Alþýðublaðið - 30.01.1964, Blaðsíða 7

Eftir Sigurl
í FORYSTUGREIN eins a£~dag-
blöðunum í Reykjavík var nýlega
livatt mjög til þess að fara meira
eftir ráðum hagfræðinga um fram
kvæmdir í efnahagsmálum þjóðar-
innar, en gert hefði verið hingað
til. Minnti þetta mig á ræðu, sem
merkur franskur stjórnmálamaður
flutti nýlega, er hai.n tók við ráð-
herraembætti. Hann sagði að til
væru þrjár fljótvirkar leiðir til
þess að tapa peningum. Sú fyrsta
væri fjárhættuspil, önnur kynni
við fagrar konur og hin þriðja að
leita til sérfræðinga. Fyrsta leiðin
væri hraðvirkust, önnur leiðin á-
nægjulegust en sú þriðja öruggust.
Vafalaust hefur þessi merki stjórn
málamaður talið hagfræðinga með
í hópi sérfræðinganna. Það ber
sjálfsagt ekki að lasta að leita ráða
hjá vel menntuðum og vel viti
bornum hagfræðingum, en varla
eru þeir þó óskeikulir. Kannske
væri gott, að ofboðlítið af brjóst-
viti fengi að fljóta með.
En sleppum nú hagfræðingum
bg athugum annað orð, sem liljóm-
ar líkt, sem sé hagræðingu. Þótt
margt og fagurt hafi verið rætt
og ritað um hagræðingu í opin-
í Jónasson
eindatæknikerfi í þjónustu sína.
Nú hafði þessi banki að sjálfsögðu
mjög fullkomið skipulag áður, en
samt gat bankinn sparað með hinu
nýja fyrirkomulagi 20% af rekstr-
arkostnaði sínum.
Sænsk vátryggingarfélög, sem
hafa breytt skipulagi sínu á þenn-
an hátt, hafa náð svipuðum sparn-
aði í rekstrarkostnaði, og sama
mun yfirleitt vera reynslan í öðr-
um löndum. Ef bankar vorir tækju
nú upp þetta fyrirkomulag, senni-
lega með því að byggja sameigin-
lega miðstöð fyrir allan rekstur-
inn, ætti að mega fækka starfs-
liði um hérumbil 140 manns og
spara um 21 milljón króna kostn-
að árlega við reksturinn. Að vísu
myndi þurfa að greiða um 2Vz
milljón króna árlega í leigu fyr-
ir rafeindatæknikerfið og væru þá
eftir 18Vé milljón króna, sem væri
árlegur nettó sparnaður. Sú upp-
hæð myndi geta „forrentað” eða
staðið undir húsbyggingu, sem
-væri 10 sinnum stærri en stór-
bygging sú, sem firmað Silii og
Valdi eru nú að Ijúka við að
byggja við Austurstræti í Reykja-
vík. Það er þó langt frá því, að
gjöld bankanna. Að reikna við-
skiptamönnum innheimtulaun eft-
ir hinum háu töxtum málflutnings
manna nær ekki nokkurri átt.
Bankarnir hafa allir lögfræðinga
í sinnj þjónustu, svo kostnaður
bankanna af innheimtum þarf ekki
að vera ýkja mikill.
Ég get ekki skilizt, svo við bank
ana að nefna ekki mál, sem mun
um nokkra hríð hafa verið í athug
un hjá póststjórninni og bönkun-
um, sem sé að setja á stofn ,,giro“
reikninga, annaðlivort póst- eða
banka „giro” eins og mikið er
notað erlendis. Það eru mikil vand
ræði, að slíkt fyrirkomulag skuli
ekki vera tekið upp hér. Væri með
því hægt að losna mikið við pen-
ingaútborganir á launum, trygg-
ingafé, lífeyri o. s. frv. og veita
almenningi margskonar þjónustu
í sambandi við greiðslur reikninga
o. s. frv. Er næsta torskilinn sá
dráttur, sem hefur orðið á að
koma þessu máli í framkvæmd,
en slíkt kerfi myndi hafa í för með
sér mikinn sparnað og þægindi
fyrir ahnenning.
Flugvailamál hafa nýlega mikið
verið til umræðu. Ég hef áður
haldið því fram hér í litvarpinu,
að leggja beri Reykjavíkurflugvöll
niður sem allra fyrst og flytja
höfuðflugstöðina hér sunnanlands
flugvallar af þessari upphæð
myndi scnnilega verða 2-3 millj-
ónir króna á árinu. Myndi þessi
upphæð og nokkur hluti reksturs-
kostnaðarins við Reykjavíkurflug-
völl því sparast við flutninginn
suður á Keflavíkurflugvöll. Vegna
þess að mjög miklar líkur cru fyr-
ir því, að Reykjavíkurflugvöllur
verði lagður niður innan mjög
fárra ára, opnast möguleikar fyrir
nýtt skipulag Reykjavíkurborgar
á öllu svæðinu frá Melunum aust-
tir að Fossvogs-kirkjugarði. Kem-
ur þá sérstaklega til greina að at-
huga þetta mál í sambandi við
staðsetningu á „administrations”-
eða stjómsýslubyggingu fyrir
Reykjavíkurborg. Borgarstjórn
Reykjavíkur hefur sem kunnugt er
samþykkt tillögu ráðhússnefndar
sinnar um að byggja ráðhús fyrir
Reykjavikurborg fyrir hvorki
meira né minna en 120 milljónir
króna og skuli það standa úti í
Tjörninni sunnan Vonarstrætis.
