Vínland - 01.02.1906, Síða 3

k

Landþjófnaðar-málin.
Allir, sem fréttablöð lesa hér í landi, liafa
margsinnis séð f>ess getið hvernig f>að við-
gengst daglega að menn hagn^ta sér lejfis-
laust lönd og skóga, sem eru stjórnareign,
kalla afurðir f>eirra sína eign og græða á því
stórfé, án þess nokkrum manni komi til-hug-
ar að kæra f>á fyrir þjófnað, [>ó athæfi þeirra
sé á hvers manns vitorði. Stjórn Bandaríkj-
anna hefir ná í nokkur ár reynt að stemrna
stigu fyrir þjófum þessum, og fá f>á dregna
fyrir lög og dóm. en f>að hefir næstum alt ver-
ið árangurslaust til þessa, og skyrslur f>ær,
sem innanríkisráðgjafi Bandaríkjanna gefur
át árlega um f>au mál, syna f>að greinilega
að flestir sökudólgar þessir sleppa algerlega
undan hegningu laganna, eða þá sjaldan þeir
eru sakfeldir er dórnurinn svo mildur að hegn-
ingin vcrður vanalega hlægiloga léttvæg.
Til dæmis má geta einnar málsóknar af
þessu tagi, sem nylega er um garð gengin í
Nebraska; frá því segir ráðgjafinn á þessa
leið í opnu bréíi til sambandsþingsins:
,,Eft.ir margítrekaðar tilraunir, sem kost-
uðu stjórnina margar þúsundir dollara. varð
því lolss framgent, nú fyrir slcömmu, að þeir
félagar, B. Richards og W. G. Comstock,
mættu fyrir rétti og rannsókn var hafin í
máli því, er stjórnin höfðaöi gegn þeim. Var
þeim gcfið það að sök að þoir hefðu í óleyfi
og ólöglega látiö girða mörg hundruð þús-
und ekrur af stjórnarlandi í Nebraska til eig-
in afnota. Þeir meðgengu J>að hiklaust, og
eftir töluverðan umhugsunartíma, gaf dómar-
inn þann úrsknrð. að þeir skyldu, hvor um
sig, borga þrjá dollara, sem scktarfé og auk
f>ess skyldu þeir vera undir gæzlu fangavarð-
ar í sex kl.stundir“.
Svo hafa fréttir úr annari átt bætt því
við sögu f>essa, að fangavörðurinn hafi veitt
lögmanni þeirra umboð það,að gæta fanganna,
og hann fór með þá inn á næstu knæpu og
sat þar með þeim að drykkjuísex ki.stundir.
Svo fór hver heim til sín og hlógu dátt að
dómsúrskurði þessum. Skiimmu síðar lét
Roosevelt forseti víkja fangaverðinum úr em-
bætti, og sagði að sér þætti f>að leitt, að hann
hefði ekki vald til þess að látadómarann fara
sömu leiðina, því hans líkar ættu 'ckki að setja
i dómara sæti.
Menn jjessir cru auðugir og milcilsvirtir
af nágrönnum sínuru og sama má segja um
flesta aðra, sem beita svipuðum brögðum til
að græða fé. Allur þorri manna hér í landi,
virðist álíta það saklaust og jafnvel rétt gert,
að taka traustataki á landeign stjórnarinnar,
og þeir sem J>að gera eru látnirfara sínu fram
iildungis óáreittir. og þegar svo ber við, að
umsjónarmenn stjórnarinnar klaga þá og
málið kemur til dómsúrskurðar,þá taka flest-
ir málsstað þeirra og hvergi fást menn í kvið-
dóm til J>ess, að sakfella [>á; cnda sjálfir dóm-
ararnir eru þeim vanalega hlyntir, og gera
sitt til, að hjálpa þeim úr ldípunni. Afþessu
leiðir það, að stjórninni er vanalega ómögu-
legt, að fá mönnum þessum hegnt svo að
samsvari J>ví, er þeir hafa til unnið. í byrj-
un júlímánaðar átti stjórnin í málum við sex-
tíu og sex félög víðsvegar um land. sem höfðu
stolið við úr skógumáhennarlandi,ogskaða-
bætur [>ær, er hún heimtaði voru samtals rúml.
