Alþýðublaðið - 31.12.1964, Blaðsíða 8

ÁRH) 1964 hefur verið íslending-
um gott ár til lands og sjávar. Afla
brögð hafa verið meiri í heild en
nokkru sinni áður, eða rétt innan
við 1 milljón smálestir. 1 fyrra var
aflinn 773 þús. smálestir, og er
því nú um 25% meiri en þá. Af
þessum gífurlega mikla aflafeng
er rétt rúmur helmingur síld, eða
528 þús. smálestir, og einnig sú
veiði er meiri en nokkru sinni
áður. Vantar nú ekki mikið á, að
við höfum náð frændum okkar
Norðmönnum í aflamagni, en þeir
hafa undanfarin ár aflað um 1,2—
1,4 millj. smálestir samtals á ári.
Þessi mikla aukning á heildar-
aflamagninu á sér að sjálfsögðu
ýmsar orsakir. Fyrst vildi ég þar
telja til hina miklu aukningu á
fiskiskipastólnum, sem átt hefur
sér stað síðustu árin. Tugir nýrra
og velútbúinna skipa hafa bætzt
við árlega, og þeirra vegna hefur
veiðimagnið aukist stórkostlega.
Þá hafa hin fullkomnu fiskileitar
tæki, sem nú eru komin í flesta
bátana, þá stærri að minnsta
kosti, gert mjög mikið gagn og
tryggt betri útkomu af veiðunurh.
Má segja, að fiskurinn geti tæp-
ast falízt lengur fyrir veiðimann-
inum, sem eltir hann uppi, þang-
að sem hann er að finna. Hafa
sfldarleitarleiðangrar okkar undir
stjórn fiskifræðinga átt hér þýð-
ingarmikinn og góðan hlut að, og
komið að ómetanlegu gagni.
Verðlag á útfluttum sjávaraf-
urðum hefur verið gott, og á sum-
um þýðingarmestu afurðunum
talsvert hækkandi, t. d. á afurð-
um síldarverksmiðjanna. Þetta,
ásamt hinu mikia síldarmagni,
sem verksmiðjunum hefur bor-
izt, hefur orðið til þess, að verk-
smiðjurnar hafa yfirleitt haft
góða afkomu, og þá náttúrlega
fyrst og fremst verksmiðjurnar á
Austurlandi, þar sem síldin hefur
aðallega borizt á land. Afkoma
veiðiskipanna hefur eins og að
vanda lætur verið ærið misjöfn,
sum hafa aflað meira, . önnur ,
minna, eins og gengur, og þó að
hfiutur þerrra margra hafi verið
góður, hafa mörg borið skarðan
hlut frá borði, og þó sérstaklega
hin smærri. Tvenns konar nýjung.
ar í veiðitækni hafa verið reynd
ar á árinu. Hin fyrri, þorskveiðar
með nót, hefur að víui verlð reynd ■
áður, en ekki fyrr með jafngóð-
um árangri og nú. Hefur þetta
orðið til þess, að ýmsir útgerðar-
menn munu nú hugsa sér að
reyna þessa veiðiaðferð á. næstu
vertið, sem, ekki hafa reynt hana
áður, þó að brugðið geti til beggja
vona, hvernig endanlega muni
reyn^st.
Þá var í sumar í fyrsta sinn gerð
tilraun til að dæla síld í flutninga-
skip, og tókst það tæknilega vel,
að segja má. Síldarskipin út af
Austurlandi í sumar voru oft að
veiðum um og yfir 220 mílur frá
landi. Gefur auga leið, hversu
mikill ávinningur það er, þegar
flutningaskip geta dælt síldinni úr
veiðiskipunum á veiðistaðnum og
sparað þeim siglingu til hafnar,
sérstaklega þegar svo langt er
sótt. Sú tilraun, sem gerð var,
gaf góðar vonir um, að hér væri
um framtíðarlausn á erfiðu vanda
máli að ræða.
Sjávarútvegurinn er okkar und-
irstöðuatvinnuvegur, og sá eini,
sem gefur okkur tekjur af útflutn-
ingi að nokkru ráði. Það er því
mikill ávinningur fyrir þjóðarbú-
ið þegar honum vegnar vel, eins
og að ýmsu leyti hefur verið til-
fellið sl. ár. En einnig þar eru
blikur á lofti, sem vert er að gefa
gaum. Verkfall hefur verið boðað
frá áramótum að telja, ef ekki
takast samningar milli sjómanna
og útgerðarmanna. Sjómenn og
útgerðarmenn telja sig þurfa
hækkað fisícverð, en fish^kaup-
endur telja sig ekki geta greitt
það, að minnsta kosti ekki svo
neinu verulegu nemi.. Síðastliðið
ár var þetta bil brúað með fram-
lögum úr ríkissjóði, þar sem fyrri
hluta ársins var greidd úr ríkis-
sjóði 6% ábót á fiskverðið, en sið-
ari hluta ársins 4%. Er það alvar-
legt íhugunarefni^ ef ekki ©r hægt
að reka þennan aðalatvinnuveg
þjóðarinnar, nema með milljóna
sum£u-, sérstaklega í rojög ítar-
sem haldin var í Reykjavik í
legu erindi, sem norski fiskimála-
stjórinn flutti þá um þetta efni.
