Alþýðublaðið - 30.04.1963, Blaðsíða 9

A EINU ARI
FÁAR þjóSir leggja eins mikla á-
herzlu á menntun æskunnar og ís-
lendingar. Þar fer saman gömui
hefð þjóðar með mikla alþýðu-
menntun, og þörf nútíma þjóð-
félgs fyrir menntaða borgara.
Alþýðuflokkurinn hefur farið
með yfirstjórn menntamála um
tæplega sjö ára skeið. Á þessum
tíma, er Gylfi Þ. Gíslason hefur
verið menntamálaráðherra, hefur
flokkurinn lagt mikla áherzlu á
auknar skólabyggingar til að
skapa kennurum og nemendum
sem bezt starfsskilyrði.
Þetta'árabil hafa framlög ríkis
ins til stnfnknstnaðar skóla rúm-
lega fiórf^'dnzt.
Sé hnrft tí«i ár aftur \ tfmann.
hafa þessi frsmlög nífaldazt. Á
eftirfarandi yfirliti sézt hin mikla
aukning ár frá ári, og eru þar
taldir saman barnaskóiar og bygg
ingar þeim viðkomandi, gagnfræða
skólar, húsmæðraskólar, iðnskól-
ar, menntaskólar, Kennaraskólinn,
Húsmæðrakennaraskólinn og ýms-
ir fleiri. Langmest fé hefur þó
runnið til byggingar barna- og
unglingaskóla. Heildarupphæðin
til skólabygginga hefur verið sem
hér segir:
1953 ........ 1.490.000 kr.
1954 ........ 7.990.000 —
1955 ..... 12.905.000 —
1956 ...... 16.490 000 —
1957 ...... 19 000 000 —
195R ...... 19 079 .000 —
19.59 ....... 21.509115 —
1960 ....... 31.220.203 —
1961 ....... 37.191.848 —
1962 ....... 47.403.174 —
1963 ....... 63.595.986 —
Samt. 11 ár 233.434.826 kr.
Þessar tölur tala skýru máli.
Alþýðuflokkurinn telur að þjóðin
verði að leggja megináherzlu á
uppfræðslu æskunnar cg til þess
þarf skólahús. Á því sviði mega
íslendingar vera stoltir af þeim
árangri, sem náðst hefur síðustu
ár, meðan þessi mál hafa verið
undir stiórn Alþýðufiokksins.
Sérstaklega er athvglisvert bað
átak, sem gert verður á hessu
ári. en Hfiffar er ákvfiSið að veria
63.5 miUíén"m ti! si'nifihvo'crinira.
en h’ð »>r álíka mi<íið n*r fjmm
árin 1953—57 samanlöoð!
KVIKMYNDIR
Minriingarorð:
MAGNÚS KRISTJÁNSSON
trésmiður, Ólafsvík
í DAG er til moldar borinn vestur
í Ólafsvík, einn af elztu og mætustu
íbúum þess staðar, Magnús Krist-
jánsson trésmiður. Hann andaðist
á heimili Magnúsar sonar síns í
Reykjavík hinn 22. apríl á 88.
aldurgári.
Magnús var fæddur að Ytra-
Skógarnesi á Snæfellsnesi hinn 1.
október 1875. Foreldrar hans voru
hjónin Jóhanna Gísladóttir og
Kristján Gíslason bóndi, var hann
yngstur 10 systkina, sem öll eru
látin. Magnús heitinn naut nær
engrar skólamenntunar í æsku en
lærði smíðar í Stykkishólmi og
lauk þar sveinsprófi um siðustu
aldamót. Árið 1901 fluttist hann til
Ólafsvíkur og var þar búsettur til
æviloka. Hann var tvíkvæntur, hét
fyrri kona hans Kristín Þórðar-
dóttir og varð þeim 7 barna auðið.
Eru 4 börn þeirra á lífi, Þorleifur,
Lovísa og Kristín, búsett í Ólafsvík
og Jóhann búsettur í Reykjavík.
Kristínu missti Magnús eftir 19
ára sambúð. Síðari kona hans var
Katrín Eyjólfsdóttir, sem einnig er
látinn fyrir nokkrum árum. Þau
eignuðust 3 börn, sem öll eru á
lífi: Ingveldi húse.tta í Ólafsvík, og
Evjólf og Magnús búsetta í Reýkja-
vík.
