Verkamaðurinn - 20.12.1964, Blaðsíða 9

Togaraútgerðin frá Akureyri hefur mikil áhrif
á bæjarlífið og margvísleg. Hér á eftir er ætlunin
að greina lítillega frá einum þætti í sambandi við
þessa útgerð, sem almennt hefur ekki verið mikið
ræddur á opinberum vettvangi, en það eru sölu-
ferðir togaranna til annarra landa. Ekki er þó ætl-
unin að fara mikið út í þá sálma, hvers vegna
siglt er með fiskinn á erlendan markað eða
hvernig sölu hans þar er háttað, heldur ræða um
líf sjómannsins í þessum ferðum og viðskipti við
innfædda í hinum erlendu hafnarborgum.
Það er ekki komið langt fram á sumar, þegar
fólk er farið að ræða um það sín á milli, hvenær
togararnir byrji að sigla, því að þótt togarasjó-
menn séu bölvaðir, má þó alltaf nota þá til þess
að kaupa hitt og þetta, sem fólk vanhagar um.
Sannleikurinn er samt sá, að þó að það sé rétt,
að margan varning sé hægt að fá á mun hagstæð-
ara verði erlendis heldur en hér heima, þá er það
ekkert svipað því, sem margt fólk ímyndar sér.
Annars finnst mér persónulega ekkert athugavert
við það að verzla fyrir fólk, sé það í hófi.
Við skulum rétt líta á, hvernig ein sigling á
Grimsby í Englandi fer fram.
Yfirleitt er það svo, að togarinn kemur í höfn,
t. d. á Akureyri, áður en hann heldur utan. Er þá
vanalega stoppað í tvo til þrjá tíma, og skjótast
þeir skipverjar, sem ætla að sigla, þá í land, en
hinir, sem taka ætla sér frí, gera skipið klárt fyrir
siglinguna.
Þegar þessir tveir til þrír tímar eru liðnir, er
haldið út Eyjafjörð, beygt fyrir Gjögur, og svo
hverfur hvert annesið af öðru: Tjörnes, Langanes,
Digranes og Gerpir, en þá er búið að taka stefn-
una sunnanvert við Færeyjar.
Og Færeyjar halda sig kyrrar á sínum stað, en
skipið heldur áfram.
Fyrsti vélstjóri tjáir okkur, að það séu keyrðir
107 snúningar, svo dallurinn ætti að geta farið
um 11 mílur.
Hásetunum er skipt niður á þrjár stímvaktir
(þ. e. a. s. við stýrið), og eru tveir á vakt, þrjá
tíma í einu. Einn vinnur í eldhúsi sem þriðji
kokkur og einn í vél. Séu einhverjir eftir, verða
þeir á dagvakt, en dagvaktin vinnur frá 8 til 5
ýmis störf, sem til falla, gerir við net, splæsir
víra o. s. frv.
Þegar komið er á hafið milli Færeyja og Skot-
lands, sézt varla nokkur fugl á flugi. Þá finnur
maður bezt, að þó sjófuglar hafi ekki fögur hljóð
né séu tignarlegir yfirleitt, þá ei'u þeir vinir
manns, og mikið væri dauflegra á sjónum, ef þeir
væru ekki til staðar.
Rétt fyrir dagrenning sjáum við bjarma af vita
framundan á stjórnborða. Þetta er vitinn á Sule
Skerry, sem eru smásker vestur af Orkneyjum.
Þá vitum við, að farið er að styttast í Pentilinn,
en það er Pentlandsfjörður, sem liggur milli Skot-
lands og Orkneyja, í daglegu tali kallaður. Atl-
antshaf og Norðursjór virðast nota Pentilinn sem
nokkurs konar aðaldyr, og getur straumur orðið
gífurlegur, (jafnvel yfir 10 sjómílur), þegar Atl-
antshaf krefst inngöngu í Norðursjó, eða öfugt,
eftir því hvernig stendur á sjávarföllum. Má nærri
geta, hvað smáskip mega mót slíkum jötnum.
í miðjum Pentlandsfirði er eyja, sem heitir
Stroma. Á henni er viti, sem jafnframt hefur það
sér til ágætis, að vera kröftugasti þokulúður, sem
ég hef heyrt til, því hann baular nótt sem nýtan
dag til leiðbeiningar skipum, sem þarna eiga leið
um í þoku.
Einnig er þarna önnur ey og minni, er heitir
Swona, og er farið á milli eyjánna, þegar farið er
um Pentilinn.
En við erum heppnir. Það er suðurfall, og nú
eykur skipið ferðina. Við þjótum framhjá Tor
Ness, sem er á eynni Hoy í Orkneyjaklasanum.
Stroma hverfur líka framhjá. Og fyrr en varir
erum við komnir að Duneansby Head á Skotlandi,
og nú er beygt suður með ströndum Skotlands.
