Vínland - 01.01.1903, Blaðsíða 3

Tvær Frelsishetjur.
Lýðveldið Veneanela í
Vervezuela Suður-Ameriku hefur
um langan aldur verið
mesta ófriðarland heimsins. Það má
lieita, að alla síðastliðna öld hafl aldrei
verið friður þar í landi. Hver uppreist-
in hefur rekið aðra og (iestir forsetar
ríkisins liafa verið reknir frá völdum áð-
ur en stjórnartíð þeirra var liðin;og hafa
þá flestir um tvo kosti að velja: að flýja
af landi brott eða tína lífinn. Efeinhver
horg.iri landsins ágirnist tekjur stjóru-
endannu, þarf hann ekki annað en bera á
þáeinhverjar sakir, sannar eða lognar.
Ef lýðurinn trúir honum getur hanu
þegar fengið vopnaða menn til fylgdar
og hafið uppreist gegn gtjórninni, þvi
þ.ir í landi eru menu til engra verka eius
fiisir ng nð berjast.
Menn eru orðuir því svo vatiir, að
lieyra ófriðarsögur frá Venezuela, að
iæstlr hafa veitt því tiokkra eftirtekt,
þangað til núaðEnglendingar, Þjóðverj-
ar og fleiri lentu í ilideilum við stjórnitm
þar, út af skuldakröfnm. Kn Venezuela
hefur áður haft þann sið,að borga engar
skuldir. Venezuela tók mestan þátt í
freisis baráttu 8. Ameríku, og mostu
frelsishetjuruar voru þaðan. Landið á
því mjög merka sögu og þjóðin væri
el'alaust hin frægasta í 8. Ameriku, ef
hún liefði ekki spilt álitl sínu m<*ð
ÓHtjórn og óeitðum þeim, aem iiafa legið
þar i landi, síðan liútt fékk sjálfsforræði.
Sá maður, aem gerðiat
Fra^ncisco fyrstur leiðtogi í frelsis-
Mirartida baráttu Suður-Ameríku,
hét Francisco Miranda.
Hann var fædditr og uppalinn 1 Veno-
zuela, og komitm af einni hinni voldug-
ustu aðals ætt þ»r í landi. Hann var
sendur til Evrópu á unga aldri til að
tnenntast og kynrmst siðum heldrimanna.
Þar var lmnn þangað til árið 1778 þegar
Lafayette fór til Frakklands í liðsbón
og til að afla fjár fyrir Bandamenn í
írelsisstríðinu; þá var Miranda staddur í
l’aris og battð sig þegar x herþjónustn;
fór því næst til Boston og varð innati
skams aveítarforingi í her Washingtons,
og hélt þeirri stöðu unz stríðinu var lokið.
Varö hann þá svo hriflnn af frægðarverk
iim Wasliingtons að lmnn strengdi þess
heit, að vinna fvrir Suðtir Ameríku liið
samaog Washington haföi unnið fyrir
Noröur-Ameríku, og sigldi til Venezuela
1783 með nokkra liðsinenu, sem allir
hugðu til fjár og franta. Hófu þeir þegar
frelsisfánati er þeir stigu á land, og létu
það boð út gauga, að öll Suður-Ameríka
væri nú laus unda ri yfirráðum Spánverja.
En þar í landi voru menn þá alveg óvanir
i'illu frelsisglamri, og vissu ekki hvaðau
á sig stóð veðrið, svo þeir tóku Miranda
óg félaga hans og settu þá í bönd, ráln
hann því næst i vttlegð, eu ýmist skutu
®ða hengdu félaga hans.
Tveim árura síðar kom Miranda aftur
til sögunnar í Pétursb irg á Hivsslandi við
hirð Katrinar drotningar, og var þá
otðinn einu af helztu vildarmönnum
lientmr. Jlann var manna kurteisastur,
allgott skáld, vel aö sér í söng og gleði-
maðttr mikill: náði hann þvv lirátt ástum
Katrínar, og var með heurii tnn hríð í
mesta yfirlseti við hina dýrlegustu hirð,
soinþávartil i Evrópu. Ett hvort sem
ástir Katrínar liafa hér sem oftar reynst
hvikular, eðaMiranda hefursjálfur orðið
leiður á samvistum við hana, vita menn
ekki, en víst er um það, að hann hvsi f
skyndiiega frá Búvslandi og fórtil Frakk-
lands. Þá stóð ítjórnarbyltingiu sem
hæst meöal Frakka, og Miranda bsuð
sig þegar í stað tii herþjóuustu. Varð
liann þá deildarforingi í her Frakka og
barðist með þeim um hríð og gat sér
góðan orðstír fyrir ötula framgöugn, en
eftir orustuna við NeerwiJen var honum
kont ura ófarír Frakka; var iiana þá
dærnditr af herrétti sem landráðamaöur,
og rokinn í útlegð. Fór hatin þá hug- j
sjúkur og allslaus til Lundúna, og llfði !
þar unt tíraa í oiesta volæöi, þangað til
Simon Bolivar, samlandi hans, er þá vnr á
ferð í Norðurálfunni, rakst þar á hanu
og tók liann með sér.
