Vínland - 01.01.1903, Blaðsíða 6

190 3.
Ávið 1803 var aljiýðu stjórnin nýbyrjuð
að draga andann. Einveldið spáði henni
aldurtila að tlu árurn liðnum. Þótt
England sampykti sjálfstæði vort, bjóst
pað við, að vér mirndum svelta í hel og
hafði í huga að hjálpa oss til pess. Mon-
roe kenningiu 1823 mátti ei síðar fæðast,
svo lnln frelsaði oss frá umsátri hins
“Heilaga Sambands”. ISrí, 1903, er Mon-
roe-kenningin, g r u n d v a 11 ar-kenning
stjórnfræðinnar um allan heim—yfirlýs-
ing um sjálfstæði heimsálfanna allra,
8ú kenning verður nií ekki frekar tak-
mörkuð en sjálf fjallræðan; pví pess
stærri, sem sá andi og öld er, er hatia
íhtiga, pess meir er í henui fólgið. Iíún
gildir eius í Asfu sem 1 Ameríkn, og
Evrópa viðurkennir hana nú nauðsyn.
lega á peim stað, sem Cauning datt liúu
fyrst í hug.
Árið 1803 vortt tveir menn fremstir
allra stjórnenda heimsins: Napóleon,
persónugerfingttr einveldisins, og Jefler
son, ímynd jafnréttis og alpýöustjórnar.
Kapóleon vildi stolna keisaraveldi, sem
næði frá Lottisiana yfir þvera heimsálfuna
og alt norðttr til Canada og það land
hugðist hann aftur mundi vinna Frökk-
um til itanda. Forsjónin og rás viðburð-
aunaónýtti þennatt mikla nýlendn draum:
og keisfirinn seldi pennan nýja heitn, og
hann varð partur af lýðveldinu, sent
Kapóleon óskaði að “einhvern tíma yrði
pví vaxið, að keppa við Eagland, ef ekki
á iandi, þá á sjónum.” “Ef til vill,” bætti
bann við, “verða Bandamenn eftir tvær
eða þrjár aldir ofjnrlar Korðurálfunni.”
Kú, árið 1903, höldum vér bátíð í minn-
ingu um kaupin á eyðimörkirini, sem
alþýðustjóniarfyrirkoniuliig vort hefur
þegar gert að limtái ríkjum og fylt þau
með tuttugu tniljónum íbúa. Hefði
England reynst. Kapóleou viðráðaniegra
og hefði Jeíferson ekki verið annar eins
vitringur og hanu var, þá hefði Jýðveldl
vort liðið undir lok á fyrsta fjórðungi
aldariunar. Spursmáliö var þá, hvort vér
ættum aftur að smntengjast Englaudi;
nú er spursmálið, hvort stofnað skuii
allsherjar samband milli engil-saxnesku
þjóðbálkauna með Bandarlkin fyrir
höfuð.
Árið 1803 var ekki til gufuvngn íheiin-
inum, og ekkert gufuskip gekk þá milli
Evrópu og Aineriku. San Francisco var
þá afskektur hafnarbær, sem liorfði út á
haf, er engir sigldu nema einstöku æfin-
týramenn' Kú, 1903, liefur gnfuöldin
ekki einungis komið, heldur er líka
næ3tum lijá liðin, og ferðahallir heilsa
nú livor annari á miðjii hafinu jafu
á'nyggjiilaust eitis og gangandí menn á
götum gamnilar borgar. Hatið er stór-
kostlegt iýðveldi. sem stjórnað er af lög-
um jafn góðum og gildum eins og
stjórnarskrá Bandaríkjanna. Kyrraliafið
ermiðdepill heimsverzluntrlnnar, og á
ströndum þcss mynda eyjar og álfur ný
lýðveldi, Á bot.ni hafsins liggur þráður,
sem bindur heimsálfurnar saman í vin-
áttu.
Árið 1803 liafði kenning Hugo Grntius
verið til í tvö hundruð ár, en ekkert út-
lit á, að hún fengi viðurkenningu í
heiminnm. En nú, 1903, höfum vér feng
ið alslierjar gerðardómimi í Hag, sem
útkljá á misklíð milli þjóðanna á sama
hátt og æðsti réttur vor dæmir í málum
tnilli ríkjanna. Fyrst þurfti að komast
á alsiierjar þjóðasamband—fimtíu þjóðir
bundust samtökum um friðsamlega sarn-
vinnu, sterkari en nokkrir friðarsáttmál-
ar bafa áður verið milli konungsvelda.
Þetta alsherjargerðardóma-fyrirkomiilag
mun eins vissulega eyða öllurn styrjöld-
um ein8 og alþýðuskólarnirog verzlunar-
viðskiftin eyddu þrælalialdiiiu. Dóm-
stóllinn i llag mun vaxa að valdi og
áhrifum þar til orð han3 verða jafn af-
gerandi eins og orð kongressins eru nú í
Bandarlkjnnum eða parliamentlsins á
Englandi.
Árið 1803 battbóudinn leðurbótum um
kné sér, gekk svo á knjánum og sló akur
siriu með orfi og ijá. Fimm menn þurfti
til að slá tíu ekra tún á eintim degi. K ú,
1903, situr bóudinn í hásæti á vélinni,
hestarnir skokka með liatia kringum
akurinn og tennur úr stáli vinna verkið-
1808 y*r bóndinn afskektur á bæ sínuin.
1903 kaupír og selur bóndinn gegn um
telefóninn, bindnr vagu sinn aftan í raf-
magnslestina og lætur stjórnarþjóna í
einkennisbúningi færa sér bréfiu og blöð-
in dsglega lieim í búsið sitt.
