Vínland - 01.03.1903, Blaðsíða 2

Roosevelt Forseti.
Álit Norð\irálfurvr\ar á Forseía. Banda-
ríkjanrva..
Eftir Baron d'Entournelles de Conslant.
(Ilöfundur f'cssarar ritt'erðar er franskur
fingskörungur og einn af dóinurum Frakkiands í
Haag-dóinsuefndinni. Hann átti góðan þátt i
stofnun þess alsherjar gerðardóinstólsárið 1899.
Hann hefur ritað manna mest um alheimsfriðar-
hugmyndina. Fyrir ári síðan heimsótti hann land
vort, kyutist Roosevelt forseta, flutti fyrirlestra í
New York, Chicagoog öðruni stórborguin,og hvarf
heim aftur mjög ánægður yíir friðarhorfnnum).
Hoosevelt forseti átti því láni að fagna þegar
hann tók við stjórnartaumunum, að hann ekki að
eins vakti almenna eftirtekt, heldur varð einnig
aðnjótandi velvildar altnennings. Nú hafa pagn-
að allar vafaspurningar honuin viðvíkjandi, en í
staöinn er komin meiri alvarleg eftirtekt á honum
og tiítrú til hans, og vinsemdir haiis fara dagvax-
andi. Norðurálfan tekur eftir því, að hinn nú-
verandi forseti Bandaríkjanna I Vesturheimi er
nokkuð meira en formlegur embættismaður. Haun
er álitinn vera virkilegnr maflur, sem ekki la'tur
sér nægja það eitt, að vera tómur þjóðhöfðingi,
heldur þjóðhöfðingi, sem líf og sál et' í. Vér fiuu-
utn, að hann er hvorttveggja í eintt: fulitrúi sinn-
ar eigin þjóðar og fulltrúi alls mannkynsins; og
fyrir þá sök yflrgnælir hann svo marga stjórnend-
ur liðinnar og núlegrar tiðar.
Á Frakklandi hefur Iíoosevelt forseti uttnið
það kraftaverk, að uá samróma lofi allra flokka.
Virðing hans er enn meiri fyrir þá sök, að vér
dætnutn um hann eftir verkum lians, sem eru
niiklu tneiri, en vér áttum von á. Eg fyrir mitt
leyti viðnrkenni það, að eg var Upphaflega býsna
kvíðaí'ullur út af honum. Oss hafði verið sagt
það um Mr. KooseveJt,að hann dýrkaði mátti nn
ytir alla hluti fram. Af því hann væri hugsandi
maðui' og rithöfundiir, var oss sagt, að hannstund
og stund legði frá sér kiílubyssii sína, og tæki sinn
Jivassa penna til að rita lof um æflntýri og sigur-
vinningar. Og satt er það, að liann hefur endur-
lífgað og gert vegsainlegar skoðanir þar að lút-
andi, sem úreltar voru orðuar í gömlu Evrópu,
með sínum nýju kenningum um skyldur nútíðar-
inannsins.
Að stofna sjálfum sér í hættu og sigra í otust
nmí þeiin tilgangi, að leysa heiminn úr áþjáu hins
illa— það er ekki að dýrka máttiim, heldur að
stríða við máttiun og reyna að knýja hann í þjón-
ust meitningar og réttlætis. Á öllum tímuin Itefur
þetta vei'ið æðsta hugsjón göfttgra manná. Uetta
var hirjn háleiti tilgangur krossferðanna, el'tir
löngun J)u Guesclius, Joait fráArc, hersliöfðingj-
anna í byrjttn stjórnbyltingariunar frönsku, Wash-
ingtons og Lafayettes. Það var meira að segjtt
dranmur Napoleons! 8vo þegar forlögin skyndi-
lega fengu Mr. Koosevelt hin æðstu völd í hendur,
þá vonuðu sumir, að gott inundi af honum leiða,
eu aðrir töidu hann liættulegan mann. Hættuleg-
an mann? Já, í sannleika litettulegan ef hanri
yrði öivaöur af þeirn tækifærum, sem hantt nú
hafði fengið til að láta drauma slna rætast, á þaun
hátt, aö sækjast eftir hinni auðfengnu og liégóm-
legu dýrð, sem fæst fyrir ómerkilegar sigurvinn-
ingar: ef hann, eins og svo margir þjóðhöfðingjar,
skyldi áiíta, að hann þyrfti að vinna sér til frægð-
ar með landvinningum og vopnabraki; ef hann léti
freistast til að stofna þjóð sinni í stríð og vekja
styrjaldir í heiminum. Þá hefði hann sannarlega
veríð Norðurálfunni hættulegur; því gainli heint-
urinn er þegar komiim svo langt I þessa illu átt,
að Jtinn ungi Yesturheimur hefði getað au.ðveld-
lega með dæmi sínu æst blóðhita hernaðar- og
harðstjórnar-andans.
