætlanir hljóða þann-
ig, að jafnvel þótt fylgt yrði
þeirri stefnu, að ráðast ekki beint
á borgirnar, mundi verfia í Banda-
ríkjunum allt að smtíu mega-
dauðar af geislavirku ryki einu
saman. í sumum atvikum, sem
fara eftir ýmsum aðstæðum, gæti
verið um að ræða, að allt að 60%
þjóðarinnar færist af geislaryki,
þótt borgunum sjálfum væri hlíft.
Væri hægt að vernda þjóðfélag
okkar, ef svo ofboðsleg ógæfa
dynur yfir? Ef til vill yrði með
timanum hægt að endurbyggja
það, en það mundi taka langan
tima. ' ...
Ef sömu atvik gerðust og fyrir
liendi væri nægileg, . loflvarna-
skýli. "I3á sýna athuganir þeirra í
Pentagon, að búast mætti við, að
rúmlega 10% af þióðinni færust.
Kjarnorlcustríð mundi vera hræði
legur atburður. En við verðum að
liugsa um það, seglr McNamara.
Enda þótt tíundi hver Ameríku-
maður færist í kjarnorkuárás, —
mundi með borgum og iðnaði vera
hægt að endurreisa þjóðfélagið.
Allt þetta skýrir, hvers vegriá
hernaðarsérfræðlngar innan Pen-
tagon eða utan þess, eru farnir
að efast um gildi kjarnorkuvopna
sem aðaltæki þjóðarstefnunnar.
Segjum svo, að báðir aðilar taki
upp þá stefnu að hlífa borgun-
um, segir einn af gagnrýnendun-
um, sem ég efast mjög um að
gett gerzt. Hvemig er hægt að
treysta á vopn sem aðaltæki
valds, ef menn vita, að notkun
þess muni kosta að minnsta kosti
20 milljónir mannslífa? Þessi
spurning leiðir okkur að síðustu
kenningu McNamara, hugmynd-
inni um að eiga vel gamaldags
vopna.
Síðan McNamara varð landvarna
ráðherra hefur hann, með fullum
stuðningi Kennedys forseta, pré-
dikað þessa kenningu af áhuga.
en oft mætt litlum skilningi
bandamanna. Kjarni málsins er
augljós. Bandarikin verða að eiga
nægiiega mikið af öðrum vopnum
en kjarnorkuvopnum til þess að
þau neyðist ekld til að grípa til
kjarnorkuvopna, af því að þau
eigi engra annarra kosta völ. í
þessum tilgangi hefur McNamara
varið um 8 000 milljónum dollara
MCNAMARA, hermálaráðherra.
Efri myndin: Pentagon í Washing-
ton.
fram yfir það, 6em gert var á dög-
uitt Eisenhowers stjómarinnar, og
hefur sú fjárfesting þegar borið
mikinn árangur.
Árangurinn er sá, að Bandarik-
in-geta nú valið annað en kjarn-
orkuvopn í minni átökum. Krúst-
jov. efaðist aldrei um, að Banda-
ríkin gætu ráðið við Castro án
þess að nota kjarnorkuvopn. En
mesti veikleiki okkar er, að reyni
Rússar að hrifsa til sín Vestur-
Berlín, verðiun við að „nota öll
vopn", eins og McNamara hefur
orðað það. Eða eins og varnar-
hugsuður orðað það: „Hvemig
sem á málið er litið, verðum við
ef okkur er alvara um að halda
Vestur-Berlín, að grípa til kjarn-;
orkuvopna."
Með öðrum orðum: í Evrópu
sem er mikilsverðasta þrætuepli
kalda stríðsins, getur farið svo,
að Bandaríkin verði neydd til að
beita kjarnorkuvopnum, af því
að þau eiga ekki annars kost
En McNamara segir, að það sé
hvað mannafla, auð eða styrk við
kemur, engin ástæða til að þetta
sé svona. Bandalag vesturveld-
anna ætti að standa jafnfætis
Rússum að öllu leyti. En það ger-
ir það ekki. í Evrópu vantar val
gamaldags vopna og það val mun
ekki fást í náinni framtíð.
