Verkamaðurinn - 25.08.1961, Blaðsíða 4

4
VERKAMAÐURINN
Föstudagur 25. ágúst 1961
Akureyri er höfuðborg
samvinnuhreyfingarinnar
— segir Gennadi Fisj
UM HELGINA dvaldi hér á Ak-
ureyri sovézkur rithöfundur að
nafni Gennadi Fisj. Er hann hér
til að kynnast landi og þjóð og
hyggst skrifa bók um allt sam-
an, þegar heim kemur. Fylgdar-
maður hans og túlkur er
Magnús Jónsson, íslenzkur stú-
dent, sem leggur stund á kvik-
myndagerð í MoskvU.
Ónot hjá Mogganum —
ferskeytla frá Lárusi Sai
Þegar við hittum Gennadi á
mánudaginn var hann búinn
að dvelja hér á landi í hólfan
mánuð, og hafði komizt að því,
að hvað sem líður fyrstu áhrif-
unum, þegar flugvélin lækkar
flugið yfir hrjóstugri eyju og
svalt sævarloftið mætir manni,
sem kemur úr sumarhitum meg-
inlandsins, þá er landið vel
byggilegt og býður mikla mögu-
leika. Gennadi hafði þegar orð-
ið fyrir margháttaðri reynslu,
sem óneitanlega fjöldinn allur
af ferðamönnum fer á mis við,
en það er líka ágætt fyrir rithöf-
undinn að kynnast sem flestum
hliðum mannlífsins í landinu.
Honum kom það á óvart, að að-
almálgagn ríkisstjórnarinnar
(Morgunbl. 20. ágúst sl.) skyldi
leggja út af viðtali, sem birtist
við hann í einu Reykjavíkur-
blaðanna um daginn, til þess að
útskýra hina einu réttu viðreisn-
arstefnu í landsmálum og heims-
mólum, en væntanlega versnar
ferðasagan af íslandi ekkert
með svona ljóslifandi dæmum
um stjórnmálabaráttu íhaldsins
á íslandi. En Gennadi hefur líka
séð og heyrt margt fólk, sem
ekki munu kasta neinni rýrð á
íslands í neinni ferðasögu. Jón
bóndi í Möðrudal á Fjöllum
hefur sungið fyrir hann og sýnt
honum málverk sín, og Lárus
Salómonsson hefur ort til hans
ferskeytlu í jeppa. En nú er bezt
að Gennadi hafi orðið:
Meira unnið á Islandi
en annars staðar
— Island er níunda landið
utan Sovétríkjanna, sem ég
heimsæki. Áður hef ég t. d. ver-
ið á Norðurlöndum. Mér virð-
ast lífskjör hér svipuð og þar,
en íslendingar vinna líka allt að
því tvöfalt til þess að halda í
við þá. Það er tvennt, sem mér
finnst vera hér sérkennilegt.
Menn vinna hér geysimikið. Og
svo hitt, að í öðrum löndum er
sagt, að það þýði ekki að rýna
í bækur, ef maður ætli að kynn-
ast þjóðinni, heldur fara út á
meðal fólksins. Hér verður
maður hins yegar að byrja á
bókunum, til þess að hafa að-
gang að fólkinu. Lífið og bók-
menntirnar eru ein heild. —
Góðvild og gestrisni íslendinga
finnst mér áberandi. Nú íslend-
ingar sem komið hafa til Sovét-
ríkjanna hafa rómað við mig
góðar viðtökur þar, og maður
skyldi halda, að slíkt sé til góðs
eins. Gagnkvæm kynni og gisti-
vinátta ætti þó frekar að stuðla
að friði en hitt. Þess vegna
undrast ég að sjá það í Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins, að
þeir eru sáróánægðir með skipti-
heimsóknir milli landanna.
Hví ekki fullvinna
hráefnin innanlands?
— Hvernig lízt þér á Akur-
eyri?
—- Ég er hræddur um, að ef
ég segði álit mitt á Akureyri, þá
muni ég móðga Reykvíkinga.