Árið 1803 þótti sá maðnr stórauðugur,
sem eignir álti uppá 10,000 doll. Vöxtur
verkstæðauna dró saman auðiim ekki
slður en fólkið. Auðmaðurítui 1903
ræðúr yfir bundrað miljónum dollarn,
kmipir heilar gnfuskipa iíuur og fer með
tuttugu miljónir hesta afls þvert yfir álf-
una. Og þrátt fyrir þessa sanjansöfiiun
auðlegðaniia er liinn ríki maður engu
verri cn hann var áður, heldur crmt nlliii'
heimur fariun að viðurkenna, að “enginn
liiir sjálfum sér og enginn deyr sjálfum
sér”. Mr. Carnegie hefur fært þann
hugsunarhátt í þessi oið: “Auður er euki
eign elnstaklingsins heldur alinennings,
en einstaklingurinn liefur umráð yfir
honum fjöldanum tfl gagns.” Þetta ár,
1903, mun sitja í öndvegi sögunnar Ivr-
ir það að viðurkenna verkamannafélög
in og gefaþeim sæti samhliðaauðmamia-
félögiuium.
Árið 1803 var ekki til einn einasti
ríkisháskóli í öllu lýðveldinu, og lærðra
skólar voru einungis ætlaðir til að bú.i
pilta undir preslsvígslu og lögmensku.
Fram til 1835 gátu stúlknr ekki fengið
kenzlu í hærri skólum en barnaskólum,
nema þá með sérstakri tilsögn. Kú,
1903, keppa stúlkurnar víð piltana ekki
að eins í iatínu-skólum, lieldur við ríkis
báskólana, og vér trúiiin því, að fyrir
það verði þær göfugri mæður göfugri
kynslóðar,
Árið 1803 bjó fólk í dreifingu, en á
öldinui drórst það saman og loks urðu
þrengsli víða í borgum. Heimiisllf fór
þverrandi við það og í stórborgunum
leiddi það til siðspillingar og andlegs
vesaldðms. Kú, 1903, er risiu ný alda^
sem dreifir aftur úr fólksfjöldanum og
jafnar fólki niður um bygðirnar. Kýtt
afl er komið til sögunnar. Það er raf-
magnið. Rafmagnið verður nú brúkað
til allra flutninga og ferðalaga, og raf-
magusöldin mun bæta þennan brest gufu
aldarinnar.
Hin siðustu hundrað árin einkennast
mest, af gufuvaguinum, fréttablaðinu og
alþýðuskólanum. Vísifingur hinnar nýju
aldar er þrjátíu tVta liá sedrusviðar súla
(telefón-stöngin). Ef ræðan var áður
silíur og þögnin gull, þá sannast það enn
betu'' á þessari öld, þar sem ræðan og
þögnin verða eitt og liið snma. Raf-
magnsvagninn og sveitn-telefóninn benda
á leiðina, sem inti iiggur til lúnuar nýju
aldar, þó má ske ekki í gegn um hana.
Hin siðferðislegu æðarslög bcuda til, að
hin almenim fordæming ofdrykkjunnar
og óskírlífisins niuni um síðir reka spill-
inguna burt nf götum borganua og út úr
opinberum samkomuhúsum.
Iiétt á bak við oss er Assuan fióðgarð-
urinn, hinn fyrsti símriti Kyri almfsins og
járnbrautin frá Moscow til Kyrrahafsins;
rétt fyrir franmn oss er skipaskurðurinn
mikii, símritinu frá San Fraueisco til
Mnnila, járnbrautin frú böfðauum til
Cairo, járnbraut niðuv nlla bryggjarlengd
Vestinálfunnarog Vatnsveitingiir um alla
jörö. Réit á bak við oss eru hin miklu
samtök bæði auðvalds og vinnuvalds; og
réttfriun undan osa er samvinna þessara
tveggjn nfia og friður iniili manna. Rétt
á bak við oss em fiíir alþýöuskólar og
nær ókeypis póstflutningur; rétt fram
undan oss er stjórnar-eign á öllutn al-
tnennum lífsnauðsynjutn. Fólk færbráð-
um að ráða ytir eldsneyti sínu eins og
það mí ræður yfir loftinu, setn það andar
og vatninu, sem þsð drekkur. Rétt á
bak v'tð oss eru verzlunarsamningar og
“opnu clyr.nar” hans Mr. McKiuley’s;
ekki langt fram undan oss er toll-laus
satnkepni í kauptúnum alira þjóða—
fyrii'komulag, sem lætur þann þrífast,
sem hiefsstur er, eti ekki þann, sem most
þarf að dekra., Rétt á bak við oss er
ei ðilegging trúflokka-drambs og ein-
stivngiiigskapar; okki langt fratrt undan
oss er siuneining auðlegðar og kraftar
kvistindómsins, sem sópa mun burt
hégómlegum hvötum og eigingjörnum
tilgsngi. lnnan skams munuin vér sjá
amerí-ka kirkju með trúarjátningu kær-
íeikans til manna og undirgefni undir
guðs lögmál. Á tuttugustu öidinni munu
stríðin deyja; einveld ið inun deyja; flok ka-
drátturinn mundeyja en maðuriun mun
lifa. Allir munu eiga eitt og sama land,
þsið land er veröidin; allir munu hafa
eina og sömu von,—sú von er himnaríki.
Er þetta ótrúlegt? Yér viljum trúa þvL
-1 ndepcndent.