Varnarhugsuður segir: „Auð-
vitað gætum við staðið þeim jafn-
fætis. Ef Bretar tækju upp her-
þjónustuskyldu. Ef Frakkar létu
NATO fá yfirráð yfir herstyrk
sínum. Ef Þjóðverjar verðu eins
miklu af þjóðartekjum og mann-
afla til landvama og Bandaríkin
gera. En hvenær gerizt allt þetta.
Ekki fyrr en við höfum allir ver-
ið hræddir nógu óskaplega."
Ef til vill gerizt það. Og hér
kemur að hinu síðasta og ómæl-
anlega atriði í jöfnum kalda stríðs
ins. Það er viljinn, vilji banda-
rísku þjóðarinnar og forseta
hennar.
Krústjov sagði skáldinu Robert
Frost, að Bandaríkjamenn væru
,,of frjálslyndir" til að berjast.
Áður hafði hann sagt brezka sendi
herranum í Moskva, að Banda-
ríkjamenn væru ekki svo „vitlaus-
ir” að fórna 30 milljónum manna
fyrir 3 milljónir i Berlín. Það
verður að sannfæra Krústjov um,
að við séum einmitt nógu „vit-
lausir” til að gera það. Ef til vill
hefur Kúbumálið hjálpað til að
sannfæra hann.
málinn tekur gildi, önnur toUa-
lækkunin 18 mánuðum síðar og hin
þriðja 4 árum síðar en sáttmálinn
tekur gildi. Næst skyldu tollar
lækka 18 mánuðum eftir annað
stig hæfist og önnur tollalækkun 4
öðru stigi 18 mánuðum síðar og
hin þriðja ári síðar. Það sem þá
verður eftir af tollum skal fella nið
ur á þriðja stigi, en ekki er ákveð
ið í Rómarsáttmálanum hvenær
þeirri tollalækkun á að vera loKið.
— Ekki er heldur tekið fram
hversu mikið skal lækka tollana
hverju sinni. Nú er framkvæmd
tollalækkananna og annarra á-
kvæða Rómarsáttmálans á öðru
stigi og þegar hafa verið fellt nið-
ur 40% innbyrðis tolla á iðnaðar-
vörum, en lækkun tolla á landbún
aðarvörum er skemmra á veg kom
in. Fyrstu breytingarnar á tollum
gagnvart ríkjum, er utan standa,
hafa einnig komið til framkvæmda
aðalástæðan fyrir því, að ísland
geti ekkí sótt um fulla aðild að
Efnahagsbandalaginu sé sú, að við
fuUa aðild yrði fiskveiðilandhelgi
íslands úr sögunni. Ríkisstjórpin
virðist, því ekki telja möguíeika
á því, að ísland fengi við fulla aðild
að EBE undanþágur fyrir fiskveiði
landhelgi sína.
í 67. grein Rómarsáttmálans
segir, að aðildarríkin eigi á ákveðn-
um tíma að afnema liömlur á
flutningi fjármagns milli ríkj-
anna. Þetta ákvæði þýðir það, að
sérhver einstaklingur og sérhvert
fyrirtæki á hinum sameiginlega
markaði á að hafa fullt frelsi og
fuUa heimUd tU þess að kaupa
hlutabréf í öðru fyrirtæki 1 ein-
hverju aðfildarríkjanna. Hér er
einnig um að ræða eitt af atriðum
Rómarsáttmálans, er veldur því,
að ísland getur ekki sótt um fulla
aðild að Efnahagsbandalaginu. ís
Tók fyrsta slíka breytingin gildi iand vill ekki fallast á það, að er-
1. janúar 1961 á iðnaðarvörum en
1. janúar 1962 á landbúnaðar- og
sjávarafurðum. Gert er nú ráð fyr
ir aB breytingum á tollum verði
lokið 1970.
Þau ákvæði Rómarsáttmálans,
sem einni mestum deilum hpfur
valdið, eru ákvæðin um frjálsan
flutning fjármagns og réttinn til
þess að stofna til atvinnureksturs
svo og ákvæðin um frjálsan flutn
ing vinnuafls. í 52. gr. Rómarsátt-
málans segir, að á ákveðnum tíma
skuli afnema hömlur á frelsi
þegna eins af aðildarríkjum
lend fyrirtæki hafi ótakmarkaðan
rétt tií þess að kaupa bluti í ís-
lenzkum fyrirtækjum, þar eð slíkt
gæti leitt til þess, að erlendir aðji-
ar næðu öllum mikilvægustu fyfir
tækjum okkar á sitt vald á skömm-
um tíma.