En ef nú aftur á hinn bóginn, að RoosevtH
forseti liti öðrum augum á köllun sína sem yflr-
drotnari þjóðarinnar, þá muudu margir fá nýja
von, ekki að eins í hans eigin landi, heldur líka
um allan hinn mentaða heim. Ilvernig skyldi
hann fara með hinar nýju landeignir sínar? Það
var spurningin, sem efst var í huga vor allra, sér
staklega þá vér litum í kring um oss í gömlu
heimsálfunni, þar sem stjórnirnar sýnast keppa
hver við aðra um að eyða sem mestu fé I þýðing
arlausau herkostnað. llefði nú Mr. Roosevelt
kastað sér x þessa hringiðu hins heimskuiega
“vopnáða friðar”, eða réttara sagt, stjórnleysis, og
helt þar olíu í eldinn og jafnvel “boðið einum bet-
ur” en vér, þá hefði hann unnið heiminum óbætan-
legt tjón. Eu sem betur fór skildi Rooseveit
forseti köllun sína á annan hátt, og frá þeirri
stundu liefur forseti Bandaríkjanna, án þess að
suúa bakinu við Monroe-kenuingunni, verið leið-
togi Norðurálfunnar, leiðarstjarnan, sem frelsar
hana frá skipbroti; jú, sanukallaður ljósviti á
liættulegri strönd, þvj í þessti náttmyrkri, sem vér
blindir erum að fálma f'yrir oss í hér í Evrópu, er
oss engin hjálp hoðin, nema hin sanxa gamla hjáip:
sverðið, eiuveldið, sigurvegarinn. Oss er boðið
að stma huga vorum að leiðangri erlendis, til þess
vér ekki missum þolinmæðiua, svo oss sé ba'gt frá
eiuui ógæfu með annari ógæfu. Oss er lialdið í
önnum \ið heimskulegar lierferðir til Kína, t.il
Transvaal og tii Venezuela, Það er álitið, að með
því, að vekja þannig ef'tirtekt fólks á ískyggilegu
ástandí annurs staðar, sein þóekki varirallatíð
þá gleymi það byrðum sínuin og láti gera sig
drukkið af æsingum og blekkja sig með gylling-
uui svokallaðrar ættjarðarástar.
Mr. Roosevelt sá hversu hættuleg þessi tál-
mynd var. Og þar sem hantx vafalaust liefur ver
ið vonlaus um að geta opnað atigu stjóruanna, þá
einsetti liatin sér að kotna vitinu fyrir liina tál
dregnu alþýðu. Stjórnir landanna kendu alþýð
unni, að stríö ætti að vera n.arkmiðið og vopnaður
triður meituibólín. Iíann bauð fólki frið og sátta-
fuudi. Hlíkt er sannkölluð stjórnarbylting! Nýi
heimurinn borgar oss nú með rentu iandkönnunar
skuldina gömln. Með því að neyða stórveldi
Norðurálfunnar til að birtast frammi fyrir alsherj-
ar dómstólnum, sem kendur er við Haag, en
fyrirlit'n i var , a"nvel af þeim, sem ltann höfðutil
búið, hefur Iíoosevelt vakið þau og losað undau
mnrtröð þeirri, et' á þaim lá, og komið I veg fyrir,
að menning lteiinsins tkæi mörg afturfarar spor,
og lenti á ný í ógöngur og biði ósigur. Hans vegna
er uú í dag í rauninni öllum greiddur vegur til
íriðsamlegra xlrslita allra ágreiningsmála. Rödd
hans hefur talað það, ssm bjó I huga alheitnsins,
og þau orð, fyrst einu sinni er búið að tála þau,
verða aldrei, að mínu álitl, þögguð. Þannig fékk
ranglátt strið og glæpsatnleg ofsókn það rothögg,
sem reið því að fullu.