Annars er ég sannfærður um
það, að Áftir þessa Akureyrar-
dvöl mína, þurfi ég ekki að
koma í einn vissan bæ í Eng-
landi, sem sé Rochdale sam-
vinnubæinn. Ég myndi ekki
annars staðar geta betur fræðzt
um afl kaupfélaganna. Þetta er
greinilega höfuðborg samvinnu-
hreyfingarinnar. Mér flýgur ó-
hj ákvæmilega í hug það sem mér
var sagt í Danmörku um sam-
vinnuhreyfinguna. Þeir sögðu
mér, að hún blómgaðist svo vel
þar í landi, vegna þess að landið NÝLEGA er komin út bók eftir
er-svo slétt og fellt, engin stór Harald Jóhannsson hagfræðing,
fjöll, engir miklir firðir, svo að 7 arkir að stærð, og nefnist hún
landslagið byði mönnum eigin- Gengislækkunin 1960. Heims-
lega að taka höndum saman. En kringla gefur út. Bókin inniheld-
nú eftir för mína um hið fjöll- ur 8 ritgerðir um aðdraganda og
ótta og fjörðumskorna Norður- áhrif gengislækkunarinnar, og
land sé ég, að þessi danska skýr- hafa þær allar birzt áður í blöð-
ing er ekki einhlít. — Mér þótti um eða tímaritum.
mikið koma til samvinnuverk- Haraldur Jóhannsson var um
smiðjunnar Gefjunar, það er árabil formaður stjórnar Utflutn-
fyrirmyndarfyrirtæki. En eitt ingssjóðs, og er því gagnkunnug-
þótti mér skrítið. Þarna mun ur málum þeim, er hann fjallar
vera tekið á móti 600 tonnum um í ritgerðunum. Er þar hver
ullar, en það er ekki unnið til
fullnustu úr nema 175 tonnum
og afgangurinn fluttur út óunn-
inn. Að mínu áliti nær þetta
ekki nokkurri átt. Það þyrfti að
vinna þetta allt hér. Það er mér
gleðiefni, að Sovétríkin skuli
kaupa hér mergð af peysum og
fjöld teppa, og ef rithöfundur
getur þar eitthvað um vélað með
skrifum sínum mundu slíkar
pantanir aukast. Mér finnst það
að kasta verðmætum á glæ að
flytja hráefnið frá verksmiðju-
dyrunum og út til annarra
landa, þar sem -það er unnið.
Gjaldeyrisöflun er undirstaða
efnahagslegs sjálfstæðis. Auð-
vitað er ég ekki opinber aðili,
en fráleitt teldi ég það ekki, að
Sovétríkin eða önnur sósíalísk
lönd gætu veitt lán til verk-
smiðjubygginga, svo að hægt
væri að gjörnýta hráefni, og
okkar lán eru alltaf veitt án
nokkurra pólitískra skilyrða.
Ótæmandi markaður
fyrir fiskflök
Ég hef séð síldarplan Sveins
Benediktssonar á Seyðisfirði og
síldarverksmiðju hef ég líka
skoðað. Eftir það skil ég svo-
lítið betur, af hverju allt snýst
hér um síld á vissum árstíma.
Aftur á móti geðjaðist mér ekki
meira en í meðallagi að lyktinni
í síldarverksmiðjunni, þó að þið
kallið hana víst peningalykt.
Mætti ég þá heldur biðja um
fiskflök, þeim fylgir engin ólykt.
Ég virti vandlega fyrir mér í
frystihúsinu á Húsavík, hvernig
flökin verða til. Húsmæðurnar
hjá okkur spyrja gjarnan eftir
íslenzkum flökum, en nú í ár er
minna af þeim en vant er. Þeim
er sagt, er þær spyrjast fyrir um
ástæðuna, að íslendingar hafi
ekki staðið við skuldbindingar
sínar, þeir hafi afhent fimm
sinnum minna, en þeir lofuðu.
Ég held þó, að markaður fyrir
flök sé ótæmandi hjá okkur. En
nú er ég aftur farinn að tala eins
og verzlunarfulltrúi.
Úlfurinn og lambið
— En hvað um rithöfundar-
feril þinn?
— Það hafa komið út eftir
mig nokkrar skáldsögur og
ljóðabækur, einnig ritgerðasöfn.
