Alþýðublaðið - 20.02.1963, Blaðsíða 9

R
hálfviti, þegar vígslan fór fram,
svo og ef það af öðrum ástæðum
var viti sínu fjær við þessa at-
höfn. Þá er það ógildingarástæða,
éf annað hjóna hefur verið neytt
til vígslunnar eða annað hjóna
komið hinu til að eiga sig með
því að villa vísvitandi á sér heim-
ildir eða leyna atvikum úr lifi
sínu, sem fælt mundi hafa hitt
frá hjónabandinu. Það er einnig
ógildingarástæða, ef hjónaefni af
vangá hefur látið vígja sig öðrum
en þeim, sem það hafði bundizt
hjúskapareiði. Hafi eiginmaður
eða eiginkona, er vígsla fór fram,
verið, án vitundar hins, haldið
stótnæmum kynsjúkdómi, alltíðum
flogaveikisköstum eða holdsveiki
eða verið óbætanlega ófært til
holdlegra samfara, þá getur hið
heilbrigða krafizt ógildingar á
hjónabandinu.
Ógildingar hjónabands af þeim
ástæðum, sem hér hafa verið
nefndar, eru mjög' fátíðar, og er
mér ekki kunnugt um neinn slík-
an ógildingardóm hér á landi.
Það er hugsanlegt að slíta
hjónabandi með skilnaðardómi.
Slík aðferð er mjög fátíð. en þó
þekkist hún.
Hjónaskilnaður á sér oftast stað
með stjórnvaldsleyfi. Um þetta
réttáratriði eru ítarleg fyrirmæli
í lögum um stofnun og slit hjú-
skapar frá 1921. Ilefur reynslan
sýnt, að ekki er vanþörf slíkra á-
kvæða, því að hjónaskilnaðir eru
orðnir mjög alsengir hér á landi
og fer þeim sifjölgandi. Nákvæm-
ar skýrslur um þessi efni eru ekki
f.vrir hendl fyrr en á þessari öld.
Á fyrstu árum aldarinnar voru
hjónaskilnaðir hér aðeins 3—7 á
ári hverju. Þá var hjónaskilnaður
hlutfallslega fátíðari aðeins í
tveimur Evrópulöndum (Englandi
og Austurríki). Nú eru íslending-
ar hins vegar komnir í fremstu
röð þjóðanna að þessu Jeyti.
Meðfylgjandi tafla sýnir fjölda
1 hjónaskilnaða á árunum 1906-60.
Tekin er meðaltala hvers árs fyr-
ir fimm ára tímabil í senn. Vegna
fólksfjölgunar gefur þessi tala ein
ekki rétta mynd af þróuninni. Til
að bæta úr því, er í síðari dálkin-
um birt tala, sem sýnir, hve marg-
ir hjónaskilnaðir tíu þ'úsund íbúa : koma á hverja
1906-10 8,4 eða 1,0
1911-15 11,4 eða 1,4
1916-20 15,2 eða 1,7
1921-25 20,6 eða 2,1
1926-30 29,4 eðá 2,8
1931-35 39,4 eða 3,5
1936-40 44,8 eða 3,8
1941-45 62,4 eða 5,0
1946-50 97,2 eða 7,1
1951-55 114,0 eða 8,0
1956-60 127,0 eða 8,3
Samkvæmt töflunni hafa hjóna-
skilnaðir því rúmlega 8-faldazt frá
fyrsta til síðasta tímabilsins, er
hún tekur til. Einhverju veldur
hér vafalaust, að með áðurnefnd-
um lögum frá 1921 var aðgangur
til skilnaðar gerður heldur greið-
ari en áður var, því að skilnaðar-
fresturinn að borði og sæng á und-
an lögskilnaðí var styttur úr þrem
árum niður í eitt: ár, ef báðir að-
ilar eru ásáttir um lögskilnaðinn,
en tvö ár, ef þeir eru ósammála
um hann.
Tvímælalaust ræður hitt þó
miklu meiru, að áður fyrr virðast
hjónabönd hafa verið byggð á
traustari grundvelli. Þá voru
hjónaefni yfirleitt talsvert eldri en
nú gerist og viðkynning þeirra
fyrir hjónaband mun meiri. Al-
menningsálitið mun og á fyrri
tímum hafa litið hjónaskilnað
fremur óhýru auga, en nú er það
viðhorf gjörbreytt. Sjálfsagt þyk-
ir, að fólk skilji lögskilnaði, ef
því fellur ekki hjónabandsvistin.
Þetta almenna álit er vafalaust
rétt út af fyrir sig, ef engin sér-
stök vandkvæði eru hjónaskiln-
aðinum samfara, t. d. tillitið til
sameiginlegra barna. En um leið
og þetta almenna sjónarmið er
viðurkennt, má hins vegar spyrja,
hvort stofnun hjónabandsins hafi
þá ekki verið byggð á fljótfærnis-
legum hugleiðingum og ótraustum
grunni.