Án þess að vera draumsjónamaður eða skáld
eða heimspekingur getur hyer maður raeð heil-
brigðri skynsemi séð, að ef stríðin verða svo óvin-
sæl að þau ekki lengur verða möguleg, þá liggur
hið sama fyrir þeim vopnaða friði, semvérnú allir
búum við. Þá mun hver þjóð að eins viðhalda
Þeim lögmæta herafla, sem uauð'synlegur er til
landvarnar, en ekki meir,—rétt eins og á sér stað
I Bandaríkjunum; og Evrópa mun sameigiiilega
þakka Yesturheimí fyrir eítirdæmið og kenniug-
una.
Þetta sá eg fyrir þegar eg f'yrir n.-tirri ári síðan
sagði í Chicago, að samkepnin við Ameríktunenn
hefði gottí för með sér, því hún uppörvar Evrópu
og hvetur ltana til að ganga í endurnýjungu líf-
daganna, og þannig verðttr hættan oss til blessun-
ar. Fjárhagsleg aamkepni var oss hættuleg, en
siðferðisleg samkepni verður oss tilfrelsunar; hún
verður til frelsunar menningu Norðurálfunnar,
því Norðurálfan er fjárhirzla, sein Bandamenn
vilja varðveita eins og vér. Sundurslititi, dauð-
þreytt af yfirvofandi styrjÖIdtim, var Norðurálfarx
kominað þrotum. Mr. Roosevelt hefur sýnt, hvern-
ig henni megi bjarga—hefur, satt að segja.bjarg-
að henni.
Eiuhvern tima mun eg sýna fram á hvernig,
með itvaða meðulum, að Bandaríkiti, eft.ir minni
skoðun, inuni koma friði á í Norðurálfunni. Sú
sannfæring mín styrkist með liverjum deginum.
En í þetta sittn legg eg frá mér penna minn og iæt
triér nægja að segja, að Roosevelt forseti hefur
feugið síuar göfugmannlegu óskir uppfyltar og
iiefur sem fyrirmyndar stjórnmálamaður tuttug-
ust.u aldarinnar verðskttldað hjartanlegt þakklæti
bæði sítts eigin lauds og alls matinkynsius.
—Þýtt úr Indepeudent.
Sena.tor Krwite Nelson.
Vafalausl) stendur hann fremstur allra skandi-
naviskra stjórnmálagarpa í Vesturheimi, Kuútur
gamli Nelson, eldri senatorinn frá Minnesota, og
einn er ltann af n.ikilhæfustu þitigmötinuin á lög-
gjafarþingi Bandaríkjanna. Yirðing hans hefur
aukist til muna á síðasta þingi, svo fáir efrideildar
þingmenn I Washington þykja nxt standa honutn á
sporði. Nelson er Norðnxaðtir af bændaættum,
en hefur numið lögfræði sjáll'ur og þykir manna
fróðastur í þeirri greiu. Ileimili lians er í
Alexandria, smábæ I Dotiglas couuty, Minnesota.
Nelson hefur ekki náð þvi mikla áliti, sem
hann nxí hefur um land alt, skyudilega. Sináin
saman hefur liann fyrir lxyggiiidi sín og sitt mikla
starfsþrek þokast hærra og liærra. Þegar Nelsou
talar hlusta allir með eftirtekt á mál hans, því
allir vita, að þá er ekki verið að tala ilt i bláinn.
Mesta afreksverk Nelsons á slðasta þingi er
stofnun hins nýja ráðgjafa-embættis og verzlunar-
og atvinnumála-stjórndeildarinnar. 8ú hugmynd
er frá honum komin upphaflega. Ilann lagði