hálf önnur milj. dollara; on ekkert útlit er
fyrir, að hún hafi svo mikið upp úr þeim mál-
um, að svari ölium málskostnaði. Henni hefir
hvergi orðið neitt ágengt, sem teljandi sé
nema í Oregon. Þar hefir út af þessu orðið
stórkostlegur málarekstur, sem endaði með
því, að Mitchell heitinn, senator, og þing-
mennirnir Hermann og Williamson, voru
sakfeldir, eins og flestum mun kunnugt, báðir
J>ingmenn þessir skutu máli sínu til hæsta-
réttar og bíða nú úrskurðar lians.
Mesti Demant í Heimi.
Það er alkunnugt að mestu demantanámur í
heimi eru nú í Suður-Afríku. Þar í landi eru
margar gimsteinanámur, sem hver er margra milj.
dollara virði. Meðan IJúastríðið stóð yfir var miklu
minna at gimsteinum tekið úr námum pessum en
áður, en er peim ófriði lauk var tekið par aftur til
starfa, og síðan hafa margar nvjar námur fundist
og ógrvnni af dýrum steinum erárlega tekið par úr
jörðu.
Árið 1905 íundust par engar nýjar námur »em
orð fer af,og alls voru gimsteinar peir, er par fund-
ust pað ár, tæplega eins mikils virði og árið áður.
En pó er árið 1905 eitt. hið merkasta í sögu gim-
steinanámauna í Suður Afríku af pví að pá fanst
par liinn stærsti demant, sem menn hafa nokkru
sinni séð eða heyrt um getið.
Frederick Wells,umsjónarmaðui viðPremier-
námuna í Transvaal-njHendunni, fann stein penn
an 20. janúar 1905. Hann var par á gangi að líta
eftir með verkamönnum og rakst pá á stein penn-
an, er lá fyrir fótum hans í lausri möl, sem peir
höfðu nýlega mokað tipp úr jarðgöngum i nám-
unni. Steinn pessi er svo stór og hreinn, að hann
á engan og heflr aldrei átt neinn sinn líka meðal
peirra demanta, er menn hafa enn fundið, og pó
margar lyga sögur hafl frá alda öðli verið sagðar
af fágætum demöntum, pá getur pó enginn omeins
mikinn demant og pennan,—ímyndunarafliskáld-
anna heflr ofboðið að búatil pvílíkt undur. Steinn
pessi er 3,024 karat eða rúml. l jý pund að pyngd.
Hann er fjögra puml. Iangur, hálfur priðji puml.
á breidd og hálfur annar puml. á pykt, og sagður
mjög hreiuu og gallalaus.- Samkvæmt pví, sem
aðrir demantar eru virtir — eftir pyngd í karötum
— ætti pessi steinn að vera verður níu milj. pund
sterling að minsta kosti.
Náma sú, er steinn pessi vsr tekin úr, er nm
tuttugu mílur norðvestur frá Pretoria, höfuðborg-
inni í Transvaal, og sex eða sjö mílur frá næstn
járnbrautarstöð,er Merwe heitir,á járnbraut peirri
er liggur frá Pretoria til Dalagoa-flóans. Náman
fanst skömmu áður en Búa striðið hófst á landi
bónda nokkurs er Joakiin Brinslo lieitir; hann
vildi pá pegar sclja ábýlisjörð sína fvrir 100,000
dollara,en enginn vildi kaupa af pví ófriðurinn var
i vændum. En pegar striðinu var lokið heimtaði
hanu tvöfalt meira fyrir land sitt en áður, og pá
keypti pað enskur maður, T. M. Cullinan frá
Johannesburg, og félag var pegar stofnað fyrir
námuna. Það var í nóvember 1902. Stofnfé fé-
lagsins var skift í 80,000 hluii og hver peirra er
'nú kominn ,i hátt verð, en pó er allur höfuðstóli
pess félags miklu minna virði en pessi eini de-
mant, en auk hans heflr alls fengist 23,000,000 doli-
ara virði af demöntum úr námu pessari.
