Alþýðublaðið - 12.11.1964, Síða 8

Alþýðublaðið - 12.11.1964, Síða 8
^liiiiinMiinii»»iiiniuiiiiiniiiiii<iiiiiiiiiitniiiiinii»iiiiiiiii»inii«HiMiiiiiiiii»»iiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiniiiniiiiiiiinmiiimnnnmimmmmuiHnnmnniiniinimnui«nmmiiiimnniii|iiiiiiiMiimnn«nninmiiiiinunnmiiniminimiinniimnnnnniiiniinniiinriiiiw»i iHiinniniiiiiiiiiiiniiiitiiinninnnHnMinmiiiuiuuiiinniiiiiiiiniiiiinitniiiiiiiiiiininiiiiniinniiiniiiniiinnii ^nniiiMinninniniiiinnniiniiiniiiiri nll■llnlllnllnlllll■lllllnllunnll■lllllllllllnlllnlll■lllllnllllllnlnlnnnnlnllnlnnllnnnnl■nllll■llll■ll■• ininninnnnnniniinininnniu •kh'lh -V! 1 mtPM*' 1 ik£ ;>| .;** •**■ I ■ ; ! '1 ' ■ ■■ ; // Jpj > • v-Ý <■/ • v? - ", •V^y , >/>•/, ■S.-ft,- í'-'-- ■''.*. .•-/•.• tS.IZ.:,#.*, ■M.-'r- frfr, ■ V/^VÁXv. .•</•>*.• .■•••//. •/. • • f. ' / Islandskort Guðbrandar og Ortelíusar Fréttabréf frá Baldri Pálmasyni, fararstj biskups BÓKAÚTGÁFAN ASÓR hef- ur látið endurprenta hið fræga íslandskort Orteliusar og sendir það á markað. Var endurprent- unin gerð í offsetprentsmiðj- unni Litbrá og mun vera hin fyrsta sinnar tegundar hér á landi. Öðru hverju hafa fengizt hér eintök af danskri endur- prentun af þessu sama korti. Er sú nauðalík prentuninni í „Islands Kortlegning en hin nýja, íslenzka útgáfa er í bjart- ari litum og öll skýrari. Kortið var í upphafi prentað í svörtu en síðan handlitað, svo að báðar útgáfur geta verið trygg eftir- líking af frumkortum. Kort þetta er einstakt í sinni röð og hið mesta listaverk. Fjöll eru teiknuð sem raðir af grjót- hnullungum, helztu bæir eru rauðlitaðir kastalar með turn- um, Hekla spýr rauðum logum, fugl flýgur fyrir björgum og kýr eru á beit, loks er hafið um- hverfis landið morandi af alls konar skrímslum, furðufiskum og kvikindum, sem aðeins gátu oíðið til í hugarflugi manna í svartnætti miðaldanna. Á ofanverðri sextándu öld kom fram í Niðurlöndum hver kortagerðarmaðurinn öðrum ’ fremri, og tóku Hollendingar forustu í þeirri vísindagrein. Má að sjálfsögðu rekja áhuga þeirra á kortagerð til hinna miklu sjóþjóða og fiskveiða þeirra á heimshöfunum, enda eru siglingabækur meðal merk- ustu verka þeirra. Abraham Ortel, sem þekktur er undir nafninu Ortelíus, fædd ist í Antwerpen 1527. Hann hlaut haldgóða, kiassíska mennt un, en gerðist kortamálari um tvítugt. Hlaut hann brátt frægð fyrir iðn sína, verzlun hans blómgaðist og hann færði út kvíarnar. Gaf hann út heims- kort og sérkort af mörgum lönd um. Árið 1570 gaf Ortelíus út fyrstu kortabók, sem gerð var, og kallaði Theatrum Orbis Ter- rarum. Hafði slíkt safn sam- stæðra korta ekki verið gefið út fyrr, og telst þetta stórvið- burður í sögu kortagerðar. — Nokkrum árum síðar fetaði stór- vinur Ortelíusar, Gerard Her- cator, í fótspor hans, gaf út sína kortabók og nefndi Atlas. Þaðan er runnin notkun þess orðs yfir samanbundin korta- söfn. Kortabók Ortelíusar vakti mikla athygli og kom út hvað eftir annað næstu árin, bæði í upprunalegri