Alþýðublaðið - 20.02.1963, Blaðsíða 8

um verkalýðsmál:
ÞÖRF NÍRRA
STARFSHÁTTA
„Hefi ekki nokkurn tíma og
raðað er á allar frístundir naestu
viku,“ eru orð, sem flestir, sem
boða þurfa til funda, fá gjarnan
að heyra. í allmörgum félagasam-
tökum mun svo hafa verið gripið
til þeirra ráða að halda svonefnda
hádegisfundi, þar sem reynt er að
ræða mál og útkljá þau, jafnvel
á meðan á sameiginlegum matar-
eða kafl‘i)fcíma stendur, og hver
vcit nema ein og ein stund tapist
af venjulegum vinnutíma, til að
sinna félagsstörfum.
Stóraukið vinnuframboð og
mannleg föngun til betri „lífs-
kjara“ hljóta að hafa lamandi á-
hrif á eðlilegan gang félagsmála,
auk þess sem færri og færri gefa
kost á sér til slíkra starfa. Þessar
annir hljóta aftur að draga úr
tekjumöguleikum og frístundum
til svölunar öðrum persónulegum
áliugamálum. Hjá miðaldra fólki
og þar yfir, gætir þess oft, að því
þyki lítið til fórnarlundar og fé-
lagsþroska hinna uppvaxandi kyn-
slóðar koma. Er þá gjarnan vitn-
að til þeirra ára „sem lagður var
dagur með nótt í félagsstörf og
80-90% félagsmanna mættu að
staðaldri á fundum, og engin
taldi þær stundir eftir.“ Já þá
var nú öldin önnur og fólkið allt
betra.
Allt eru þetta staðreyndir úr
daglega lífinu, sem ekki verður
komizt hjá að horfast í augu við,
og fólkið er ekkert lakara nú en
áður, en allar aðstæður hafa gjör
breytst. Rétt eins og 5-6 manna
fjölskyida sættir sig nú ekki
lengur við 30-50 fermetra íbúð,
og 3-6 mánaða atvinnuleysi á
hverju ári, þá draga persónuSeg-
ar kröfur manna til lífsins og um
leið til sjálfs síns, úr þeim tíma,
sem áður var látinn félagsmálum
í té. Hinar ytri aðstæður hafa tek-
ið þessum stökkbreytingum, sem
hljóta í vaxandi mæli að ganga
út yfir félagsmálastörfin, með
Á nýafstöðnu Skákþingi Reykja-
víkur voru tefldar margar athygl-
isverðar skákir. Síðar í þáttum
þessum verða væntanlega birtar
nokkrar skákir úr úrslitakeppni
mótsins. Hér verða hins vegar
birtar þrjár stuttar en snjallar
skákir, allar tefldar af „minni
spámönnunum", þ. e. keppendum,
sem ekki komust til úrslita.
Hvítt: Gísli Pétursson.
Svart: Magnús Sólmundarson.
Nimzoindversk vörn.
þeim afleiðingum að tilviljunar-
kenndara verður, hverjum þar eru
falin trúnaðarstörf.
í framhaldi af þessum stað-
reyndum er eðlRegt að velta því
fyrir sér á hvern hátt t.d. verka-
Iýðssamtökin geta á beztan hátt
mætt þessum vanda.
Það er ísköld staðreynd, að væri
ekki fyrir hendi sá áhugi stjórn-
málaflokkanna um áhrif og full-
trúafjölda í starfi hjá launþega-
samtökunum, sem raun ber vitni,
þá yrði þar ekki um að ræða það
starf, sem þó er unnið þar í dag.
Stjórnmáloflokkarnir eru m.ö.o.
sá aðill, sem beint og óbeint sjá
þessum samtökum fyrir fólki til
trúnaðarstarfa með sárafáum und-
antekningum þó. Ég minni ekki á
þessar staðreyndir hér, vegna
þess að ég telji mögulegt að
breyta þeim, heldur vegna þess
að reikna verður með þeim I hug-
leiðingum um breytta aðstöðu
samtakanna.
