Óðinn - 01.02.1908, Blaðsíða 4

88
ÓÐINN
Kaupmannahöfn«, er vafalaust hefði þá haft liina
mestu þýðingu fyrir ísland og íslensk mál. í þess-
ari ritgerð lýsir hann heimastjórn Finna og sýnir
þar fram á, að við höfum miklu minna stjórn-
frelsi hjá Dönum, en þeir hjá Rússum. Hann lýs-
ir þar og nýlendustjórn Breta vel og ítarlega, og
gæti jeg trúað þvi, að einmitt þessi ritgerð sje
fyrsti frjóanginn að frumvarpinu 1889.
Þegar komst hjer á dagskrá, að stofna skyldi
banka, skrifaði Eiríkur rækilega um það mál,
og hvernig hentast mundi að stofna hjer banka,
og lagði til, að
hann yrði sem
mest sniðinn eft-
ir breskum
bönkum og hefði
auðvitað inn-
leysanlega seðla
og að bankinn
svo strax yrði
setlur í við-
skiftasamband
við Skotlands-
banka og danska
þjóðbankann.
Hann stakk upp
á að hyggileg-
ast væri að fá
bankafróðan
útlending til að
stjórna honum
meðan ekki feng-
ist íslenskur
maður með sjer-
þekkingu íþeirri
grein. Hefðu íslendingar haft þetta heilræði, þá
væri Landsbankinn öflugri og annað en hann nú
er orðinn, og þá hjeldi hann seðlaútgáfurjettin-
um, sem útlendir auðmenn eru látnir vasast með
fyrst um 30 ár og hver veit hvað.
Eiríkur hefur ekki einasta sýnt það í orði, að
hann er hinn drenglyndasti maður og ættjarðar-
vinur, en hann hefur líka sýnt það í verkinu, svo
myndarlega, að enginn íslands sona, enn sem
komið er, hefur dugað því betur en hann, þegar
hungur og bágindi hafa legið við borð. 1875, þeg-
ar askan fjell yfir Austurland, var hann ekki lengi
að renna grun í hvað á eftir myndi fara, ef bú-
endum á öskusvæðinu kæmi ekki einhver öflug
hjálp. Hann skrifaði svo skýrt og rækilega um
öskufallið í ensk blöð, að Bretar sáu, hvað var á
seiði, og hjet hann á þá um leið til líknar, og sást
þá vel sem oftar, hve hann er mikils metinn á
Bretlandi inu mikla, að skjótlega var tekið til
samskota, og það svo rausnarlega, að þau urðu
2500 £ (= 45,000 kr.). Hann var valinn afsam-
skotanefndinni til að skrifast á við þáverandi ís-
landsráðgjafa um tilhögunina á gjöfunum ; fjelst
ráðgjafinn og samskotanefndin á allar tillögur Ei-
ríks og uppástungur óbreyttar. Það var eftir hans
ráði, að keyptar voru fyrir samskotin koi’ntegund-
ir til fóðurs, svo
bændur þyrftu
ekki að lóa af
bústofni sínum.
Samskotanefnd-
in fól honum að
fara út til ís-
lands með gjaf-
irnar og skifta
þeim. Jeg skal
ekki fjölyrða um
þetta mál, en
leyfa mjer að til-
færa ummæli
Eiríks Briems:
»Þegar askan
fjell í Múlasýsl-
um 1875, sýndi
Eiríkur Magnús-
son eigi að eins
einstaka mann-
úð með því að
spara enga fyr-
irhöfn til að leita
þeim, sem fyrir urðu, hjálpar, heldur og fram-
úrskarandi dugnað bæði í að safna stórfje handa
þeim og verja því svo, að sem mestu gagni yrði
bæði í bráð og lengd, og lionum var það rnanna
mest að þakka, að sá voðalegi atburður hafði
ekki varanlegri vandræði í för með sjer«.
Þegar harðindin dundu lijer yfir landið 1882,
brást Eirikur enn við að leita hinum bágstöddu
hjálpar á Bretlandi og gekk það vel, og urðu und-
irtektir hinar bestu og söfnuðust á stuttum tíma
4,800 £ (eða 80,400 kr.), og hefðu samskotin orð-
ið miklum mun meiri, ef sumir landar vorir hefðu
eigi spilt fyrir þeim sjálfir með mótmælagrein-
um í enskum blöðum, er kváðu harðindin upp
spuna og tilbúning í eigingjörnum tilgangi af Ei-
Pcssi mynd er tekin af Lækjartorgi í Reykjavík fyrir fjórum árum,
e'n par er nú mjög breytt. Þar sem garðurinn er á myndinni, með
sumarhúsi í miðju, stendur nú Islandsbanki, en á miðju torginu er sölu-
baukurinn sem reistur var par í fyrra. Gatan, sem eftir sjest, er Austur-
stræti. Stærsta húsið hægra megin er Landsbankinn.