Alþýðublaðið - 19.04.1964, Blaðsíða 7

uiuiiiiiuiuiuiiiiimtulJau«i))iiiiiiiiiiiiuii&>uiujmuiiMistuiiiuiiuiuiiuiuuii!UiiiU!i!iiumiiiiiiiuiiiiimi(ui«iiiimiiuiiiiiiiiiiiiiiuiiuiiiiimvs
lu^muiu'uumuuuuuuuuummuimumiuuuiimmuuuuuuummmmimummmmmmuuuuuummmu íiiiiimiiiiiiiuiiiiiiiuimiimiiiiii r^|
ÞAÐ er kunnara en frá þurfi
að segja, hvert hyldýpi er oft
staðfest milli orðs og æðis,
bæði hjá þeim, sem ekki bera
ábyrgð gagnvart öðrum en sjálf
um sér, og hinum, sem ábyrgð
bera gagnvart opinberum stofn
unum eða jafnvel heilli þjóð.
Blaðamenn fá oft gullvæg
tækifæri til að kynnast þessu
af eigin raun í starfi sínu. Þeir
hafa að jafnaði mikil sarriskipti
við fólk í svo að segja ölium
starfsgreinum þjóðfélagsins og
kynnast mörgum, og sannast þá
oft hið fornkveðna, að svo er
margt sinnið sem skinnið. Ým-
ist er erindum þeirra, fyrirr
spurnum og fréttaleit vel eða
illa tekið, stundum hvorugt, en
yfirleitt held ég, að blaðamenn
itemji sér almenna kurteisi að
fyrrabragði, nema fullkomin á-
stæða sé til annars.
Þegar hringingunum lýkur
að kvöldi dags, er eftirtekjan
ekki ævinlega mikil, en fyrir
blaðamanninn getur liðinn dag
ur oft orðið býsna lærdómsrík
ur fyrir því. Dg þessu til sönn
unar skal ég skýra frá einu
atviki, sem er mér enn jafnmik
ið umhugsunarefni og daginn,
sem það gerðist. Kannski er
það vegna þess, að ég er ekki
enn búinn að sætta mig við þau
mannlegu viðbrogð, sem það
sýndi.
Einhvern tíman í vetur fékk
ég það yerkefni að hringja í
sex meim og leggja fyrir þá
spurningu um, hvort þeir væru
sammála Alþýðublaðinu um,
að fjármálaspillingin í þjóðfé-
laginu væri orðin ískyggilega
mikil. Þeim var í sjálfsvald
sett, hvort þeir svöruðu spurn
íngunni eða ekki. Enginn ætl-
aðist til, að þeir skiluðu fræði
legri ritgerð um þetta efni,
enda var tíminn ekki langur:
frá morgni til kvölds. En þann
íg eru blöðin unnin og naumast
við nokkurn að sakast um það,
auk þess sem hverjum venju-
Iegum manni á að vera vorkunn
arlaust að orða almennt svar
við dægurspurningu sem þess-
ari án langrar umhugsunar.
Þeir, sem til var leitað, voru
prestur, læknir, sálfræðingur,
fyrrverandi skólas'tjóri, kaup-
sýslumaður og bankastjóri.
Spurningin, sem fyrir þá var
lögð, snerti mál, sem var ofar
lega á baugi, því að um þetta
leyti voru blöðin full af frétt
um um hvert fjársvikamáiið
öðru stórkostlegra. Maður
skyldi ætla, að af þeim, sem að
heyra álit hans á því, hvort stór
svikamálin væru ekki orðin í-
skyggiiega mörg í þessu litla
þjóðfélagi, i—■ þau mál, sem
meiru varða en reiknings-
skekkja á veitingahúsi. Banka
stjórinn sagði, að kannski
væru nú bankastjórar ekki
réttu mennirnir til að leggja
fyrir spurningar um fjármála
spillinguna, bankamál væru oft
trúnaðarmál. Þar með var það
átti ég von á, að hann fagnaði
tækifærinu, sem honum
bauðst, til að segja álit sitt á
sívaxandi fjármálaspillingu-
þjóðfélagsins. En það var öðru
nær. Þá fór hann undan í flæm
ingi, hljóp fyrir horn. Þá stund
ina virtist hann hafa gleymt
því, að hann er félagi í fleir-
um en einu menningarfélagi.
