Breiðablik - 01.01.1913, Blaðsíða 11

BREIÐABLIK
123
sjálfsagt á nœstu nesjum. Þar er og um
mjög" markverða nýjung- að ræða í vorum
kirkjulegu bókmentum. En nú í nokk-
ura mánuði hefi eg verið að lesa fyrsta
bindið af hinni nýju kirkjusögu síra Jóns
Helgasonar, jafnótt og út hefir komið,
mér til stór-mikillar ánægju. Nú er bók-
in öll komin út og tími til að segja eitt-
hvað um hana.
Til var áður Saga fornkirkjunnar, sem
náði yfir tímabilið 30—692 e. Kr. eftir
síra Helga Hálfdánarson, lektor, og for-
stöðumann prestaskólans. Þá kirkju-
sögu tók hann að gefa út samkvæmt á-
skoran alþingis. Komu tvö hefti út að
honum lifanda, en þriðja heftið að hon-
um látnum, ritað af síra Jóni, syni hans,
sem þá var kominn að prestaskélanum.
Þessi Saga fornkirkjunnar kom út á ár-
unum 1883—1896. Hafði síra Helgi
heitinn hugsað sér að rita sögu kirkjunn-
ar frá því í fornöld og fram á vora daga
og nefndi bók sína Almenna kirkjusögu.
En vanheilsan lagðist þá yfir hann og
með henni þurru starfskraftarnir, svo
hann kom aldrei út nema tveim heftum
fyrsta bindis. En sonur hans sýndi þá
ræktarsemi, að láta það vera eitt allra-
fyrsta ætlunarverk sitt við prestaskólann
að rita niðurlagið og halda öllu í sama
horfi og höfundurinn hafði byrjað.
Það var mikill ávinningur íslenzkri al-
þýðu að fá þessa fornsögu kirkjunnar á
sínu máli. Hún er, eins og alt eftir síra
Helga, skýr og skipuleg, ljós og greini-
'elí> c'g' framsetning öll með þeim rithöf-
unds ummerkjum, er alt annað einkendu,
er eftir hann liggur. Málið ágætt, ís-
lenzkulegt og kjarnyrt, og eitthvað af
sögustílsþunganum í setningunum, —
hreint og fágað,hvergi blettur né hrukka.
Fáir samtímismenn síra Helga kunnu
betur að fara með tungu vora en hann.
Að því er til skilningsins á kirkjusög-
unni kemur, fylgdi hann því sem þá var
títt eins og gengur. Þeir sem ritað hafa
sögu fornkirkjunnar fram að þessu hafa
fylt hana frásögnum um trúmáladeilur,
mjög svo Ieiðinlegum, sem litið hefir ver-
ið á. að græða, einkum vegna þess, að
sjálfsagt hefir það einlægt verið álitið, að
segja frá öllu frá sjónarmiði hinnar rétt-
trúuðu kirkju, láta villukenningar trú-
villumanna verða sem hættulegastar, en
sigur rétt-trúnaðarins sem glæsilegastan.
Öðrum þræði hefir saga fornkirkjunnar
verið saga forfeðranna, æfisögur þeirra
oft sagðar mjög ítarlega, en mikið af því
lítið eða alls ekki ábyggilegar sagnir og
munnmæli,sem ekkert sannsögulegt gildi
hafa.
En á vorum tímum má segja um svo
margt, sem álitið hefir verið sjálfsagt og
óhagganlegt, eins og postulinn: ,,Hið
gamla varð að engu,sjá,það er orðið nýtt“
Öll mannleg fræði hafa endurfæðst og
birtast nú í búningi svo ólíkum hinum
eldri, að gamlir menn þykjast eigi bera
kensl á og eigi skilja, fremur en þegar
farið var að syngja sálma í kirkjum með