Vínland - 01.01.1903, Blaðsíða 7

% Bókmentir. %
ii 'í>
7iSSSS3Sí3SSií»í5*íí3SSSS»9S
Eibíkuii Hansson, saga eftir .). SIaonús
Bjaknason, II. Biudi, Bókasafu Alfýðu,
1902.
Ekkert af því, sem Vestur-íslendingar
hafa lagt fyrir sig, hefir þeim að líkind-
um farist jafn óliönduglega eins og það,
að semja skáldsogur. Það lítið sem þeir
hafa reynt það, hefirþeitn undautekninga
lítið alveg mislukkast. Islendingar eru
yfirleitt býsna skúldlega hugsandi tnenn,
og nærri allir geta þeir hnoðað samau
ferskeyttum bögum, oins og Bayard Tay
lor sagði um þá. Þelf kaunast allir við
hátt og rim, stuðla og höfuðstafi; en
skáldsagnalistiti er þeim fiestum ókunn-
ug. Tilraunir þeirra hér vestan hafs að
minsta kosti staðfesta það.
Því gleðilegra er það þá, þegar einhver
í vonim liópi kemur fram og breytir til —
ritar sögu'sem ber það með sér, að höf-
undurinn er hagur sögusmiður og getur
sagt sögu svo það sé skáldskapur. Og
það er skáldskapur t þossari sögu lierra
J. Magnúss Bjarnasonar, í rauninni
mikill skáldskapur, svo þó að sagan að
öðru Jeyíi hafi ýmsa galla, þá á hún réttá
sér í tölu skáldrita, ltvar sem hún kentur-
Það eru nú komin út tvö bindi af þess-
arí sögtt. Þegar vér lásuin fyrra bindið
tókum vér strax eftir því, að höfundúr-
inn kunni það, sem svo sem engir Islend-
ingar kunna, en það er að búa til s a m-
tö 1 milli manna, svo þau séu náttúrleg,
eitthvað líkt því, setn á sér stað virkilega
þegar meun eru að tálasaman. Og hina
sömu kunnáttu sýnir höfundurinn í þessu
síðara hefti. Samtölin eru víða svo vel
gerð, að það eitt gæfi sögunni gildi.
Annar aðal-kostur sögunnar er það, að
persónnr þær, sem þar kotna fram eru
flestar mjög skýrar og náttúrlegar; engar
sérlega stórar né merkilegar, en aliar lif
andi. Maður getur hæglega kynst þeim
ogoröið þeim handgengiun efmaðurvill.
Gallar eru samt á sögunni. Fyrst og
fremst er hún of löng. Tværstórar bæk-
ur eru komnar af ærtsögu Eiríks Hans-
eonar og þó er liann ekki orðinn nema
eitthvað 15 ára gamall. Það verða orðnar
nokkuð margar bækur ef Eiríkur lifir til
hárrar elli og þessu helduráfram. Æfin-
týrin, setn dtengurinn lendir í, eru of
mörg og söutu tilfinningarnar stundum
upp aftur og uftur, þó gangur söguuuar
sé annar.
Stundum eru líka lýsingar bæði á
mönnuin og viðburðum, sem keyra fram
úr öllu hóii og alls ekki geta staðist.
Þótti oss æfiulega fyrir þegar vér komum
að slíkum stöðum, þá vér lásum bókina,
bæði af því, að þeir skemdu svo mikið
sjálfa söguua og af því að það einkenni
viðvaninga og þeirra, sem ekki eru skáld,
vilduin vér hvergi þurfa að finua lijá
þessum liöfundi.
Ekki sjáum vér í hvaða tilgangi liöf.
hrúgar saman í byrjun hvers kapitula
öllum þeim kveðlingum eftir ótal skálil
og ekki skáld. Ekki kHnnum vér heldur
við allar þær setningar á útlendum mál-
um, sem Eiríkur litli er stundum að f«ra
með.
Á Islandi liefur verið sett mikið út á
málið á sögunni, og sjálfsagt er því tölu-
vert ábótavant. En svo skyldi nú eng-
iuu festa myluustein utn háls sér vegna
dóma gagnrýnendaunaislenzku um mál-
ið. Það hefur uú um liríð verið tízka hjá
þeim, aðrífast um málið á öllu, sem ritað
er. Manni dettur oft í hug, þegar maður
les ritdóina íslenzku blaðanua, þetta, sem
Steingrímur kvað um Grammatikus:
“Qrammatíkus greitt um völl
gekk með tíuukeriu;
Hann hirti spörðiu, eg held öll.
en eftir skildi berin.”
Satt er það að vísu, að það er æfinlega
gaman að vera í fallegum fötum, en hius
er þó meira umvert, að hafa laglegan
likams-skapnað; og svo mikilsvert sem
þaðer, að hafa fagra líkain.smynd, þá er
hitt þó miklu meira, að sálin sé fögur og
elskuverð. Kitdómendur vorir sjá oft
lítið annað en fötin og líkamann. En
böfundur sögutmar af Eiríki Hanssyni
hefur skapað lifandi sálir, og þó lionuin
hafi ekki auðnast að tilbúa þeim full-
komna likami og sníða þeim gallalaus
föt, þá er verk hans allrar viðurkenning-
ar- og virðingarvert og vér óskum, að
liann beri gæfu til að semja fleiri sögur
þessari engu síðri og að með ætingunni
fari honum fram, svo hauu semji enn
betri sögur.