Hinþ aimenni sári skortur á
brýnustu lífsnauðsynjum knúði
menn áður til umhugsunar og
beinna stárfa fyrir samtökin og
þá reyndist a.m.k. ekki vinnu-
framboðið erfiður þröskuldur til
starfsins. Einn bezti árangur af
starfi samtakanna er að úr þessum
sára skorti hefur stórlega dregið,
en af því leiðir aftur að mörgum
gleymist nauðsynin á öflugu starfi
samtakanna. Of margir félagar
virðast ekki fylgjast með eða vita
af öðru starfi félags síns, en þegar
innheimt eru af þeim félagsgjöld,
(ef það er þá gert) sem vegna ó-
kunnugleika og samtakaleysis við
hin raunverulegu félagsstörf, er
þá miður þokkað og dæmt sem „of
dýrt ónæði.“
All það, sem þegar er :|igt, held
ég að allir þeir sem kynnzt hafa
þessum málum hljóti að hafa reynt
og í hæsta lagi í mismunandi mæli
og vaknar þá enn spurningin um,
hvernig við skuli bregðast. Hér
skal gerð tilraun til að benda á
örfá atriði, sem ég tel að horft
gætu til bóta, við lausn þessa að-
steðjandi vanda:
1. Hefja verður alhliða fræðslu,
sem komið er til félagsmanna á
lífrænan hátt eftir nútíma-
kröfum, um táknrænustu kafla
fortíðarinnar um nauðsyn á
jptarfi launþegasamtgkanna (t.
d. með kvikmyndum og í sjálfu
skyldunámi fræðslukerfisins).
Auðveldum samanburði í
fræðsluritiun á því hvernig um-
horfs væri ef samtökin hefðu
ekki verið skipulögð.
2. Sýna framtíðarverkefni samtak-
anna á Ijósan hátt, með tilvitn-
unum í sjálft líf fólksins eins
og það er nú, og útiloka þá
viUukenningu að verkalýðsfé-
lög séu það eitt að slást um
stjórnar- og fulltrúakjör og
setja fram kröfur um fleiri eða
færri krónur í bein vinnulaun.
3. Að samtökin sjáíf reyni í ríkari
mæli að koma sér upp tóm-
stundastöðvum, miðuöum við
kröfur fólks nú og laða það
þannig inn á vettvang félagsins.
4. Breyta sjálfu fundafyrirkomu-
laginu þannig, að sem flestum
gefist kostur á að koma fram
með stuttar athugasemdir eða
spurningar, en þurfi ekki að
. sitja undir löngum ræðum „at-
vinnukjafta“, sem taka megin-
hluta fundartímans, með þeim
afleiðingum að aðeins harð-
svíruðustu „pólitíkuaar“ koma
aftur til næsta fundar og þá
eftir meiri eða minni „smölun“
eða eftirrekstur.
Sjálfsagt mætti benda á margt
fteira til úrbóta í þessum vanda og
er vel að það komi fram. því orð
eru til alls fyrst. Verði hins vegar
látið við það sama sitja mun hið
almenna þátttökuleysi í félags-
starfinu fara vaxandi með ófyrir-
sjáanlegu tjóni fyrir samtökin í
beild. Eggert G. Þorsteinsson.
Hjónabandið er grundvöllur
fjölskyldunnar, en fjölskyldan er
hyrningarsteinn þjóðfélagsins. Má
því ljóst vera, að stofnun hjóna-
bands er mikilvægur gjömingur.
Mikilvægl hjúskaparins skiptir
ekki eingöngu máli fyrir þá konu
og þann karlmann, sem staðfast-
lega hafa ákveðið að verða aðilar
hjónabandsins. Það skiptir þjóð-
félagið sjálft einnig miklu máli,
og þess vegna hefur löggjöfin
hvarvetna látið mál þessi til sín
taka.