Þá or gert ráð fyrir að kaupa 15
hús og lóðir (bærinn á að vísu eitt
þeirra sjálfur) og rífa öll húsin,
sum þeirra stór steinliús, til þess
að fá myndarlegan hlaðvarpa fyr-
ir ráðhúsið. Hús þau sem kaupa
skal og ríía eru að brunabótamati
24 milljónir og 260 þús. krónur,
enlóðir þær sem kaupa skal eru
GREIN SÚ, sem héi*
biríist, er erindi, sem Sig-
urður Jónasson flutti >
þættinum Um daginn og
veginn síðastliðinn mánu-
dag. Aíþýðubíaðið hefur
fengið leyfi til að birta
þetta athyglisverða erindL
berum rekstri, virðist árangur til
bóta vera harla lítill enn sem kom-
ið er. Gjaldheimtan í Reykjavík
kann þó að mega kallast undan-
tekning. En er þó ekki hægt að
koma við hagræðingu í opinber-
um rekstri, sem til bóta sé? Ég
hygg, að það sé hægt, ef rétt er á
haldið. Tökum til dæmis bankana.
Hér í Reykjavík starfa nú 8 bank-
ar. Hjá þeiin starfa nú í Reykja-
vík um 700 manns. Með því að
taka upp það fyrirkomulag, sem
á ensku er nefnt „electronic data
processing”, og ef til vill mætti
nefna á íslenzku „rafeindatækni-
bókhald”, og aðra fullkomna skipu
lagningu í sambandi við það, væri
iiugsanlegt að peningastofnanir
gætu sparað allmikinn rekstrar-
kostnað. Stærsti banki Bandaríkja
Norður-Ameríku, sem heitir Bank
of America og starfar aðallega á
vesturströnd Bandaríkjanna, tók
fyrir 2 eða 3 árum fullkomið raf-
slíkrar stórbyggingar sé þörf fyr-
ir hinn nýja rekstur. Afganginn
af hinu sparaða fé gætu því bank-
arnir notað til þess að lækka út-
láusvextina eða hækka innláns-
vextina. í kjölfar bætts skipulags.
á tæknisviðinu kynni þá einnig að
fara svo, að þjóðin sæi, að eitthvað
mætti kannske spara af bankastjór
um og bankaráðsmönnum.
Þá vil ég minnast á eitt atriði,
sem bankarnir þurfa endilega að
lagfæra. Ef viðskiptavinur banka
getur eigi greitt skuld sína á rétt-
um tíma, er hann venjulega sótt-
ur að lögum til þess að greiða.
skuldina og verða þá innheimtu-
launin, einkum af lítlum upphæð-
um, hlutfallslega há. Það þarf að
vera hluti af þjónustu bankanna
við viðskiptamennina, að þeir inn-
heimti vangoldnar skuldir við-
skiptamönnunum að kostnaðar-
lausu ncma hvað snertir réttar-
gjöld og önnur beinlínis útlögð
suður á Keflavíkurflugvöll. Lokið
verður sennilega við að gera stein-
steypta veginn frá Hafnarfirði til
Keflavíkur á næsta óri og verður
þá ekki nema 25 til 30 mínútna
akstur frá Lækjartorgi í Reykja-
vík suður á Keflavíkurflugvöll. Er-
lendis verða farþegar með flug-
vélum víða að sætta sig við miklu
lengri akstur t. d. tekur ferðin frá
Mið-London meira en 1 klukku-
tíma út á Lundúnaflugvöll. All-
mikið fé sparast við að flytja
starfsemina af Reykjavíkurflug-
velli út á Keflavíkurflugvöll.