stærð og minni út- gáfum. Hélt höfundur áfram að viða að sér efni og bætti við síðari útgáfur, svo að þær urðu með hverju ári fullkomnari. Hinir hollenzku kortagerðar- rnenn höfðu ýmiss spjót úti til að afla sér upplýsinga um fjar- læg lönd og endurbæta kort af þeim. Þeir ræddu meðal annars við glögga sjómenn, sem höfðu siglt til íslandsstranda árum saman. En ekki tókst þeim að gera gott kort af • landinu fyrr en betri heimildarmenn fund- ust. Um eða eftir 1580 komst Or- telíus í samband við danskan mann, Anders Sörensen Vedel, sem fengizt hafði við kortagerð og sitthvað fleira. Vedel hafði fengið frá Guðbrandi biskupi Þorlákssyni kort af íslandi, og gerði nú eftirmynd af því fyrir Ortelíus. Ekki er kunnugt um nánari atvik þessara skipta, — nema hvað ýmislegt bendir til, að Otelíus hafði ekki fengið frumteikningu biskups og lík- lega ekki vitað, hvaðan Vedel fékk upplýsingar og fyrirmynd sína. Hefði hinn hollenzki meist ari án efa getið biskups, ef hann hefði þekkt alla málavöxtu. í þess stað fékk Vedel heiður af kortinu og var það tileinkað Friðriki konungi II. Guðbrandur biskup var mik- ill fræðimaður og fékkst við kortagerð og aðra landafræði, þar á méðal staðarákvörðun. — Með korti því, sem hann gerði og Vedel kom á framfæri við hina hollensku meistara, olli Guð- brandur tímamótum í kortagerð íslands. Mercator komst einnig yfir kort Guðbrandar eða eftir- mynd þess, og birti í sínum bók- um.'og um margra áratuga skeið birtust víðs vegar um heim eftir- líkingar, sem sýndu lögun ís- lands á sannari hátt en áður. Ortelíus gerði íslandskort sitt 1585 og birti það með fjórðu við- bót kortabókar sinnar 1590. Var kortið í flestum útgáfum hennar eftir bað. Á hinni nýju endurprentun kortsins stendur þetta: „íslands- kort Guðbrands Þorlákssonar. Úr Abraham Ortelíus Theatrum or- Framhald ð síðu 10. Hér í Tel Aviv er nú saman kominn slíkur sægur skákmanna að jafnvel skákkeppni stofnana heima í Reykjavík þolir ekki sam anburðinn. Á 16. Ólympíumótinu í skák tefla 6 manna sveitir (þar 'af tveir til vara) frá 50 þjóðlöndum og auk þess hafa flestar þeirra sér- stakan fararstjóra, fyrir nú utan allan hópinn, sena starfar að móts- haldinu. Mér þótti gaman að hitta Bene dikt Waage í Kaupmannahöfn um daginn. Hann var að koma frá 11. Ójympiuleijíum sínum í Tókíó, sem hann kvað hafa tekið hinum fram um flesta hluti, þótt margir væru áður búnir vel að gera. Hann var sem sé í sjöunda himni og vildi að sama lukka gengi yfir okkur skáksveitarmenn á okkar Ölympíuleikum. Tók ég fegins hendi við japönskum myntpen- ingi frá vini minum Benedikt og geymi hann sem vendilegast. Vænti ég mér hins bezta af hon um. Ég hef ekki komið nema einu sinni á Ölympíuskákmót fyrr og get því illa gert samanburð, en að mörgu leyti munu ísraelsmenn gera betur en áður hefur þekkzt á þessu sviði. Skai ég þá fyrst til nefna, að fengið hefur verið fínasta hótel Tel-Aviv borgar til að hýsa mótið sjálft og flesta gest ina, þó.tel Sheraton, sem