Vínland - 01.03.1903, Blaðsíða 5

La-ndbiírvaður og Bæja.rlíf.
I>að er nú orðið ekki svo sjaldgæft, að
bændur selji bújarðir sínar og flytji sig og
fjðlskyldur sínar í kaupstaðina. Oftast kem-
ur petta til af pví, að bóndanum finst (>rfið
vinnan á landinu; liann er ef til vill búinn að
bera par liita og punga dagsins í mörg ár,
kominn í góð efni og langar nú til að fara að
njóta göðra daga. t>á hvarflar liugurinn inn
í kaupstaðina. t>ar finst honum, að hann
muni geta átt gott, hvílt sig og skemt sér.
Stundum kemur líka pessi ráðabreyting til af
pvl, að bóndinn vill afla börnum sfnum meiri
mentunar en pau eiga kost á úti á landsbygð-
inni. í bæjunum eru betri og fullkomnari
skólar.
Ekki skal pví neitað, að mnrgur hefur
haft gott af pví, að breytasvona um kjör sín,
og lifað góðu og ánægjusömu lífi eftir að
hann flutti sig til bæjarins. En hinu er held-
ur ekki að leyna, aðmargir verða fyrir von-
brigðum, sem petta reyna. Það vill verða
nokkuð dyrt að koma sér upp heimili í bænum,
halda pví við og forsorga fjölskykluna af
litlum sem engum tekjum. Fé pað, sem
maður fékk fyrir búið, eyðist sinám saman.
Oft reynist bæjarlífið heldur ekki eins glæsi-
legt og maður hafði búist við; og inörg-
um manni leiðist í bænum, sem vanur er við
sveitalífið. Stundum verður líka lítið úrskóla-
göngu barnanna og ekki allsjaldan 1 æra pau
rneira af illu en góðu, eftir að til bæjarins
kemur, venjast á iðjuleysi, soll og óreglu.
Menn ættu ætíð að athuga petta alt vel
áður en peir selja sinn fallega búgarö. Sá
maður, sem á góða og vel yrkta jörð og gott
heimili út í sveit, breytir sjaldan um til batn-
aðar með pví að flytja í bæ, nema svo aðhann
annað hvort sé orðinn stórríkur eða hafi að
góðri og arðsamri atvinnu aðhverfa íbænum.
Sumum finst peir engra skemtana eða
lífsins pæginda geta notið úti á landi. Getur
ekki verið, að pað komi til af pví, að peir
ekki reyni að afla sér peirra lífspæginda og
ánægju? í flestum tilfellum getur efnaður
bóndi aukið rnikið við ánægju lífsins ef liann
rejnir. Þar sem nóg eru efni má prýða
sveitaheimilið svo, að pað verði yndislega
fagurt og skemtilegt. Bændur gætu ef til
vill lagt meiri rækt við fegurðartilfinninguna,
en peir gera, og fyrir pað haft miklu meira
upp úr lífinu. Hugsum oss eitt sveitaheimili:
Húsið stórt og skrautlegt stendur í fögru og
vel hirtu skógarbelti; blómstur-garður er
kring um húsið og fmiskonar ávaxta tré;liús-
ið er búið vönduðum húsbúnaði osr forte-
O
piano er í stofunni; úti í hesthúsinu eru síl-
spikaðir gæðingar ogskrautvagn við hendina,
hve nær sem fólkinu póknast aðspenna gæð-
ingana fyrir og aka sér til skemtunar út um
nágrennið eða í kaupstaðinn. Hvað væri
skemtilegra líf en petta? Og svo mætti
•benda á eitt. Hversu mikla ánægju gætu
bændur ekki veitt sér með pví að ferðast við
og við d&lftið út í heiminn! Ef til vill er
ekki eins mikil uppbygging og ánægja að
neinu eins og pví, að ferðast. Og pað er
svo undur margt að sjá og skoða hér í landi.
Bændur, sem komnir eru í góð efni og vilja
gjarna gera eitthvað sér til gamans, gætu
naumast gert sjálfum sér meira gagn og gam-
an með öðru en pví, að ferðast.
Þetta, sem sagt hefur verið, á nú eink-
um við efnaða bændur. Og pað eru einmitt
peir, sem oft selja lönd sín og bú og flytja í
bæi. En vér höfum viljað benda á, að pegar
bóndinn á annað borð er orðinn svona efnað-
ur, pá getur hann veitt sér mesta lífs-ánægju
með pví, að vera kyr á landinu en taka til að
pryða heimili sitt, flytja pangað lieim til sín
flest pau pægindi, er hann hugðist finna í
bænum, og njóta svo lífsins par. Fátækir
bændur, sem pó eiga lönd, gera sjaldan bú-
hnykk með pví, að selja löndin og flytjaí bæ
til að præla par fyrir aðra.
Verkleg Mervtvirv.
Bent var á pað nylega í blaði pessu, að
tiltölulega fáir íslendingar hér í landi hafi
lagt fyrir sig verklegan lærdóm, svo margir
sein pó hafa gengið skólaveginn. Vér vild-
um aftur vekja eftirtekt á pessu og leyfa oss
að fara nokkrum orðum um pað.