Eftir að Magnús flutti til Ólafs-
víkur, stundaði hann verzlunarstörf
og trésmíðar eftir því sem til-féll.
Leiðir okkar Magnúsar heitins
lágu ekki saman, fyrr en hann var
orðinn al^aður maður. Var hann
þá að mestu hættur að ganga að
vinnu, en rækti þó áfram tvenn
störf, sem lengst munu sennilega
halda nafni hans á lofti í sögu
Ólafsvíkur. Það var starf meðhjálp
ara, sem hann gegndi í 51 ár og
ritun í dagbók, er hann reit sam
fellt í nær 7 áratugi og nú síðast
er fært inn í dagbókina á pálma-
sunnudag. í þessari dagbók mun
að finna frásagnir af mönnum og
atburðum, stórum og smáum úr
daglegu lífi og lífsbaráttu fólksins
á utanverðu Snæfellsnesi um og
eftir síðustu aldamót og fram til
þessa dags. Er óhætt að fullyrða
að þarna er um að ræða verk sem
seint verður fullmetið og þakkað.
Þetta er arfur, sem Magnús heitinn
skilar til óborinna kynslóða, verk-
efni fræðimanna til úi-vinnslu skrif
að með hinni fögru rithönd hans.
Við Magnús kynntumst aðallega
í samstarfi í þágu kirkjumála í
Ólafsvík, er hann var meðhjálp-
ari en ég í sóknarnefnd. Hittumst
við stundum út í kirkju til undir-
búnings fyrir kirkjulegar athafnir
nokkru áður en athöfnin hófst,
og gengum síðan sameiginlega frá
kirkjunni á eftir. Á þessum stund
um sagði Magnús mér ótal sögur
um mismunandi kirkjusiði, i-i-
kennilega atburði, söguleg ártöl og
slysfárir á sjó og landi. Hann v. r
hafsjór af fróðleik og minnið <>:n-
stakt, ávallt hress í máli og hisp-
urslaus í tali. Þessar stundir hafa
mér orðið ógleymanlegar og fyrir
þær vil ég hér með þakka.
Magnús var félagslyndur ma >ur
og átti sæti í hreppsnefnd og sókn
£EasEisi3'Kr?i’Tpr¥*
Nýja bíó: Fyrir ári í Marienbad.
Þeir sem sáu hér í Nýja bíó fyrir
alllöngu mynd Alain Resnais —
Hiroshima, mon amour, skiptust
mjög í tvo hópa. Annars vegar
var fólk, sem átti ekki nógu sterk
orð til að lýsa hrifningu sinni, hins
vegar þeir, sem enga heila brú sáu
í myndinoi.
Þegar fólk fer að skoða mynd-
sköpun Resnais í Nýja bíó næstu
dagana er hætt við að sama verði
uppi á teningnum — nema ef •:.rn
frekar verður.
Fyrir ári í Marienbad hefur far
ið mikla sigurför um heiminn, en
alls staðar, þar sem hún hefur ve.- -
ið sýnd, hafa gagnrýnendur skipst
í tvo hópa, til ótrúlegs lofs eða j ifn
ótrúiegt lasts.
Myndin hefur verið verðlaunuð
með æðstu kvikmyndaverðlaunum
Feneyjahátíðarinnar — Gullna
ljóninu og heyrt hef ég frá því
sagt, að þekktur kvikmyndamaður
hafi látið sér um munn fara, að
með Fyrir ári í Marienbad heiði
verið skapað hið fullkomna verk
í kvikmyndalist.
Allt þetta gefur örlitla hugmynd
um hvað hér er á ferðinni, en eft
ir er að gera sér grein fyrir því
hvað valdið hefur þessum viðbrögð-
um.
Þegar minnst er á Alain Resnais
í sambandi við þessa mynd er ekki
hægt að undanskilja Alain Robbe-
Grillet höfund handritsins og Franc
is Seyrig, sem componerað hefur
vónlistina.
Vinna Aivers og eins hefði nægt
til að gera verkið athyglisvert, en
samvinna þeirra verður til þess að
verkið verður controversialt — og
það svo um munar.
Ég leyfi mér að neita því al-
gjörlega, að unnt sé að segja ó-
afturkallanlega — þetta er hið
fullkomna listaverk, eða — þetta
er hin algjöra blekking.
Hér er um að ræða tilraun, sem
í raun og veru á sér enga hliðstæðu
verk, sem stendur algjörlega ein-
stakt. Verk, sem ekki væri heldur
hægt að túlka mð nokkrum öðrum
hætti en í kvikmynd.