stendur aðeins steinsnar frá botni þess mikla fjarðar er Miðjarðarhaf kallast. Þar er baðströnd góð. Berst hægiátur sjávarniður inn í herbergin til okkar og er gott að ^iiiiiiiiniiiiniiiiiimi iiiiiniii <•■■•< sofna við hann á kvöldin húsakost ur og fæði er svo framúrskarandi sem framast má verða, fjórrétt að í hvert mál og þægindi öll til reiðu. Aðaldanssal hótelsins hef- ur verið breytt í skáksal, og þótt hann sé ekki nægilega stór til að rúma alla áhorfendur, ber frá- gangur allur vott um sérstaka alúð og smekkvísi. Skákborðin eru t.d. frábær smíð, og yrði of langt mál að lýsa þeim til hlýtar. Sýningarborðum 12 að tölu er komið fyrir í öðrum sal. Þau ent segulmögnuð, svo að taflmennirn ir loða fastir við reitina. Við hvert þeirra stendur sérstakur maður með tal-og heyrnartæki og tekur við boðum frá jafn vel búnum félagá sinum í skáksalnum jafn óðum og leikið hefur verið á því borði, sem þeir taka til skýr ingar. Einnig er hægt að fylgjast þar með tímaeyðslu keppc/ida. í fyrstu umferðunum tveim hafa. heimamenn, Sovétmenn og Þjóð- verjar einkum orðið fyrir á valinu á sýningarborðunum. Ekki nóg með þetta. í sýningar aalnum elru sjö sjánvarpstæki,. sem varpa út yfir salinn svip, myndum úr aðalskáksal. Og mér er nær að halda að skáksveit okk ar íslendinga hafi hingað til verið oftast á tjaldinu, því að svo vill til að hún hefur í báðum umferð um setið beint framundan aðal- bækistöð sjónvarpsmyndavélar- innar. Þessa fáu daga, sem af eru, hefur veður verið hér einkar hlýtt kannski helzt til um of fyrir Norð uriandabúa, u.þ.b. 25 stig um daga iiii»iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii; iimimn;;Miiii«iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimn«iiiiiiiiiniiiiiiinnniiiiiiiimniiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiMiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiMiiiiiniiiiiinMiíiMiiiiiiiMiniiiiiniiiii^ g- 12. nóv. 1964 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ ||•ll•lllllllllllnnllll•■lllMnnllll•l■l■ll•••l•ll•■ll•■l•l■••■l■llln■lllll•lll•ll•llnl>lll Á heitu SU Laugarásbíó: A heitu sumri, eftir leikriti Tennessee Williams. Tennessee Williams hefur löngum verið umdeilt leikskáld og ýmsum heittrúuðum raunsæis- mönnum hefur ofboðið róman- tízkur bullukollsháttur hans. Sálfræðingar hafa þótzt geti eygt í ritum hans beinar afleið- ingar ills uppvaxtar og rótgróinn. ar einmanakenndar. Víst er um það, að saga Willi- ams er harmsaga og l'eikrit haris mörg harmsögur. Leikrit hans, „Sumri hallar,’ samstofna þeirri kvikmynd, sen Laugarásbíó sýnir nú, hefur ver- ið sýnt hérlendis og kvikmyndir því mörgum aufúsugestur. Margt gott fá um kvikmyndina segja og er þá helzt að geta þess að andrúmsloft hennar er viðeig- andi og helzt óslitið fram til síð- asta atriðis. , Mikil áherzla er lögð á sköpur aðalpersónanna og umhverfið ei gert svo léttvægt að það er : raun og veru ósýnilegt.

x

Alþýðublaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.