Aflabrögð togara okkar stað-
festa þetta einnig greinilega. Þau
hafa verið með afbrigðum rýr að
undanförnu. Það má heita við-
burður ef togararnir hafa náð
yfir 100 tonna afla í hálfsmánað-
ar veiðiför. Það sem héfur hjálp-
að þeim, hefur verið óvenjuhátt
verðlag á fiski erlendis, sem aftur
sjálfsagt hefur stafað af því, að
lítíð hefur borizt að af fiski vegna
lélegra aflabragða. Okkar ís-
lenzku togarar hafa þó ekki kom-
izt af án mikils styrks úr ríkis-
sjóði.
Það mætti sjálfsagt kallast óeðli
legt að vera með hrakspár, á þessu
mesta aflaári, sem þjóðin hefur
lifað, og þær skal ég heldur ekki
vera með. En hitt vildi ég segja,
að ég teldi það hyggilegt að reyna
að skjóta fleiri styrkum stoðum
undir okkar atvinnulíf, ef mögu-
legt væri. Við eigum, íslendingar,
tvær megin auðsuppsprettur.
Fiskimiðin, sem við lifum á og
orkulindirnar, sem við til þessa
höfum mjög lítið hagnýtt, nema í
sem þegar hefur verið stofnað hér
vinnulífs. Sá víslr að stóriðju,
til með sementsverksmiðju og
áburðarverksmiðju, hefur . gefizt
vel, og allar líkur benda til að al-
umíníumverksmiðja mundi gera
það líka. Enn hafa ekki.verið hag-
nýtt nema ca. 2% af virkjanlegri
vatnsorku okkar, og er mjög þýð-
ingarmikið, að meira af henni
verði tekið til notkunar sem fyrst
til þess að gera atvinnulífið fjöl-
breyttara og öruggara,
Húsbyggingar hafa verið mjög
miklar á árinu og eftirsnurn eftir
faglærðum byggingamönnum
miklu meiri en hægt hefur verið
að fullnægja. Lánveitingar hús-
næðismálastjómar námu 175
millj. kr. og er það langhæsta
upphæð, sem veitt hefur verið á
einu ári. í fyrra nam þessi upp-
hæð 101 millj. kr. og hafði þá
aldrei áður komizt jafnhátt.
Yfirleitt hefur afkoma manna
við sjávarsíðuna ver:ð góð, og
sumra mjög góð, bæði faglærðra
og ófaglærðra. Þó eru til undan-
tekningar, — aðallega á Norður-
landi. Þar brást fiskafli og síld-
in kom ekki, en -á sjávarafla hafa
menn aðallega lifað á þessum
pólitík að vera miðuð, ef hun me#
skynsamlegum hætti á að geta
• faliið . inn í efnahagskerfi - þjóðar-
innar, en það yerður hún að gera
ef vel ó að fara. ;
. .Verðbólgan hefur verið erfið'-
asta viðfangsefni allra ríkisstjórna
eftir heimsstyrjöldina síðari, og
fáar getað við hana ráðið. Á þessu
ári var þó gerð allmerkileg til-
raun í þessu efni, þar sem sam-
komulag tókst með Alþýðusam-
bandi íslands, vinnuveitendasam-
. tökunum og ríkisstjórninni, sem í
aðalatriðum fól í sér að íallið
sk.vldi frá grunnkaupshækkunum,
en kaupgjald vinnandi manna
verðt'yggt. Ýmis fleiri atriði fól-
ust í þessu samkomulagi, sem hér
skulu ekki rakinv Árangurinn
befur svo orðið sá, að síðari hluta
ársins Jiafa orðið minni verðlags
hækkanir en oft áður, eða nán-
ar tiltekið, vísitala framfærslu-
kostnaðar hefur síðustu 8 mánuðl
ái-sins a^eins hækkað um 4 stig e'ða
ca. 21/2%. Að vísu hefur þesei
órangur náðst með nökkuð aukn-
um niðurgreiðslum ríkissjóðs, að-
allega vegna hækkunar landbún-
aðarvara síðastliðið haust, - en
árangur þó verulegur. Veltur nú
tuga framlagi úr sameiginlegum
sjóði landsmanna. En það eru
lika fleiri blikur á lofti, sem vert
er að gefa alvarlegan gaum. í
skýrslu alþjóðastofnunar, sem
fylgist. með veiðunum í Norður-
Atlantshafi, segir að sókn veiði-
skipa á þessi svæði hafi tvöfald-
ast.á .árunum 1957 tii 1961, en afl-
inn á veiðieiningu minnkað, jafn-
vel á gömlum og margreyndum
fiskiskipum hafi aflinn ekki aukist
í hlutfalli við aukna sókn. Síðan
segir orðrétt í skýrslunni, sem er
frá sl. sumri.