Almanak 1903, útgefandi Oi.avur 8.
Thokgeiksson, Winnipeg, Jlan.
Að maklegleikum hefir ársrit lir. Olafs
S. Thorgeirssonar áunnið sér almennings
hylli. Þetta er í uíunda sinn að almauak-
ið kcmur út og nú vaudaðra að frágangi
eu nokkru sinni áður, með ágætum
myndum og fróðlegu inuihaldi.
Aðal ritgerðirnar í þessu liefti eru sem
fylgir: “Duiferin lávarður,” eftir Sigtr.
Jóuasson; “Ceeil Jolm Khodes,” eftir
séra F. J. Bergmann; “Saga íslenzku ný-
lendunnari bænum V/innipeg,” eftir séra
F, .1. Bergmann; “Tveir látnir land-
námsmenn” (Björn Jónsson og Árni
Sigvaldason). Þar að auk saga eitir Bal-
zac og ýtnisiegur fróðleikur.
Einni slæniri preutvillu höfum vér
tekið eftir, nfl. þar sem í æfiágripi Árna
Sigvaldasonar að kona hans er nefnd
G u ð n ý Aradóttir en á að vera G u ð rún
Aradóttir.
Þj'ðingarmesti kaflinn er auðvitað
safnið til laudnúmssögunnar, þáttur Is
lendinga í Winnipeg. Söguþáttur þessi
nær ekki nema ylir fimm fyrstu árin
1875-1880, og á honum að halda áfram
næ8ta ár. Sagan er skrifuð mjög greini-
lega og er gerð ljómandi skemtileg.
En spursmál er um það, livort liöfund-
inuin hefur hér tekist eins vel og á land-
námssögu íslendinga í Norður-Dakota,
er eftir hann birtist í Almanakinu í fyrra
ogallir luku lofsorði á. Það er einuig
spursmál, hvort heppilegt sé, að bera
mikið skrúð á þetta “safn til landnáms-
sögu”. Auðvitað verða ritgerðirnar
skemtilegri til aflesturs þeim, sem nú
lifa og lesa þær, eu aftur vafasamt, hvort
þær hafa í þeim búningi jafnmikið sögu-
legt gildi þegar aldir líða og söguritarar
framtíðarinnar gagnrýna þær. Hvað
munu þeir t. d. gera úr æfiutýriuu, sem
frá er sagt á Kauðárbökkunum 1879, og
hvað skyldu þeir ímynda sér um allan
.þann aur og leðju, sem svo liióðst utan á
menn að “föt þeirra hefðu verið vænar
klyfjar á hest”? Sömu athugasemdiua
má ef til vill gera um hina skáldlegu
lýsinguá mælsku Islendinganna í Winni-
peg á mannfundum. Líka finst oss vafa-
mál, hvort það eigi vel við í slíkri sögu,
að viðhafa mikið af lofsorðum um núlif-
andi menn, svo sem eins og “fullhugar
liinir mestu”, “ötull og ótrauður í hví-
vetna”, “ljúfttr í umgengni, einlægur í
ráðum og drengur hinn bezti, og koua
hans mesti skörungur”, “lipur rnaður og
félagslyndur” o. s. frv. Verkin sjálf eiga
að lofa meistarana. Soguritarinn segir
að eins frá athöfnum mannauna og af
þeim draga komandi kvnslóðir ályktanir
síuar, en ekki af lýsingarorðum einstakra
manna. Líka er liætt við, að þegar þessir
þættir verða eftir ein 100 ár lesin af fróð-
leiksleitetidum, þá verði miklu fremur
álitið, að þeir séu hlutdrægir ef mikið er
í þeim af dóinum höfundanna sjálfra um
menn og málefni. Það hefur verið sagt,
að sögur ætti að semja eins of fundar-
gerninga, þar sera skrifarinn niá aldre}
segja neitt um það, sem á fundinum ger-
ist, heldur skrásetja það án nokkurra
ummæla. Vitaskuld verður sagan á þann
liátt leiðinlegri, eu hún liefurmeira sögu-
legt gildi. Hitt er aunað mál, þegar
ritaðareru heimspekilegar liugleiðingar
út af sögunni (Philosophy of History),
eða þegar sagan er brúkuð til að skapa
skáldlegar liugsjónir í ræðum og ritum,
En hvorugt það hefur oss virst vera til-
gangurinn með safn þetta til landnáms-
sögu Vestur Islendinga—og ætti heldur
ekki að vera.
En söguþáttur þessi er þannig
ritaður, að mesta nautn er að lesa hann.
Svo nákvæmlega er sagt frú öllu, að les-
arinn fær ágæta hugmynd nm lifið í
Winnipeg ú fyrstudögum íslendinga þar>
Og það er sannarlega ekki litið í það
varið, að menn í hinum ýmsu bygðarlög-
um kynnist sögu liinna bygðarlaganna,
°g ga8n og gaman ætti það að vera fyrir
menn á Islandi, að fá svona góðar mynd-
iraf njfiendu lífinu i Vesturheimi.
“Víuland” mælir liið bezta með Alma-
uakinu. Það ætti að vera i hverju liúsi,