Lögum samkvæmt eru til tvær
tegundir hjónaskilnaðar, þ. e.
skilnaður að borði og sæng — og
lögskilnaður. Á þessum tveim til-
vikum ber að gera glöggan grein-
arraun, því að um þau gilda í
fléstum efnurji ólíkar réttarreglur
og réttaráhrifin eru mismunandi.
Það má segja, að skilnaður að
borði og sæng sé eins konar
bráðabirgðaúrræði. Einhver óein-
ing ríkir hjá hjónunum og óeining
bessi er með þeim hætti, að þau,
ýmist annað eða bæði, óska eftir
því að slíta samvistum, a.m.k. í
bili. Þegar vissum skilyrðum er
fullnægt, er þetta leyfi auðsótt.
En þrátt fyrir þetta leyfi eru leyf-
ishafar enn í hjónabandi, og þeir
geta hVenær sem er tekið aftur
upp samvistir án þess að nokkur
atbeini hins opinbera þurfi til að
koma. Skilnaðarleyfið að borði
og sæng fellur þá sjálfkrafa úr
gildi.
Næst er að líta til þess, hvaða
skilyrði þurfi að vera fyrir hendi
til þess, að fólk fái skilnaðar-
leyfið að borði og sæng. Ef hjón
eru sammála um að slíta samvist-
um, um framfærslu hvors annars
'og um það, hversu fara skuli um
ráð fyrir börnunum, getur sýslu-
maður eða bæjarfógeti (í Reykja-
vík borgardómari) veitt þeim
leyfi til skilnaðar að borði og
sæng. Þó er það skilyrði fyrir
slíkri leyfisveitingu, að sátta hafi
verið leitað með hjónunum. Það
er sáttanefnd, sem leitar sátta,
ef bæði fara fram á það éða hvort
heyri til sínu trúfélagi. Ella skal
prestur leita um sættir með þeim
eða löggiltur forstöðumaður trú-
félags. Algengast er, að prestur
leiti sátta í þessum málum. Gildir
það einnig, þótt hjónabandið hafi
verið stofnað á borgaralega vísu.
Hjónum er skylt að sækja sjálf
sáttafund, dvelji þau hér á landi
og eigi hvorugt lengra en 30 km.
leið til fundarstaðar.
Vera má, að skilnaðarleyfi að
borði og sæng verði veitt, enda
þótt hjónin séu ekki sammála um
að æskja slíks leyfis. Dæmi slíkra
tilvika nefna lögin, að annað
hjóna sýni af sér mikla van-
rækslu um greiðslu meðlags með
hinu eða börnum, eða brýtur
mjög í bága við skyldur sínar
gagnvart þeim, eða er mjög hneigt
til drykkjuskapar eða annarra
lasta, þá getur það hjóna, sem á
var hallað, krafizt skilnaðar. Er
þá skylt að veita leyfið til skiln-
aðar, nema sérstaklega standi á.
Það er dómsmálaráðuneytið, sem
leyfið veitir í þessu tilfelli. Hið
sama gildir, ef ætla má, að ósam-
lyndi milli hjóna sé orðið svo
magnað, að eigi megi una frekari
samvistum, enda sé ósamlyndið
ekki aðallega að kenna leyfisbeið-
anda.
Hvort sem skilnaðarleyfi að
borði og sæng er veitt af ráðu-
neytinu eða sýslumanni (bæjar-
fógeta) hefur leyfið ýmis réttar-
áhrif. Þar má fyrst og fremst
nefna, að samvistir og samvistar-
skylda hjónanna fellur niður. Sam
eign þeirra fellur og niður, enda
eiga búskipti að fara fram. í skiln-
aðarbréfinu eru venjulega á-
kvæði um framfærsluskyldu
hvors hjóna gagnvart hinu. Um
þessa framfærsluskyldu geta
ýmis atriði komið til greina. Ef
annað hjóna á aðallega sök á
skilnaðinum, getur það yfirieitt
ekki fengið rétt til framfærslu af
hendi hins. Þegar ókvarða skal
framfærslueyri þennan, ber að
miða hann annars vegar við það,
hváð ætla má, að framfærsluþegi
geti aflað sér sjálfur, og hins
vegar, hvað ætla má hitt hjóna
aflögufært um.
í reyndinni er torveidasta
vandamálið í sambandi við skilnað
forræði barnanna. Ef hjónin eru
sammála um það atriði, er að
jafnaði farið eftir því samkomu-
lagi. Séu foreldrar ekki samdóma
i þessum efnum, þá segja lögin,
að upp skuli taka það ráð, sem
ætla má að börnunum sé fyrir
beztu. Þetta heilræði laganna er
oftast lítilsvirði í hjónaskilnaðar-
málum. Þá er sagt, að ef annað
Framh. á 11. síðu

SIGGA VIGGA OG TILVERAN
„Sjáðu til, Sigga. Það er ekki vitund sárt.”
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 20. febrúar 1963 ®