„Síðan 1957 hefur heildaraflinn
á veiðieiningu á norðurhluta svæð
isins lækkað um 40%, samkvæmt
þeim upplýsingum, sem til eru
um sóknina, og er það sennilega
of lágt áætlað. Talið er, að nú séu
fundin og reynd flest þau fiskimið
er nokkra þýðingu hafa á svæði
þessu, og að frekari aukning veið-
anna mpni hafa í för með sér lækk
andi afla á veiðieiningu".
Þetta sama sjónarmið kom einn-
ig fram á fiskimálaráðstefnunni,
smáum stíl. Á þessu ári, sem nú
er senn á enda, hafa verið. uppi
miklar ráðagerðir- um stórvirkjT-
un, á okkar mæiikvarða, og stór
iðju í þvi sambandi:; Hafa' inn-
lendir og erlendir sérfræðingar at-r -
hugað ýmsa virfcjunarstaði og gert
áætlanir .um framkvæmdir; -þar
sem aðstaða virðist bezt. *Kostn-
aður er njjög mikill. Hef ég heyrt
nefndar 1000 millj. kr. fyrir rúm-
lega 100 þús. kw. stöð. Veltur á
miklu, að siik stöð verði reist þar
sem ailar aðstæður eru beztar, og
engin annarleg aukasjónarmið
verði látin ráða staðarvalinu. Við-
töl hafa líka átt sér stað á árinu
við erlenda aðila, sem hafa áhuga
á að reisa hér alumíníumverk-
smiðju í sambandi við þessa
virkjun. Mundi þar vera um álika
fjárfestingu að ræða og í virkjun-
inni.
Endanlega ákvörðun' um bæði
þes i máil mun þurfa að taka
bráðlega og væntanléga á næsta
árí. Er hér um mjög merkilegt
mál að ræða, og þýðingarmikið
atriði í uppbyggingu íslenzks at-
stöðum, eins og víðast hvar ann-
ars staðar. Hafa þvf allmargir þar
orðið að leita. sér atvinnu utan .
sinnar heimabyggðar. :•
' Ujm landhúnaðinn hef ég ekki
töiur tiltækær/en: eftir því. sem -ég ■
veit- bezt, hefur; árið -1964 einnig
:verið bændum gott ár og afkoma
þeirra góð, að minnsta kosti þeirra,
.sem einhver bú hafa að ráði.-Hinsj-
.vegar eru enn of margir bændnr,,
. sqm. of. smá bú hafa, og verður, þá
afkoman eftir því. 'Er það vanda-
máli hvernig úr þvá - verði -hætt.
Hefur þó nokkuð verið gert á ár-
inu til að bæta úr þyf, þó að það
nægi ekki, enda gerist sú- bfeyt-'
ing ;ekki á stuttum tima. Vegir og
rafmagnslinur teygja sig nú ár-
lega lengra og lengra út um sveit-
irnar til hagræðis fyrir þá, sem
þar búa, og félagsheimili rísa, sem'
ættu að geta verið til menningar-
auka fyrir landsbyggðina. En land-
ið okkar er harðbýlt, og því litlar
líkur til að við getum orðið sam-
keppnishæfir með landbúnaðar-
vörúr á erlendum markaði. Við
þetta verður okkar landbúnaðarr:
rnikið. á. því hvernig framhaldið
- verður. Einstaka menn og stjóra-.
: arundstöSublöðin hafa haldið - því
fram,. .aS ríkisstjórnin hafi .ekki
-staðið viff þe.tta * samkomulag,
; vegna- þess -hye beintr ;skattar urðu
- báiir sl.- sumar.-, Þessi ásökun es
alls. óraunhæf, vegna þess: að bæði
lögin um tekjuskattinn og.útsvöiv
- ia-voru .sambykkt áður en, sam-
komulagið var gert. l. júnL si. og
hefúr þó ríkisstjórnin hpitið því
að taka. þau mál nú -.til endurskoð-
». -unar. 1. öðru lagi -hefur af þessuro
aðilum því verið haldið fram, að
söluskattshækknnin síðasta værl
hrot á samkomulaginu. En það er
um hana að seg-ja að hún^var gerð
til þess að geta haldið niðri verð-
laginu á landbúnaðarvörum sk
haust,- beint í anda ■ samkoroulagfl-
ins. Af hálfu ríkisstjórnarinnar!
hefur bv’ allt. verið gert, sem . í
hennar va'di stóð til þess að saro-
komulagið verkaði eins og tfl
stóð. Fr bess bví að vænta att
Skyhsár'flé"* framhald geti hér &
orðið til stvrktar eðlilégri efnæ
hagshr''--,n landinu.
8 31. des. 1964 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