Óðinn - 01.01.1914, Blaðsíða 4

76
ÓÐINN
Dr. Guðmundur Finnbogason
er fæddur á Arnarstapa í Suður-Þingeyjarsýslu 6.
júní 1873, sonur Finnboga bónda Finnbogasonar
..........-------------------
Dr. Guðmundur Finnbogason.
og Guðrúnar Jónsdóttur, konu hans, sem þar
bjuggu þá, en nú eru bæði látin. Tíu ára gamall
íór Guðmundur að Möðrudal á Fjöllum. Var hann
þar smali og gerði að öðru leyli öll vinnumanns-
verk, eftir því sem kraftar hans leyfðu, eins og
títt er um alþýðudrengi, en þar fjekk hann einnig
fyrstu mentun sina. Minnist Guðmundur ætíð
hlýlega Möðrudalsvistarinnar og telur hana einn
af fegurstu áföngum farinnar æfi. 17 ára gamall
rjeðst Guðmundur til Einars prófasts Jónssonar,
alþingismanns, sem þá var á Kirkjubæ í Hróars-
tungu, og byrjaði hjá honum á skólalærdómi.
Þakkar hann síra Einari það, að hann gekk menta-
veginn. Eftir tveggja ára nám hjá sr. Einari gekk
Guðmundur inn í 3. bekk latínuskólans. 1896 tók
hann stúdentspróf með ágætiseinkunn og sigldi
sama árið til háskólans i Kaupmannahöfn. Árið
eftir (1897) tók hann próf í forspjallavísindum,
einnig með ágætiseinkunn, hjelt síðan áfram að
stunda heimspeki og hafði sálarfræði fyrir höfuð-
námsgrein. Naut hann kenslu Höffdings prófess-
ors, hins ágætasta heimspekings meðal Dana, og
hefur Höffding mjög hrósað gáfum hans og nám-
fýsi, bæði munnlega og skriflega. 1901 tók Guð-
mundur kennarapróf í lieimspeki. Sama ár veitti
alþingi honum 2000 kr. á ári í tvö ár til þess að
kynna sjer skólamál erlendis og undirbúa breyt-
ingar á skólamáluin íslands. Ferðaðist hann í
þessu skyni um Noreg, Danmörku og Svíþjóð. Að
þeirri ferð lokinni reit hann bók sína Lýðment-
un, sem prentuð var á Akureyri 1903. Alþingi
veitti honum þá enn styrk um tvö ár til að ferð-
ast um landið, kynna sjer mentun alþýðu og und-
irbúa fræðslumálalöggjöfina. Samdi hann skýrslur
um þessar athuganir sinar og sendi sljórninni, á-
samt tillögum um fyrirkomulag fræðslumálanna.
Leiddi þetta lil þess, að stofnaður var kennara-
skóli í Reykjavik og kenslumálunum með lögum
hrundið í það horf, sem nú er. — 1905—1907 var
Guðmundur ritstjóri Skírnis, og slundaði þá jafn-
framt kenslu og bókmentastörf. En 1907 fjekk
hann slyrk af sjóði Hannesar Árnasonar til þess
að stunda Heimspekisnám erlendis. Dvaldi hann
þá hálft annað ár við háskólann í París og ferð-
aðist auk þess til háskóla á ftalíu, í Sviss, Austur-
ríki, Þýskalandi og í Danmörku. 1910 kom hann
heim aftur og þann vetur og hinn næsta á eftir
(1911) hjelt hann heimspekisfyrirlestra í Reykjavík,
en undirbjó þá jafnframt doktorsritgerð sína, sem
var á dönsku, sálarfræðislegs efnis og hjet: Den
sympatiske Forstaaelse. 26. sept. s. á. (1911)
varði hann ritgerð þessa við háskólann i Kaup-
mannahöfn og hlaut doktorsnafnbót. 1912 safnaði
hann heimspekisfyrirleslrum sínurn saman í bók,
sem heitir Hugur og heimur, og gaf hana út.
Er þar meðal annars alt efnið úr doktorsritgerð-
inni, en alt gert Ijettara og auðveldara, ætlað ís-
lenskri alþýðu. Nú er Guðmundur fyrsti aðstoðar-
bókavörður við Landsbókasafnið, en nýlur jafn-
framt nokkurs styrks af almannafje til að halda
áfram heimspekisfyrirlestrum sínum og gefa þá út.
Árið 1912 var G. sendur til Rúðuborgar af hendi
Rókmentafjelagsins til þess að vera þar við liátíða-
höldin á 1000 ára minningarhátíð um landvinn-
ingar norrænna manna þar. Þólti hann koma þar
sómasamlega fram og kvað mikið að framkomu
hans.
Auk þess, sem að framan er talið, hefur Guð-
mundur skrifað fjölda ritgerða í blöð og tíinarit,
einkum Skírni, sem hann hefur nú aftur undir
höndum í forföllum dr, Björns Bjarnasonar. Rit-