Þegat' liér var komið sögunni höfðu
hugir manna í Venezuela breyzt mjög
síöan Miranda vargerðurvítlægur.Frelsis-
þrá'm var nú vöknuð í brjóstum manna,
og allir vildu vera frjálsir. Þegar Bohr-
parti braust tii valda áSpáni sagðl Vene-
zuoia sig með öllu uudan yflrráðum
Spánar, og landstjórinn var rekitin úr
laudi, en nokkrlr helzu borgarar í Cara-
cas, höfuðltorginni, tóku við öllum
stjórnarstörfum, þaugað til Bolivar kom
heim aftur með Miranda. Þá var Miranda
þegar kjöriun forseti lýðveldisins og
æðstl lierforingi.
En sköinmu síðar varð jarðskjálftinn
tnikli í Suður-Ameiíku. í þeim jarð-
sðjálfta hrundi bo gin Caraeastil grunna,
en manntjónið var ógurlegt, og fórnst
þar margir helztu forsprnkksr stjóru-
byltingarmanna í Venezuela. En klerk-
aruir, sem voru konunghollir og börðust
gegn öllum frelsishreiflngum, gripti nú
t-ækifærlð og sögðu lýðnum, að drottinn
hefði í reiði sinui iútið þassa ógurlccii
heguingu korna vfir þjóðins, fyrir þann
ógurlega glæp, er hún hefði framið er
luín gerði nppreist gegn sjálfum konung
inum, drottins smurða. Þessar fortölur
hrifu. Alt fór í uppnám. Miranda var
handtekinn og sendur sem landráðamað-
ur til Spánar. Þar var hann settur í
fangelsi skatnt frá Gibraltar, og hann dó
þar árið 1815, en líki hans var kastað í
sjóinn.
Bolivar var fæddur í
Simon Caracas af göfugumætt-
Bolivar nm. Árið 1802 fór hann
moð kennara sínum til
ýmsra landa til þess að kynna sér síði
annara þjóða. Fór haun fyrst ti! Cuba,
þvú næst til Mexico, en þaðau liélt hatin
til Evrópu, og dvaldi nokkur ár á Spáni,
Frakkiandl og Ítalíu. Einnig fór hann
til Egyptalands og Gyðittgalands. Á.
heimleiðinni kom hann til Bandatíkj-
anna, og dvaldi þá einu dag á Mount
Veriion. Lagði hauu þá hendur sluar á
líkkistu Wasliingtons og sór þess dýran
eyð, að liMtin skyldi verjaö'ht síuu lííi og
kröftum til þess, að föðurland sitt feugi
frolsi. Þegar lianu kom til Venozuela
tók banti þegar til starfa í nafni frelsis-
ins, En 1810 var hann dæmdur land-
ráðaruHÖur. Flúði haun þá til Evrópu
og í þeirri ferð fann hann MirandaáEng-
lfndijOg iivarf með lionum heimafturtil
Caracaa, eins og áður er sagt. En eftir
n5 Mirnnda misti völdin í Venezuela,
ba'rðist Bolivar i íimtán ár fyrir frelsi
lýðveldanna í S.-Ameríku. Og engiu
frelsislietja hefur barist hetur en hantt. £
þeiii ól'i iði gerðist svo margt sögulegt
að það yrði hérot' laugt upp að telja; eu
þegnr liouum var lpktð v< ru Venezuela.
C.lombia, Ecuador, Peru og Bolivia orð-
in fi jálsog ótiáð lýðveldi, en öll í banda-
lagi undir eiiuií stjóru og Bolivar var
forsetinn.
Bol'var var fjórnni sinnum kosmn for-
éeti. El'tir l'jórðu kosuingutia varð mað-
ttr eitin. Buez að nafni, ti! þess, að ákæra
hann fyrir það, að hann ættaði sér að
gerust I oniiiigur ytir laiidiiiu, og þar með
væii ötlu f relaiun lokið. Pacz var herfor-
ingi Boiivars og atti nlla híuh mentun og
upphefð honum itð þakka, því hann var
inmiaðnrlaus hjnrðsveinu þegar Bolivar
tók iiatm uð sér. Bolitar var rektnu úr
landi en Pttez varð forseii. En svipur
refsinornnnna liittu hann að lokum, og
haiiit dó í New York útitegur og allslaus.
Bolivar dó í útlegð í Sauta Marta í
Coiombia, og hjnrta liiins er geymt þar
sein ltelgur dómur í dómkiikjunni, eu
iíkami liaus hvílir í skruutlegri. marmara
gt'öf í Caracas. Þjóðir þær, sem hann
barðist fvrir hafa kepst liver við aðra
um að sýna honum og miuningu hans
som mestau heiöiir, síðan hann dó, eins
og til «ð friðþæsja fyrir vanþakklietið og-
ranglætiö, er þær sýndu honum meðan
hanu lifði. Myndir af houum ern í
hverri liöll og breisi og alls konarinunir,
sem minna á ininn, eru geymdir í gripa-
safninii í Caracas; þar ú meðal sverð
liaiis, hattur, s'sór og klæðuaður, borð-
búnaðiir, reiðtígi, sporar og lokkur tír
luiri liitus. Iííkið Bolivia tók ser nafn
iians og ýmsir bæir sömuleiðis. í Vene-
zuela heitir sá peningur “bolivar”, sem
öil Ijárupphæð er miðuð við, eins og
dollarinn liér í landi. (Einu bolivar er
umlöcent). Washingtón er í miklum
heiöri lntfður í Venezuela af því liann
var fyrirmynd Bolivars. I Caracas er
myndastytta Washingtons, og er það
jafnan siður er uppreist er hafln þar í
landi, að menn œæti við þú myndastyttu
og bindast þar svardögum í uaf'ui Wash-
ingtons og frelsisins.