Frá Duncansby Head er farið fyrir mynni
Morayfjarðar, þar til við komum að Peterhead,
og síðan beint af augum, fyrir minni Firth of
Forth, að Flamborough Head. Og nú fer loksins
að styttast í Humber-fljót.
Meðan siglt er með ströndum Skotlands er nóg
að gera um borð. Það er sópað, þvegið, dustað og
pússað, og margir hverjir eru svo vitlausir að
raka sig.
Allir ljúka upp einum munni um það, að nú
eigi ekki að blóta Bakkusi. „Eg læt það ekki fara
eins og í síðustu siglingu,“ o. s. frv. — En nóg um
það, því nú er slegið af.
Við erum úti fyrir Humber-fljóti, og hafnsögu-
maðurinn er tekinn um borð. Til þess að komast
inn í fiskidokkina þarf að fara inn um hlið og
síðan eftir alllöngum gangi, sem ekki er breiðari
en svo, að lítið er umfram það, að skipið geti
komizt klakklaust í gegn. Á þessum gangi eru
auðvitað tilheyrandi „verkfræðingaheygjur“, eins
og á vegunum heima á Fróni. En lóðsarnir eru
þessu vanir og allt gengur slysalaust.
Þegar landfestar hafa verið bundnar koma toll-
þjónarnir um borð. Og nú verður kokkurinn að
láta af hendi það kaffi ög te, sem þeir úrskurða
að sé umfram það, sem hann nauðsynlega þurfi
að nota. Og enginn má vera með meira en 60 síg-
arettur. Finnist meiri birgðir eru þær innsiglaðar.
Og finni tollþjónarnir eitthvað, sem átt hefur að
koma undan, er fjandinn laus, því þá hætta þeir
ekki fyrr en þeir eru búnir að leita í hverjum krók
og kima.
Þegar tollskoðun er lokið og menn hafa fengið
peninga sína, 35 pund sterling að frádreginni
greiðslu fyrir það, sem þeir hafa keypt í tollin-
um, þá er sprett úr spori.
Allir þyrpast í land. Fyrsta verk flestra er að
fá sér einn bjór. Það vita allir, að eitt glas af bjór
gerir hvorki til né frá. Síðan er farið að verzla.
Þeir, sem ætla að kaupa sér fatnað, leggja leið
sína til verzlunarmanns eins af húsi Davíðs, sem
Greenberg nefnist. Reyndar eru menn oft sóttir
um borð af syni hans, Barry.
I búðinni hans Greenbergs gamla er ýmislegt
að sjá. Eins og flestir af hans kynþætti er hann
verzlunarmaður með afbrigðum. Þess vegna röltir
gamli maðurinn á eftir gestum sínum, hnippir
annað slagið í jakkaermi þeirra og útskýrir fyrir
þeim, að þarna gefi að líta hlut, sem bókstaflega
enginn megi án vera.
Þó að þetta sé eingöngu herrabúð, lætur hann
engan bónleiðan frá sér fara, sem vantar nylon-
sokka eða náttkjól handa konunni. Já, það fæst
flest hjá gamla Greenberg. Og þegar maður er að
fara, er hann vís til þess að bjóða manni í nefið,
og það ekkert rusl — íslenzkt, fínskorið neftóbak.
Einn kostur enn er líka við þessa ágætu kram-
búð hans Greenberg’s, og þeim kosti getur enginn
í móti mælt. Það er nefnilega bjórsjoppa á horn-
inu beint á móti. Þangað er nú farið, og drukkinn
einn bjór — bara einn bjór — og svo er farið
niður í Freemanstreet. Þar hefur bækistöð sína
kaupmaður og „altmuligmand" að nafni Mendals.
Ekki skal ég um það segja, hvort hann er gyðing-
ur, eins og Greenberg, en eftir sölumannshæfi-
leikum hans að dæma gæti vel svo verið. Mendals
þessi hefur það helzt sér til ágætis að gleðja börn
togarasjómanna á jólum, með þeim ávöxtum,
ferskum og niðursoðnum, sem hann hefur á boð-
stólum. Einnig hefur hann ýmislegt annað, svo
sem brjóstsykur, tyggigúmmí o. fl. o. fl. „Allt
saman bezt Quality,“ segir Mendals.
Þarna í Grimsby er einnig stór verzlun, sem
heitir „Humber ship Stores“, og hefur hréint allt,
sem til skipa og skipshafna þarf. En þá verzlun
þekki ég lítið af eigin raun.
Nú tekur að líða á daginn, og margt er eftir að
verzla. En menn eru vel staðsettir, því að Free-
manstreet er ein mesta verzlunargata Grimsby, og
Framhald á bls. 16.
JÓLÁBLÁÐ 1964
VERKAMAÐURINN
9