Óðinn - 01.08.1910, Side 3

ÓÐINN
35
um góðum framförum, einkum í reikningi, landa-
fræði og dönsku, kver og lestur þurfti eigi að
kenna mjer, en í cinu gekk mjer illa, að læra að
skrifa; falleg rithönd hefur eigi verið mín sterka
hlið; á endanum iærði jeg þó að skrifa læsilega,
en ófagra liönd. Fyrsti kennari minn, Jón Bjarna-
son, var þess mjög hvetjandi, að jeg yrði látinn
ganga skólaveginn, þótlist finna lijá mjer góðar
námsgáfur, og liinn síðari mun einnig hafa slult
það mál. Varð það svo úr, fyrir forgöngu nokk-
urra lielstu manna, sjerstaklega faktors Guðm.
Tliorgrímsens, Þórðar sýslumanns og kammeráðs
Guðmundsens og síra Páls Ingimundssonar, að mjer
var komið lil síra Páls á slætti 1854; fór jeg þá
að byrja á latneskri málfræði. Dvaldi jeg í Gaul-
verjabæ við nám hjá síra Páli lil vordaga 1855,
en eigi tók jeg þeim framföruin sem skyldi, því
síra Páll var stirður og sfirðlyndur kennari, og
beitti alls eigi rjetlri kensluaðferð, Ijet mig læra
danskar bækur — aðrar voru þá ekki lil —, en
lagði enga alvarlega stund á að kenna mjer dönsku,
svo mjer yrði ljettara um að skilja bækurnar;
verkefni hans í latneska stýla voru lieimskulega
þung, og öll kenslan klaufaleg; var þó síra Páll
vel að sjer, einkum í latínu, en að kenna kunni
hann ekki; sjálfur var liann þur og kaldlyndur,
jafnvel liarðlyndur. Á bænum var milli 20 og 30
manns, og var sumt af því fólki mjer vont í við-
móti og þó verra á bak; það öfundaðist yfir því,
að mig, fátækan bóndason, skyldi eiga að sefja lil
men-ta; matarveitingar voru af skornum skamti,
svo jeg var þar oft í meira lagi svangur, scm jeg
ekki liafði verið hjá fátækum forefdrum. Hefur
mjer aldrei á æfinni liðið verulega illa, nema i
Gaulverjabæ, varð því sannarlega feginn að losast
þaðan um vorið. Það sama vor var jeg fermdur.
Síra Páll kældi mig á ýmsan liátt, sem þá var
glaðvær, óspiltur unglingur- máske helst of gáska-
fullur og glannalegur, því skal síst neilað, — kældi
mig svo, að nærri lá, að hann setti í mig þá
þrjósku, að mjer slæði á sama á hverju markinu
riði, og skólalærdómur væri búinn. Hann særði
mig með því, að spá illa fyrir mjer og framtíð
minni — ofur prestlegt, — en að öðruvísi maður
mundi vcrða úr Jakobi syni sinum, sem var 4 ár-
um yngri en jeg. Jakob var vel greindur, komst
í gegnum latínuskólann, fór á læknaskólann, tók
þar ekki próf; liröklaðist til Ameríku, dó þar langt
frá fóslurjörðu, frændum og vinum fjarri, og firt-
ur lieilsu af drykkjuskap 20/i 1874 — enda liafði
uppeldið verið all annað en skynsamlegt. Tvær dæl-
ur síra Páls giftust, og komust báðar með fjöl-
skyldu sína á hreppinn. Jeg hef verið svo marg-
orður um þetta til að sýna, að það er vandfarið
með barns- og unglings-hjartað, og varlega gerandi,
að sýna unglingum lílt vcrðskuldaða harðneskju
og lítilsvirðingu, þar sem ekkert er vissara en að
frá unglingsins hálfu verði úr því æfilangur kali,
og hefur sá ilt verk unnið, er slíku kemur lil leiðar.
Mjer er það enn minnisstætt, hverja ónærgætni og
jafnvel ranglæli síra P. hafði í frammi við mig
við nokkur tækifæri, enda spöruðu ekki sumir á
licimilinu með frjettaburði og rógi að blása að
þeim kolum. ... Veitingar voru ljelegar á þeim bæ.
Þær voru þannig um sláttinn: kaffi að morgni,
enginn biti með, skyr undir hádegi, og mun þá
flestum liafa verið orðin þörf á því, þorskhausar
eða harður fiskur og hálf eða lieil kaka með, og
stundum kaffi á eflir um kl. 4 e. h. og þunnur
mjólkurgrautur á kvöldin; þetta var reglulegt sult-
arlíf. Jeg minnist með þakklæti eldakonu og bús-
konu þar, ekkju Guðríðar Egilsdóllur, sem veik
mjer í laumi soltnum mörgum bita og sopa. Hún
var gæðakona, og sá hvert viðmót og hverja við-
gerð jeg átli; enda gerði jeg citt sinn löngu síðar
krók á leið mína, er jeg var á ferð hjeðan til
Reykjavíkur, til að hitta þessa sómakonu og gleðja
hana með dálítilli gjöf, sem var vottur um, að jeg
eigi hefði gleyml lienni og góðseini liennar mjer
til lianda, og fann jeg að henni var sönn ánægja
að sjá mig, og að lirakspárnar fyrir mjer í Bæ
voru að engu orðnar, en jeg orðinn að nýtum manni.
Næsta haust (1855) undir jólaföstu kom Thorgrím-
sen mjer fyrir til kenslu hjá síra Jóni Björnssyni þá
aðstoðarpresti í Arnarbæli í Ölvesi, síðast presti á
Eyrarbakka. Síra Jón var valmenni og gæða-
maður, sýndi mjer ávalt hið besta og blíðasta við-
mót, var að eins ef til vill of mildur við mig.
Yfir höfuð leið mjer að öllu samtöldu vel í Arn-
arbæli, og jeg minnist síra Jóns sáluga einungis með
tilfinningu þakklælis og virðingar, sem eins af hin-
um bestu mönnum, er jeg hef kynst. Það eitt get
jeg að síra Jóni fundið, að liann slundaði ekki
kensluna, einkum er voraði, svo vel sem átt hefði
að vera, lieldur vanrækti hana í meira lagi, en
aðrar annir hans kunna að hafa átt nokkurn þátt
í því; var jeg því ekki urn vorið nærri svo vel
undirbúinn undir skóla sem skyldi, en komst þó
inn í lalínuskólann (um vorið), og lá nærri að
latneski stíllinn, sem þá var lögð svo rnikil áhersla