Honum til lofs skal ég taka
fram, að liann sýndi fulla kurt

ORÐ OG GERÐIR
ofan er getið, hefði bankastjór
ajium og kaupsýslumanninum
þótt standa sér næst að svara
spurningunni. En hver varð
raunin á? Þeir, sem til var leit
að, brugðust allir vel við og
svöruðu — nema einn. Það var
bankastj órinn.
Þegar ég hringdi heim til
hans, var hann að leggja af
stað í bankann og bað um frest
til að hugsa málið, kvaðst síð-
an mundi hringja og segja af
eða á. Því gleymdi hann, sem
ekki var nema manniegt. Þeg-
ar til hans var hringt aftur,
fór hann undan í flæmingi,
færðist undan að svara og geröi
allskonar aukaatriði að umræðu
efni. Var helzt að heyra, að
hann vissi ekki, hyað vjð var
átt með spurningunni. Ifann
sagði, að konan sín hefði ásamt
fleirum farið á veitingahús og
kéypt sér þar kaffi. Reikningur
inn, sem henni var gert að
greiða, var nokkrum krónum of
hár. Hvort það væri þess konar
spilling, sem átt væri við með
spurningunni? Ég svaraði því
til, að vissulega snertu slík mál
spurninguna, en þó væri mér
einkum umhugað um aS fá að
fengið. Mennimir, sem daglega
lifa og hrærast í viðskiptalíf--
inu, vilja ekkert segja og mega
helzt ekkert segja, kjósa helzt
að koma hvergi nærri, þegar
rætt er um alvarlega fjármála
spillingu í þjóöfélaginu. Þó var
ekki verið að spyrja um,
hvað hver skuldaði í bankan-
um, hverjir fengju lán og hverj
ir fölsuðu ávísanir. Ekkert
slíkt. Aðeins spurt um almennt
álit bankastjórans á ástandinu.
Þetta atvik hefði ekki orðið
mér jafn minnisstætt og raun
varð á, ef ég hefði ekki átt von
á öðrum viðbrögðum af hálfu
bankastjórans, sem í hlut átti.
Hann er nefnilega lærður í pen
ingamálum og þar að auki mjög
framarlega í nýstofnuðum
menningarsamtökum í borg-
inni, skrifar æði oft í a.m.
k. eitt dagblaðanna um sagn-
fræði og fjármál jöfnum hönd
um. Og benda bæði störf hans
í fyrrnefndum menningarsam-
tökum og skrif hans til þess,
að honum sé mjög annt um sið
ferðið í landinu og öll félags-
og umbótamál. Bera greinar
hans jafnvel keim af siðferði-
legri vandlætingu. Þess vegna
eisi í skiptum sínum við blað-
ið; ég þarf ekki að kvarta und
an ókurteisi af hans hálfu. En
viðbrögð lians voru lítilmótleg,
og þess vegna fer ekki hjá því,
að maður álykti sem svo, að
eitthvað hljóti að vera bogið
við siðferðishjalið og félags-
málaviðieitnina. Og tómlæti
manna í ábyrgðar- og virðing-
arstöðum er háskalegt, ef vikið
er að málum, sem störf þeirra
hljóta að snerta. Aumkvunar-
verðastir erji þeir þó, ef þeir
reyna að villa á sér heimildir.