Fjárlögin 1964 gera ráð fyrir rúm-
lega 10 millj. króna kostnaði við
rekstur Reykjavíkurflugvallar, en
tæplega 6 milljón króna kostnaði,
sem íslendingar. þurfa að greiða á
Keflavíkurflugvelli fyrir flugum-
ferðarstjórn þar o. s. frv. Nú eru
áætlaðar á fjárlögum 1964 15
milljónir til flugvallargerðar og ör
yggistækja. Hluti Reykjavíkur-
Ráðhúsið við Tjörnina.
samtals 6673 fermetrar. Þessar
lóðir myndu kosta nú, ef miðað. er
við kaup Þjóðbankans 1961 á lóð
við Lækjargötu, samtals rúmar
60 milljónir. króna. Óvíst má telja,
að bærinn geti fengið keypt húsin
15 fyrir brunabótamat og einnig ó
víst, hvort dómstóll myndi meta
þau svo lágt þótt til eignarnáms
kæmi. En þó svo færi, myndi,vart
of lágt áætlaður kostnaður við nið-
urrif húsanna og umbætur á lóð-
unum á 15-16 milljónir króna. —-
Væri þá kostnaður við húsakaupin
orðinn 40 milljónir króna en við
lóðakaupin 60 milljónir króna og
því samtals kostnaður við kaupin
á húsum þessum og lóðum 100
milljónir króna. Nú gerir ráðliús-
nefndin sjálf ráð fyrir 120 milljón
króna byggingarkostnaði ráðhúss-
ins en sú áætlun mun hafa verið
gerð í ársbyrjun 1963. Varla mun
byggingarkostnaður hafa hækkað
minna, þegar byrjað verður á bygg
ingunni, en 25% og myndi því ráð
húsið varla kosta minna en 150
milljónir króna, enda þótt byrj-
að vrði að byggja það í ár. Kostar
þá allt ævintýrið þegar kostnaður
við húsa- og lóðakaup er talinn
með samtals 250 milljónir króna.
Til samanburðar má geta þess, að
upphaflega útsvarsálagningin í
Reykjavík árið 1963 var 260 millj-
ónir króna. Til þess að leggja út í
að byggja þetta mikla og fjárfreka
fyrirtæki á borgin 3 milljónir í
sjóði og ætlar auk þess að taka 5
milljónir af tekjum sínum á þcssu
ári, sem skal leggja til byggingar
ráðhússins. Þessar 8 milljónir
munu hrökkva skammt, og er því
vandséð hvaðan féð á að koma til
byggingarinnar, nema ætlunin sé
að leggja stórfenglegt aukaútsvar
á gjald.cndur Reykjavíkurborgar
ofan á þær 60 til 70 milljónir, sem.
útsvörin í ár verða. hæri’i en í
fyrra. í þessu sambandi væri fróð-
legt að heyra hve miklu fé hefur
þegar verið varið í teikningar og
annan kostnað við að fullgera ráð-
húsplanið. Heyrzt hefur að þessi-
kostnaður sé orðinn á fimmti*
milljón króna. Fjórir arkitektai;
og þjónar þeirra hafa unnið aí>
téikningunum. síðan 2. júlí 1957,
meira að segja með erlendri að-
stoð um skipulagið. Tveir af arki-
tektunum fjórum eru í bygging--
arnefnd Reykjavíkur og sá þriðjJ
var í nefndinní til skamms, tíma.
Auk þess er framkvæmdastjóri
nefndarinnar, sem sjólfur er arki-
tekt, einnig í byggingarnefnd. i'
sjálfu sér vantar fullnægjandi skýr
ingu á því, hvers vegna samkeppni
i var ekki látin fara fram hér og er-
; lendis, t. d. á Norðurlöndum; unv
uppdrætti að róðhúsinu. Fyrir
nokkrum dögum samþykkti svo
borgarstjórnin tillöguna um ráð-
húsbygginguna, að heita mátti.
mótmælalaust og með aðeins 1
mótatkvæði. Sannaðist þar þaðt
lögmál Parkinsons, að auðvelt sé-
að fá samþykkt nálega hvaða mal
sem er, ef fjárhæðin sem máliðf-
varðar er nógu há. Staðurinn, seno.
ráðhúsinu hefur verið valinn, er-
að margra áliti ekki sem heppileg-
astur. Margir ólíta þetta fyrirhug-
aða ráðhús aíltof stórt fyrir stað-
inn, sem valinn var, bæði vegna
umferðar og annars. Ætjunin mun
vera að leggja niður Vonarstræít
sem umferðagötu og flyzt þá ur.r-
ferðin norður í Kirkjustræti, sem.
bá yrði að breikka upp að fótstall-
Inum á likneski Jóns Sigurðsson-
ar og þannig. sberða mjög Austur-
völj. Á hinn bóginn er það taliCT
mikils til of lítið til þcss að full-
nægja öllum þörfum borgarinnar*
fyrir skrifstofupláss o. s. frv. ÞA
er sú tillaga vægart sagt all undar
leg að rifa upp veginn og brúna,.
yfir tjörnina til þess að vega upp.
á móti hví plássi sem ráðiiúsið legg
ur undir sig í tjörninni norðantil.
En hverskonar bj-gging or svo
þotta ráðhús? Ekki ó þetta ai>*
verða ..administrations” eða stjórn’-
sýslu bygging, sem fulinægi öil-
Framh. á 10. síðu
ALÞÝÐUBLiAÐlÐ — 30. jan. 1964 ^