Með verklegri mentun eigum vér við
pann lærdóm, sem lytur að búnaði, verzlun,
iðnaði, hússtjórn, hannyrðum o. m. fl. þ. h.
Það er eins og sumir standi 1 peirri meiningu,
að ekkert sé “mentun” nema pað, sem lært
er á bókina og lytur að tungumála-lærdómi,
vísindum og heimspeki. En pví skvldi sá
lærdómur skoðast ógöfugri, sem kennir
manni að vinna hin pörfustu verk?
Fjölda margir peirra, sem ganga á æðri
skóla og jafnvel taka embættispróf, hafa
nauðalítið upp úr peirri mentun sinni. Fjöld-
inn er orðinn svo mikill, sem lært hefur, að
ekki nærri allír komast að nokkurri lífvæn-
legri stöðu. I>essu fylgir líka svo mikil sain-
kepni, að einungis peir, sem skara fram úr,
ná hnossunum.
hvo er mikill fjöldi ungra manna, sem
lærir bara til liálfs eða J>ar um bil ! æðri
skólunum, og hefur aldrei mikið gagn af
peim lærdómi, pví hann verður að litlu liði
og gleymist fljótt egar maðurinn fer að búa,
verzla eða vinna að einhverju handverki, sein
maður loks leggur fyrir sig.
áræri nú ekki í mörgum tilfellum betra
fyrir pessa ungu menn, að læra eitthvað “til
handanna”? Fyrir stærstum hópi allra vorra
uppvaxandi inanna Hggur að líkindum land-
búnaðurinn. En Jjví læra menn ekkert til
undirbúnings undir pá lífsstöðu? í hverju
ríki eru ágætir búnaðarskólar; en sár-fáir
íslendingar hafa sótt pá, og er pað pó sann-
að og staðreynt, að J>eir, sein á slíka skóla
hafa gengið, eru miklu færari tii að gera
landbúnaðinn arðsaman og ánægjulegan.
Bysna margir íslendingar hafa gengið &
verzlunarskóla, en pví miður hafa peir haft
tiltölulega Htið upp úr pví, mest vegna pess,
að peir hafa ekki lært verzlunarfræðina til
hlytar. ]3eir hafa gripið í pað nám eina 3 til
0 mánuði, lært pá dálítið í bókfærzlu, en fáir
hafa lært í peim vérzlunarskólum, sem kenna
allar greinir verzlunarfræðinnar og viðskifta-
iífsins, og sem ekki verða lærðar á styttri
tíma en tveimur til þremur árum. Menn
ættu að stunda pessa fræðigrein vel, ef peir
annars ætla að leggja fyrir sig verzlun, og
forðast ónftu skólana og pá, sem pykjast
kenna alt á fáum mánuðum.
^Og svo eru margskonar störf og ágæt-
ustu atvinnuvegir, sem ungir íslendingar
gætu lagt fyrir sig hér í landi, t> d. vélasmíði,
landmælingafræði, telegrafsfræði, a!ls konar
rafmagnsfræði, námafræði, byggingafræði og
margt annað. Skólar eru víðsvegar um land-
ið til að kenna alt petta, og væri vafalaust
gott, að menn færu að kynna sér pá.
Einkum er pó tilfinnanlegt, liversu lítið
kvenfólkinu verður oft úr skólamentun sinni.
Það er orðinn mesti fjöldi af stúlkum, sem
gengur á æðri skóla, og langflestar verða J>ær
að leggja eitt og hið sama fyrir sig að loknu
náminu: verða kennarar í aljiyðuskólunum.
Óefað er staða alpyðuskóla-kennarans ein hin
allra göfugasta og parflegasta staða, sem til
er. En pess ber samt að gæta, að víðast
livar eru kennarar orðnir svo margir, að örð*
ugt er að komast að góðri kennara stöðu,
og margar stúlkur gefast upp og hætta við
kennarastöðuna, fara svo að leita sér atvinnu
á annan hátt, en eru, ef til vill, síður færar
til að leysa önnur verk af hendi, par sem
beztu ár aifinnar hafa gengið til undirbúnings
undir þetta eina.
Sem be.tur fer, liggur J>að fyrir öllum
porra stúlknanna, að verða húsmæður. Og
Jiað er að voru áliti vandasamasta, en um
leið virðuglegasta lífsstaðan, sem til er. En
undirbúningur undir pessa pyðingarmestu
lífsstöðu er oft sorglega vanræktur. Til eru
pó ágætir skólar, sem jafnframt bóklegri
mentun kenna kvenfólki hússtjórn—kenna
stúlkunum að matreiða, sauma, taka móti
gestum, ganga um eldhús, borðsal og stofu,
svo alt sé í góðu lagi, og í einu orði, að gera
heimilið að heimili, Væri ekki gott, að
kynna sér fyrirkomulagið á slíkum skólum?
pegar unglingar, hvort heldur eru piltar eða
stúlkur, eru að ráðgera að fara á æðri skóla,
ættu peir strax að spyrja sig sjálfa sem svo:
Til livers vil eg læra? Hvaða gagn hef eg af
þessum lærdómi? Og hvaða nám verður
mér til mestrar blessunar?