Demantinn var nefndur Cullinan í höfuðið á
eiganda námunnar en vanalega er hann nefndur
„Premier steinninn11 eftir námunni, sem hann var
tekinn úr.
Hann var hafður til sýnis í nokkra mánuði
bæði í Pretoria og Cape Town.en pví næst var hann
sendur til Lundúna með pósti; um hann var pá bú-
ið eins og hverja aðra vanalega „registeraða11 póst-
sendingu, og ef hann hefði tapast á peirri leið, pá
hefðu eigendurnir fengið í mesta lagi tuttugu og
flmm dollara hjá póststjórninni i skaðabætur; en
áðurenpeir sendu steininn keyptu peir ábyrgð á
honum hjá ýmsum ábyrgðarfélögum, sem alls nam
hálfri annari miljón dollara. Enengum datt í hug
að steinninn yrði sendur svona fyrirvaralaust, og
enginn,sem með hann fór hafði ueinngrun um að
sá póstböggull væri sérlega fémætur, og steinninn
fór alla leið skilvíslega til Lundúna eins og hver
önnur póstsending. En pó einhver liefði stolið
steini pessum, pá hefði hann ekki orðið pjófnum
til hagsmuna, pví óðar en hann hefði boðið stein-
inn til kanps myndi alt hafa orðið uppvíst um
pjófnaðinn, og pó hann hefði brotið hann í smá-
mola myndi liann ekki hafa getað komið út brot-
unum ár. pess að vekja grun á sér. 8á sem bæri
stein pennan í vasanum gæti eðlilega komist í
sömu klípuna og námamaðurinn,sein Mark Twain
segir frá að hafl komið í bæ, par sem hann var
ókuunugur, og liafði ásér ekkert annað fémætten
tiu púsund dollara seðil, en var aðfram komiun af
liungri og gat hvergi fengið mat keypta.n til að
seðja hungur sitt, pví enginn gat víxlað fyrir hann
10,000 dollara seðli.
Það eru reyndar engar líkurtil að fölag pað,
semádemant pennan geti nokkurn tima fengið
fyrir hatin eins mikið fé og hann er verður. Þeir
eru fáir i lieimi pessum, sem geta borgað fjörutíu
og fimm miljónir dollara fyrir hlut, sem reyndar er
ekki aunað en fánýtur skrautgripur, og peir, sem
svo mikið eiga, cru varla nógu hégómagjarnir til
pess að kasta út fé sínu fyrir pann óparfa hvað
glysgjarnir sem peir annars eru. Demantafélag
pað, sem á steininn, er pví í vandræðum með að
koma lionum út fyrir hæfilega borgun. Það kvað
liafa komið til orða að félagið seldi gimsteininu
ensku lcrúuunni fyrir hálfa priðju miljón dollara,
með pvi skilyrði að hann sé látinn halda sér eins
og hann er og hafður til sýnis á gripasafni eða
greyptur í kórónu konungs í heilu líki; og
Bretar eru að liugsa um að safna samskotum til að
kaupa steininn og gefa hann Játvarði konuugi
með pví skilyrði að hann sé svo elgn afkomnenda
hans um aldur og æfi, og verði aldrei fágaður eða
skorinn, pví ef hann yrði fágaður og lagaður eins
og demantar eru vanalega myndi hann minka við
pað um helming og ekki verða eins markverður
fyrir stærðar sakir og hann nú er, pó hann verði
við pað margfalt fegurri útlits.