Ýmislegt fleira rifjast upp,
þegar farið er að skrifa um
mál, eins og þetta. í vikunni,
sem leið, átti ég tal við þekkt
an veðurfræðing og hugðist
leita hjá lionum frétta. Engar
fréttir kunni hann að vísu að
segja mér og kvaðst ekki vera
undir það búinn, en bætti að
lokum við orðrétt: „Ég nenni
heldur ekki að fara að standa
við sírnann og þylja eitthvað
um það“. Þetta kom mér raun-
ar ekki á óvart, því að það hef
ur aldrei staðið vel í bólið
hans, þegar ég hef þurft að
leita til hans áður, en eftir
skapvonzkunni að dæma hefur
áreiðanlega verið spáð þoku og
súld um landið allt daginn, sem
ég hringdi í hann seinast. Þetta
minnir á lækninn, sem spurður
var um merkilega skurðaðgerð
og svaraði: „Þið eigið ekki að
vera hnýsast í mál, sem þið vit
ið ekkert um“. Og kunnur út-
gerðarmaður svarar yfirleitt
blaðamönnum í símann á þessa
Ieið: „Það kemur yklcur ekkert
við. Ég. á ekkert vantalað við
ykkur“. Svipað er að segja um
fleiri, t. d. man ég eftir einum
lögreglumanni, sem er sama
markinu brenndur.
, Nú er það ekki það versta,
þó að þessir menn skeyti skapi
sínu á blaðamönnum, heldur
eru þeir um leið að reka
þeim þúsundum, sem blöðin
lesa, löðrung. Almenningur
á heimtingu á því að fá að fylgj
ast ijieð í sem flestum efnum.
Til þess eru blöðin að miðla
þessum fróðleik, sem starfs-
menn þeirra verða að afla úr
ýmsum áttum. Þá kemur til
kasta margra að veita upplýsing
ar, og er ekki nema sanngjarnt
að ætlast til, að þær séu veitt-
ar, ef hægt er, en annars gerð
rökvísleg grein fyrir, hvers
vegna það er ekki hægt. Eng-
um ei* jafn njauðsynlegt að
gera sér grein fyrir þessu og
forstöðumönnum opinberra fyr
irtækja og stofnana. Séu þeir
í vafa um sannleiksgildi þess-
arra orða, mættu þeir gjarnan
hugleiða máiið frá fleiri hlið-
um.
Það væri t. d. fróðlegt að
heyra, hvað þeir segðu, ef blöð
in neituðu að birta fréttatil-
kynningar þeirra og taka við
öllu því efni, sem þeir telja sig,
þurfa að koma á framfæri við
almenning, bæði persónulega og
fyrir hönd fyrii-tækja og stofn
ana. Og mundi það ekki oft
á tíðum mála sannast, að blöð
in hafi átt drýgri þótt í að hefja
þá til valda og virðingar og
koma þeim, þangað sem þeir
sitja en þeir gera sér grein fyr
ir, þegar þeir skeyta á þeim
skapi sínu.

.'IUUIUUIIIUUIIIIIIIIIIIIIIUUIIIIUIIIUIIIUIIIIIUIIUillUUIUIUI.IMIIlUUUIIIIUIIUIIUUUUUIlUUIUUUIUIUU IIUIIUUIIUIIUIUIUIIIIIIUUIIUIIIUIIIUUIII IIUI^IItlUmUUIIIIUUUUIUIUUIUItlUllllltUIIUIUIIIUIIIIIIIIUUIIIIIUIIIIIUIIIUUIUIIIItl.lllllllllimilMIMIIIIIUIU''
Vinningar fyrir hálfa milljón króna
HAFIÐ ÞÉR fengið yð'ur rniða í Happdrætti AlþýðuhlaSsLns?
Ef svo er ekki, ættuð þér ekki að draga það, því að upplag mið-
anna er takmarkað. Hér er urn glæsilegt happdrætti að ræða.
Vinningar eru meðal annars Rambler-fólksbíH og Landrover-
bifreið, heimilistaeki, ferðalög til Evrópu og Ameríku og margt
fleira. Dregið er tvisvar á ári, 20. júní og 23. desember og hver
”iAi. gildir í báffum dráttunum, svo aff menn þurfa engar áhyggj-
af endurnýjun. Söluumboðið er í Alþýðuhúsinu og
símarnir eru: 15020 og 16724.
ALMÐUBLAÐIÐ — 19. apríi 19645 T