Hér í blaðinu hefur áður verið
rakið, hver séu hiónavígsluskil-
yrðin os hvaða réttarlegar afleið
ingar hjúskaparstofnun hefur að
meginstefnu í för með sér. í þess-
ari grein verður hins vegar aðal-
lega vikið að hiúskanarslitum og
þó sérstaklesa hiónaskilnaði.
•Það er allútbreidd skoðun, að
unnt sé að stofna til borgara-
less hjónabands f fyrir fram á-
kveðinn tíma. Þessu er auðvitað
ekki á þennan veg farið, því að
tilgangur sérhvers hiónabands er
sá, að það standi ævilangt.
Frá lagalegum siónarhóli skipt-
ir það engu máU, hvort til hjóna-
bands er stofnað með kirkjulegri
vígslu eða borgaralegri. Báðir
þessir vígsluhættir eru jafnlög-
mætir og jafnréttháir. Munurinn
kemur aðeins fram f mismunandi
stofnunarhætti. Hin borgaralega
vígsla er fólki greiðfærari, því að
hún er öllum heimil, sem full-
nægia hiónavígsluskilyrðunum.1
Kirkjuleg vígsla innan þjóðkirkj-
unnar er aðeins heimil, að ann-
að hjónaefna heyri henni tH. —
Prestur bióðkirkjunnar er því að
eins skvldur til að vígia hjóna-
efni, að bæði séu í bjóðkirkjunni
og annað sé sóknarbarn hans. —
Þegar þessi skilyrði eru fyrir
hendi. hvílir skiivrðisiaus skylda
á prestinum til vígslunnar.
Rætt hefur verið um afstöðu presta
til siðferðisannmarka hjónaefna og
þess, hvort þau hafi „lifað í
synd.“ Varpað hefur verið fram
þeirri spurningu, hvort prestur
geti neitað vígslu, þegar svo
stendur á. Samkvæmt íslenzkum
lögum eru hugleiðingar um þetta
atriði óþarfar. Þjóðkirkjuprest-
arnir eru opinberir embættis-
menn, og þeim ber skylda til að
vígja þau hjónaefni, sem til þess
haífa lögmæt skilyrði. Það eru lög-
in, en ekki prestarnir, sem á-
kveða skilvrði þessi. Neitun ís-
lenzks þjóðkirkiuprest.s á fram-
kvæmd vfgsluathafnar vegna
meintra siðferðisannmarka er
marklevsa, sem meta yrði prest-
inum til brots í opinberu starfi. Ef
til vill væri hægt að þvinga presí-
inn til vígslunnar með fógeta-
gjörð.
Um vígslu hjá presti eða for-
stöðumanni löggilts trúfélags Ut-
an þjóðkirkjunnar hér á landi fer
eftir reglum viðkomandi safnaðar.
Þessar reglur munu hins vegar
oftast vera svipaðar og hjá þjóð-
kirkjunni, þ. e. að skyldan er að
eins fyrir hendi, ef bæði hjóna-
efni eru í sama trúfélagi.
Enda þótt borgaraleg hjóna-
vígsla sé öllum frjáls og lögin
þannig byggi á henni sem almenn-
ri reglu, þá .er hún miklu fátíð-
ari, en kirkjuleg vígsla. Á síð-
asta aldarfjórðungi hefur borg-
araleg vígsla hæst komizt upp í
rúmlega 17% af heildarvígslum á
ári, en farið niður í tæp 5%.
Þess var áður getið, að hjúskap
er ætlað að standa ævilangt. Hin
eðlilegustu endalok hvers hjóna-
bands eru því fólgin í fráfalli ann-
ars hvort hjúskaparaðila. Ef þessi
ástæða er ekki fyrir hendi, verð-
ur hjónabandi ekki sUtið nema
með dómi eða skHnaðarleyfi stjóm
valda.