Ég hafði ekki hugmynd um, að
það væri til bók eftir mig á ís-
lenzku, en svo rakst ég hér á
bókina Skíðahetjurnar, sem út
kom á Siglufirði fyrir rúmum
20 árum. Sú bók kom út í rúm-
um milljón eintökum í Sovét, en
þó mun hún hafa komið út í
fleiri eintökum hér að tiltölu,
eða átján hundruð. Hér fæst
líka ritgerðasafn á ensku, The
Land and the Corn. Með íslenzk-
unni munu bækur eftir mig hafa
komið út á 21 tungumáli utan
Sovétríkjanna.
— Sumum útlendingum finnst
íslendingar þungbúin þjóð í
harðbýlu landi. Hvert er þitt
álit?
— Hvert land hefur sína
kosti, og íslendingum hefur tek-
izt að skapa hér grózkumikið
andlegt líf og búa líka við góða
efnalega menningu. Og þeir
kunna líka að meta hinar björtu
hliðar tilverunnar, eru gefnir
fyrir kímni, og oft hef ég heyrt
þá hlæja dátt, þegar svo ber
undir. Þeim mun skrítnara
finnst mér það, þegar Morgun-
blaðið gerir sig bert að átakan-
legum skorti á kímnigáfu. Ég
sagði í viðtali við Alþýðublað-
ið, að nú kæmust menn til
himna án hjálpar guðs, og til-
færði þá Gagarín og Títoff. Svo
kemur Morgunblaðið og segir:
hvílík barnaleg rökfærsla! En
það virðist vera eitthvað bogið
við fleira en kímnigáfuna hjá
þeim Morgunblaðsmönnum, því
að þeir segja, að ég sé eins og
úlfur, sem ætli að gleyma lamb-
ið í sambandi við Þýzkalands-
málið. Það virðist þá svo, sem
Adenauer sé lambið. En einmitt
Adenauer gerir landakröfur á
hendur Póllandi, T.ékkóslóvakíu,
að ekki sé minnst á Austur-
þýzkaland. Sem sé: Adenauer er
lambið, alveg tvímælalaust.
Það skilur á milli
Mig langar annars að lokum,
að koma smáleiðréttingu á
framfæri. í lok Alþýðublaðsvið-
talsins var' verið að tala um
stríð og frið. Það er þar haft
eftir mér, að menn séu að víg-
búast í vestrinu, og þetta sé
uggvænlegt. En í rauninni sagði
ég fleira, þó að það væri ekki
prentað í því blaði, hvað sem til
þess kom. Ég dró enga dul á
það, að við vígbyggjumst líka.
En ég tók fram, og það. álít ég
merg málsins, að á Vesturlönd-
um eru til hópar, vopnaframleið-
endur, sem græða á stríðsundir-
búningi. Hjá okkur eru engir
slíkir. Og hér skilur á milli feigs
og ófeigs.
Gengisíellingin 1960 var ehhi
í Non framleiðslunnar
fullyrðing studd óhrekjandi fölu-
legum eða fræðilegum rökum.
Skal nú gerð tilraun til þess að
skýra nokkuð helztu niðurstöður
bókarinnar, þær er ætla má, að
almenningur láti sig varða.
Viðreisnarstjórnin hefur fjöl-
yrt mjög um það, að millifærslu-
kerfið hafi verið óstarfhæft án
mjög mikilla nýrra álaga á þjóð-
ina, og því hafi hún verið nauð-
beygð að fella gengið. Haraldur
sannar aftur á móti, aþ miðað við
árið 1960 hefði það aðeins kost-
að 53 milljónum meira að starf-
rækja millifærslukerfið heldur en
að leggja það niður. Því fór
fjarri, að gengislækkunin þurrk-
aði út allar millifærslur í þjóðar-
búskapnum, þær voru 584 millj.
króna á sl. ári.
Viðreisnarfrömuðirnir fullyrða,
að gengisfellingin búi betur að
sj ávarútveginum, heldur en milli-
færslukerfið. Sannleikurinn er þó
sá, að rekstrargrundvöllur sjáv-
arútvegsins sem heildar versnaði
Framhald á 7. síðu.