Skólablaðið - 01.10.1912, Blaðsíða 10

154
SKOl.ABLAÐIÐ
hrífandi ættjarðar- og menningarsöguræður vöktu að vísu að
gagni stöku vel upplagðan nemenda, en fóru fyrir ofan og neð-
an garð hjá hinum«. Sumt var nú satt í þessu. En samt er
víst, að yfir höfuð hafa danskir og norskir lýðháskólar vakið
heitan og varanlegan framfaraáhuga og alið œttjarðarást og fé-
lagsrækt, sem hefur sýnt sig í verkinu. Sýnt sig t. d. í sívaxandi
samtökum og samvinnu í Danmörku. Og hverju er það nú
helst að þakka, að Iýðháskólarnir gátu þetta? Það er því að
þakka, að flestir Ieiðtogar skóla þessara iangmestlifðu samkvæmt
því, sem þeir kendu. Þeir töluðu, til dæmis, mikið um ættiarð-
arást og um það að fórna einhverju, eða gera eitthvað verulegt
gagn fyrir ættjörðina. En þeir fórnuðu líka sjálfir. Þeir höfn-
uðu mörgum hagsmunum tii þess að gagna þjóðinni. Þeir
höfnuðu fastri stöðu og vissum góðum embættum til þess að
geta fengið tíma til að vekja, fræða og manna alþýðuna.
Skal eg nú þegar segja dæmi uppá þetta. Og dæmi þessi
eru dagsanna.
III.
Lýðháskálaskörungar.
Helstu Iýðháskólaskörungar í Noregi, sem ég þekti á ár-
unum 1875 — 81, voru þessir:
Christopher Bruun, Frits Hansen, Kristofer fanson (skáldið),
Ingvar Böhn, Viggo Ullmann. Allir þessir voru háskólakandidat-
ar og höfðu allir tekið embættispróf. Fj'Jrir þeir fyrstu gátu
valið um prestaembætti, betri bestu prestaköllum hér á Iandi.
Chr. Bruun t. d. gat einnig átt von á 8000 króna embætti við
háskólann. Ullmann var góður lögfræðingur og varð seinast
amtmaður. Allir þessir og fleiri höfnuðu nú margra þúsund
króna embættum í mörg ár. Chr. Bruun t. d. í 26 ár, og
urðu svo lýðháskólamenn. Lýðháskólalaunin voru oftsamasem
ekkert, þetta fáein hundruð þegar best lét. Oft aðeins svo fáum
tugum króna skifti. Já einn velurinn hafði Chr. Bruun bara
4 krónur alls uni mánuðinn!
Allir þessir, nenia Bölin þá, voru þó fjölskyldumenu og
urðu að lifa afar sparsamlega til þess að geta nokkurnveginn
koinist af. Því skuldir vildu þeir forðast. Áttu sumir næstuni því