Ákvæði Rómarsáttmálans um
frjálsan flutning vinnuafls milli að
ildarríkjah»a hefur einnig valdið
ágreiningU, í mörgum ríkjum
Evrópu. Sum ríkin óttast mikið að-
streymi erlends vinnuafls. Önnur
ríki skortir vinnuafl og telja gott,
að fá það erlendis frá. Ákvæði Róm
bandalagsins til þess að setja á | arsáttmálans um frjálsan flutning
stofn atvinnurekstur á umráða- vinnuafis er nú í framkvæmd á
svæði annars aðildarríkis. í þess- hinum sameiginlega markaði. Hef
ari sömu grein er fyrirtækjum í ur á því tímabili, er Efnahagsbanda
einu ríki heimilað að setja upp lagið hefur starfað, átt sér stað mik
útibú í öðru ríki. Hefur verið talið il tilfærsla á vinnuafli milli aðifd-
að þessi ákvæði mundu gera öll . arríkja bandalagsins. Einnig hefur
lög og reglur um landhelgi aðild- | vinnuafl hreyfzt mikið til innan
arríkjanna ógild, þar eð útgerðar- aðildarríkjanna sjálfra úr óarð-
fyrirtæki í einu aðildarríki gætu bærum atvinnugreinum í arðbærari
stofnað til útgerðar í öðru og þann , atvinnugreinar. Slík tilfærsla á
ig látið fiskiskip sín veiða í land-
helgi þess. Þó hefur nokkur ágrein
ingur verið ríkjandi meðal aðildar-
rikja Efnahagsbandalagsins varð-
andi það, hvernig túlka bæri á-
kvæði Rómarsáttmálans gagnvart
fiskveiðilandhelgi. Sum aðildarríki
anna hafa talið, að hvert eitt af að
ildarríkjunum gæti sent fiskiskit)
sín til veiða í fiskveiðilandheigi
hinna, en önnur ríkjanna hafa atit-
ið, að slíkt væri því aðeins leyfilegí
! að sett væru upp útgerðarfyrir-
tæki í hlutaðeigandi ríki. Þegar
við vorum í Brussel, bar þetta atriði
á góma í viðræðum okkar við full-
trúa bandalagsins. Einn af fulltrú-
um Efnahagsbandalagsins benti þá
á, að gert væri ráð fyrir því, að ráð-
stafanir, er aðildarríki EBE gerði
til þess að friða fiskimið sín fyrir
1 ofveiði gætu takmarkað eða komið
í veg fyrir réttinn til þess að
veiða í fiskveiðilandhelgi umrædds
Irikis. Er hér vissulega um mikil-
Ivægt atriði fyrir okkur íslendinga
vinnuafli getur haft margvíslcg
vandamál í för með sér. Faglærðir
verkamenn, sem unnið hafa lengi
við sama fyrirtæki verða ef til
vill skyndilega að hætta störfuin
hjá fyrirtæki sínu, 'þar eð það legg
ur niður starfsemi sína. Þessir
menn kunna engin önnur stö<f.
Það verður því að þjálfa þá tpl
nýrra starfa. Rómarsáttmálinn ger
ir ráð fyrir slíkum vandamálpm
og þess vegna eru í honum ákvæði
um félagsmálasjóð. Sá sjóður stend
ur straum af kostnaði við þjálfun
verkamanna til nýrra starfa og
veitir verkamönnum bætur, ef þeir
missa vinnu af völdum breytinga
er eiga sér stað á hinum sameigin
lega markaði.
í þriðju og síðustu greiniuni
verður fjallað um vandamál í sajn
bandi við hugsanleg tengsl íslands
við Efnahagsbandalagið. Sú grein
heitir:
Á ísland að ganga í Efnalmgs-
bandalagið?
ALÞÝOUBLAÐIÐ - 22. janúar 1%3