Vínland - 01.03.1902, Blaðsíða 7

Bókmervtir. |
*«i«€€«6«€«€«««€««ee€««€«€!s
íslenzkar Bækur.
Vkstan Hah’s og Austan, prjár sögur
eftir Eiuar Hjörleifsson.
Hún er nj'komin og kærkomin tlessi
bók eftir kinn þjóðkunna liöfund. Sjálf-
sagt stendur Einar Hjörleifsson fremstur
alira nú-lifandi islenzkra sögu-skálda.
Jafn-mörg skáld og íslendingar hafa átt,
liafa þó fæst þeirra verið sögu-skáld. Og
ilestir þeirra, sein reynt hafa að semja
skáldaögur, liafa verið börn í þeirri
íþrótt, og þeim hefur farist það mjög
liörmulega úr hendi. Engin skáldsaga
var vel samin á Islandi nema
“Piltur og Stúlka,’-’ eftir Jón Þóroddsson,
þar til þeir Gestur Pálsson og Einar
Hjörleifsson komu til sögunnar. Gestur
Pálsson er víst mesta söguskáldið, sem ís-
lendingar hafa átt. Á síðustu tið liafa
ýms hin yugri skáld reynt Pegasus sinn
á 8keiðvelli siiguskáldskaparins, en
fæst þeirra kunna þá taumhaldið á
klárnum.
En þegar Einar Hjörleifsson ritar
skúldsögur, getur engum dulist, að sá
maður kann iþróttina. Ytirburðir þess
liöfundar vfir flesta aðra skáldsögu-höf-
unda íslenzka eru tvens konar: Fyrst og
fremst, ber hann af öðrumsem sáiarfræð-
ingur. Maðnrinn iiefur augsj'nilega
rannsakað sálir manna—einkum alt það
í sálarlífinu, sem lýtur að vonbrigðumog
vandræðum. Og af því hann þeltkir til-
tiuningar mannssálarinnar í svo margvís-
legu ástandi hennar, þá kann hann frá
svo mörgu að segja.—Og í öðru lagi ber
þessi höfunduraf öllum núlifandi íslenzk-
um söguskáldum livað form snertir.
Fæstir þeir Islendingar, sem hafa reynt
að semja skáldsögur, virðast iiafa gert
sór grein fyrir því, að skáldsögur þurfa
að lúta ákveðnum lögurn, ekkert síður
en ijóðskáldskapur. Fyrir þekkiugu
sína ásögiiskáldskap annara þjóða, hefur
Einar Hjörleifssou lært form-fegurð og
lögmál listar sinuar.
Sögurnar þrjár í þessari nýju bók Ein-
ars Iljörleifssonar eru þessar:
1. Vonir. Þessi saga er ekki ný. Hún
var samin í Winuipeg árið 1888. Fiest-
um Vestur-íslendingum mun sagau
kunnug, svo mikla eftlrtekt vakti hún,
þegar hún kom fyrst út. Til voru þeir,
sem urðu vondir út, af “Vonum”, ogsögðu,
að höfundurinn væri að “svívirða landa
síua” En það- voru liinir allra grunn-
hygnustu, sem létu sór slíkt um munu
fara. Flestir sáu þar hina snildarlegu
lýsingu á islonzkum innflvtjendum og á
aumingja fáfróða, lítilsiglda, eiufalda ís-
lendinguum, sem kom að heiman með
aleigu sína vonina um að kærastan
hans, Htúlkan gátaða og suarráða, sem
liann iiafði hjálpað til að komast til
VestUrheims, biði hans á inuflytjenda-
húsinn með opna arniaua. En liúu fyrir-
leit liann og flúði burt frá liouum, þegar
iiún sá lianu. Og svo tók sléttan við
hinum hel-særða manni, “sléttan ómæli-
lega, endalausa, sem er full af friði og
minnir á livíldina eilífu”.
2. Liti.i-Hvammih. Þessi saga gerist
uppi í sveit á íslaudi, en er samin í
Ajaeeio, veturinn 1897, er höfutidurinn
dvaldi þar svðra sér til heilsubótar. Sag- !
au er af efnuðum bónda, harðdrægum og
eigingjörnum. ILaun er ekkjumaður.
Hann býr á Stóra-IIvammi, en þráir það
mest allra. Iiluta, að geta líka eiguast,
Litla-Hvamm. Þar býr ekkja, dugleg og
drenglynd. llann vill það til vinua, að ná
í Litla-Hvamm, að giftast ekkjiinni; finst,
þó, að það vera einstök dygð af sér. Eu
þegar iiann kemur til ekkjuunar, fær
liaun óvænt hrvggbrot. Með ráði ekkj-
unnar á Livla-Hvammi fa-r hann til ráðs- j
konu viustúlku hennar, er Solveig liét, j
dóttir fátækra foreldra, sem Sveinbirni
(svo hét bóndiun) voru stór-skuldug. 8ol-
veig er gáfuð og fríð stúlka. Pitlu síðar
fastræður Sveiubjörn það með sjálfum
sér, að gera Solveigu að konu sinni. Eu
þá kemur Sigurgeir sonur lians, sem
lengi liefur verið í útliindum, heim. Það
er liiun álitlegasti maður, og fá þau Sol-
veig ást livort á öðru. Þá kernur karlinu
til sögunnar og nú byrjar margs kouar j
st.ríð. Sigurgeir á í stríði við sjálfan
sig út. af ástiuni á Solveigu annars vegar,
og sonar-skyldunni hins vegar. Eu Sol-
veig neitar bónorði gamla niannsins, og
þá þvkist Sigurgeir laus allra mála við
föður sinn og frjáls að biðja Solveigar.