Hefur Resnais tekizt .það svo tala
megi um snilld, eða ekki?
Við skulum aðeins líta á einstök
' atriði: Myndatakan er samansett
,úr vinnubrögðum, sem þegar við-
urkennast sem snilld og allt til
hins óraunverulega, hins öfgakennd
asta. Ljósum og dökkum senum
er blandáð saman með allt að því
djöfullegum afleiðingum. Myndir
koma æðandi, myndir frjósa. Við
sjáum uppstillingar, sem . skyndi-
lega leysast upp í hvað sem vera
skal. Og enn mætti halda áfram
að telja til eilífðar. En að þessu
sinni mun ég ekki reyna neina
analýsu.
Tónlistin í myndinni' — kirkju-
tónlist að mestu — Stundum stór-
fengleg, stundum jaðrar hún við
algjöra misnotkun, stundum notuð
beinlínis til að skapa misræmi,
hverfur og kemur aftur eftir
duttlungum eða snilld. Hver veit?
Samtölin óraunveruleg, sterk,
'draumórakennd, brjálæðiskennd.
Utan allrar skynsemi .— snilld.
Klippingin eins og harn hafi leik
ið sér að skærum, eins og æðri
vera hafi stigið niður til að gefa
myndinni nýtt og eilíft '^r
Leikstjórnin. Annað hvort hef-
ur hálfguð eða djöfull farið hönd-
um um leikendur og svið.
Hver sem vill má hrópa: Hví-
lík snilltl — eða: hvílíkur ófögn-
uður.
Þessa mynd, sér enginn einu
sinni, tvisvar sinnum eða þrisvar
sinnum svo að honum vitrist hinn
algjöri sannleikur.
Það, sem skiptir máli er, að hér
hefur verið skapað verk, sem er
forvitnilegast allra þeirra kvik-
mynda, sem fram hafa komið í
heiminum til þessa.
Hér hefur frjótt hugmyndaflug
verið notað með einstæðum á.--
angri. Sé það sama og snilld, þá
skal ég glaður hrópa: Hvílík snilld.
H. E.
Fyrstu tvö verkin á efnisskrá
hjómsveitarinnar 26. apríl, voru
forleikurinn Fingalshellir eftir
Mendelssohn og Svanurinn frá
;Tuonela eftir Sibelius. Flutningur-
iinn á báðum þessum verkum var
óþægiiega flatneskjulegur og bragð
'lítili. Herra Strickland virðist ekki
hafa til að bera það nákvæma tíma
skyn sem þarf til þess að með-
höndla þá rólegu spennu, sem leyn-
| ist á bak við hin prentuðu tóntákn
, í raddskrám þessarar yndislegu
verka. Andrés Kolbeinsson skilaði
verkinu fyrir Enska hornið í Svan-
inum allsæmilega. Það er ekki
alltaf auðvelt að gera sér grein
fyrir því, hvort tempó í einhverju
verki er of hratt — eða einfaldlega
^órólegt. Annað hvort þessara at-
riða hafði mjög skaðleg áhrif á
flutning Passacagliunnar eftir Pál
ísólfsson. Málmblásturshljóðfærin
eru yeikasta deild hljómsveitar-
innar. Þó hún hafi á að skipa fáein
um ágætismönnum, þá er hún sem
heild órhythmisk og „svarar illa“.
Þetta var alloft áberandi í Passa-
cagliunni og einnig í tvíleiks kon-
sertinum eftir Bhrams. í þessu
síðastnefnda verki voru einleikar-
arnir Björn Ólafsson og Einar Vig-
fússon og skiluðu þeir hlutverkum
sínum allvel, sérstaklega Einar.
í sterkum köflum og sér í lagi í •
1 marggripum, hætti Birni, vegaa
yfirspennu, til að verða eilítið
grófur. Hlutverki sínu í konsert-
| inum skilaði hljómsveitin allvel,
og með góðum tilþrifum á köflum,
! en ég vil frekar færa það sem kred-
! it hjá Bhrams heldur en Strick-
land, því þetta magnþrungna meist
. araverk hlýtur að skapa stemningu
meðal þeirra hljóðfæraleikara sem
það flytja — hversu daufur sem
hljómsveitarstjórinn kann að vera.
I Jón S. Jónsson
ALÞÝDUBLAÐIÐ — 30. apríl 19p3 9