Ef hjúskap er slitið með dómi,
gera lögin aðallega ráð fyrir ó-
gildingu á hjónabandinu. Ógild-
ing hjónabands-á rætur sínar að
rekja til atvika, sem fyrir hendi
voru við hjúskaparstofnunina. Ó-
gilding getur ýmist farið fram
eftir kröfu ákæruvaldsins eða
annars hvors hjóna. Fyrri maki í
tvíkvænishjónabandi getur þó átt
aðild máls. Aðrir menn, sem hags-
muni kunna að hafa í þessu sam-
bandi, t. d. erfingjar eða skuld-
heimtumenn, geta ekki höfðað mál
til ógildingar hjónabands.
Ákæruvaldið á málshöfðunar-
réttinn, ef svo ólíklega hefur vílj-
að til, að of náin skyldimenni eða
tengdafóik hefur gengið í hjóna-
barid, svo og ef tvíkvæni hefur
komizt á, enda er það refsivert
samkvæmt ákvæðum almennra
hegningarlaga.
Ef annað hvort hjóna hefur
heimild til að krefjast ógildingar
verða að liggja fyrir nokkur sér-
stæð tilvik, sem lögin telja tæp-
andi upp. Má þar nefna, að annað
hjóna hafi verið geðveikt eða
Þrjár stuttar skákir
1. d4 Rf6 2. c4 e6 3. Rc3 Bb4
4. e3 0-0 5. Bd3 c5 6. Rf3 d5 7.
0-0 Rc6 8. a3 Bxc3 9. bxc3 dxc4
10. Bxc4 Ðc7 11. Bd3 e5 12. Dc2
He8 Betra er hér talið - De7!
13. e4 c4 14. Bxc4 exd4 15. cxd4
Rxe4 16. Bd3 Rf6 17. Re5? Eftir
17. Bg5! hefur hvítur yfirburða-
stöðu!
17. - Dd6 18. Rxc6 bxcö 19.
Bg5. Nú er það einum of seint!
9. - Rg4 20. g3 h6 31. Bf4 Dxd4,
22. Dxc6 Bd7 23. Dc4 Df6 24. Be4
Hac8 25. Dd3 Bb5 26. Dxb5 Hxe4!
27. Dd7 De6 28. Dxe6 Hxe6 og hér
var samið um jafntefli.
Hvítt: Helgi Guðmundsson
Svart: Jóliann Þ. Jónsson
Sikileyjarvörn.'
1. e4 c5 2. Rf3 d6 3. d4 cxd4
4. Rxd4 Rf6 5. Rcd a6 6. Bg5 e6
7. Be4? Bezt er 7. f4, ásamt Df3
og 0—0.
7. — Be7 8. 0-0 0-0 9. f4 b5
10. Bb3 Ef 10. Bd3, þá Db6 og
vinnur mann (Be2, e5).
10. — b4 11. Re2 Rxe4 12. Bxe7
Dxe7 13. f5!? Fórnar skiptamun
13. - e5 14. Rf3 Da7f 15. Khl
Rf2t 16. Hxf2 Dxf2 17. Rg3 Db6?
Sjálfsagt var 17. — Bb7 og svartur
þarf ekkert að óttast.
18. Rg5! Ha7 19. Dh5 h6
20. Dg6! hxg5 21. f6! Gefið.
SKEMMTILEG SKAK
úr I. fl.
Hvítt: Iíaukur Hlöðvir
Svart:ViImundur Gylfason
ítalski leikurinn
1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bc4 Bc5
4. 0-0 Rf6 5. d4! Bkd4? 6. Rxd4
Rxd4 7. f4 De7 8. fxe5 Dxe5 9.
Bf4 De5 10. Bxf7t! Kxf7 11. Be3
Dxc2 12. Dxd4 c5 13. Dd5t Ke8
14. De5f Kd8 15. Hxf6 He8 16. Dg5
gxf6 17. Dxf6t He7 18. Rc3 Ke8
19. Dh8f Kf7 20. Hflt Gefið.
Svartur misstígur sig í 5. leik.
Bezt var 5. — exd4 6. e5 d5! með
svipuðum möguleikum.
M5 5
Björn Þorsteinsson.
1
20. febrúar 1963 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