Þau lofast, en karlinn er ekki af liaki
dottinn. llann ætlar að ueyða Solveigu
til að ganga að eiga sig, þar eð liann
helnr foreldra heiiiiar og systkini á valdi j
sínu vegna skuldanua, og ætlar :uð reka j
þau á hreppinn og skilja þau. Faðir |
Soh eigar liiður hana ásjár. Hún þolir j
ekki að sjá uppj á eymd foreldra sinna,
og ætlar að fórna sér fyrir þau og giftast
Sveinbirni. En þá kemur Guðríður,
ekkjan á Litla Ilvammi, til söguunar
og lijarg'ar Solveigu frá þeim örlögum
með Litla-Hvammi, býður fram sínar
eigursvo Sveiubjörn fái sitt og geti ekki
beitt ofiieldi sínu. Svo giftast þauSigur-
geir og Solveig.
ii. (iiuM’Gasti II.IAU.IXN. Þessi saga
er samin í Keykjavík árið 1898. Það er
einkennileg saga og friunlegust af þess
um þremur sögum. Oss finst liún líka
vera mesta listaverkið. I sögunnier lýst
inn i sál einuar kouu og sýnt stríð, biturt
j og raunalegt stríð, út af öfugstreyi.-.i ást
arinnar. Hér er eigi rúm fyrir útdráttúr
sögunni, enda þarf að lesa liana alla, 1il
að fá liugmyiid um liana.
Ai.vianak, 1902, Útgefandi Olafur S
Thorgeirsson, Winnipeg, Man.
Því fleiri almanök O.lafs S. Thorgeirs-
sonal', sem út koma, því meira almennings
liylli fá þau. Það sem sérstaklega gerir
almanök þessi fróðleg og skemtileg, er
“Safn til laiulnáinssögu Tslendinga í
Vesturheimi”, sem árlega. birtist þar í
einum eða fleiri þáttum. Almauakið fyr-
ir árið 1902 stendur fvrirrennurum sínum
alls ekki að iiaki. í því er sagau um
“Landnám Islendinga í Norður-Dalcota”
er samið liefur séra Friðrik J. Bergmann.
Það er að voru áliti bezti þátturinu, sem
enn liefir liirtst í “safniuu”, og hafa þó
allir verið góðir. Útgefandi Almanaksins
viunur þarft verk fyrir íslendinga og á
mikjnn lieiður skilið fyrir vandvirkni
síua.
Enskar Bækur.
Ai.ice of Oi.b Yincen'.nks, eftir Maur-
ice Thompson.
Bók þessi kom út árið 1900 og hefur
síðan verið ein aðal-bókiuá markaðinum.
Höfundurinu dó síðastl. sumar. Maurice
Thompson var einliver allra skemtiieg-
asti rithöfundurinn liér i landi á síðustu
tíð. Enginu inaður liefur betur liunnað
að túlka mál náttúrunnar en liaun, enda
var liann sjálfur barn náttúrunuar. Hann
hafðist löngum aleinn við úti á mörkum,
og ráfaði dag eftir dag meðfram ám og
fljótum með veiðarfæri og boga sinn.
Hann talaði við fuglaua og lilustaði á
mál blómanna. Svo færði haun þessar
liugsanir, er liann eignaðist í einverunni,
i letur, og var jafn-létt um bundið og
óbundið mál. Það var og yndi Mauriee
Thompsons, að grúska og grafa í rústum
gamalla sögustaða laudsins, einkum síns
eigin rikis, Iudiana. Fyrir það grúsk
lians varð til sagan, sem liér ræðir um.
Yuiceuues er gamait þorp við Wabash-
fljótið í Indiana-ríkinu. Þar var vígi og
setulið á timum frelsis-baráttu Banda-
manna. Var það eins og útvörður bygð-
auna að veistan. Hamiltou, liðsforingi i
her Eugleudinga, náöi fyrst virkinu og
sat þar um hríð. Eu þá kom Clark og
menn lians fótgangandi vestur um óbygð-
iruar og vann virkið af Hamilton, eu tók
liann fanga. Þessu öllu ersagt frá i sög-
uuni, og sést þá lirevsti og þol nýlendu-
mauna. En aðal-persóna sögunuar er
“Aliee’, ung stúlka, er kemnr fram á
þessari bardaga-tíð, líkt. og Joan dti
Are, og dregur frelsis-fánan upp yflr
virkið og verudar liauu. Aðrar helztu
persónur sögunnar er Breverly lautenant,
unnusti Aliee, og kaþólskur prestur gam-
»11, svo liógvær og ljúflyndur, að allir
elska liann, en hefur þó til að geta bæði
slegið 5 rot og felt með sverði hina mestu
garpa, þegar svo býður við að korfa.
Tuk Cavai.iuk, eftir George W. Cable.
Þetta er spán uý saga frá þrælastriðs-
árunum og gerist i Mississijipi og' Louis-
iana. Bókin liefur feugið mikið orð ;i.
sig. Aðal-inuihald söguunar eruætintýri
af liraustum riddurum úr liði Sunnan-
mauna, sem áfram liéldu áhlaupum sín-
um eftir að Yiksburg var fallin og
fylkingar I.ee’s ytirunnar í Yirginia. Svo
hraustur er “Kiddarinn” og djaríur, og
menn lians vaskir, að óhætt er að líkja
þeim við D’Artagnan og félaga lians á
Frakklandi. lliifundtirinu segir einkar
skemtilega frá öllum viðburðum og full
er bókin af fyudni og spaugayrðum.