Alþýðublaðið - 24.11.1965, Blaðsíða 7

t
BJARNIJONS
ÞEGAH ég rifja upp kynni mín
af síra Bjarna Jónssyni, kemur
mér fyrst í hug sunnudagur að
vori til. Það var árið 1912, að ég
kom í fyrsta skipti til höfuðstað-
arins, þá átta ára að aldri, og
dvaldist hér tæpar tvær vikur, á-
samt móður minni. Þá kom ég í
fyrsta skipti í dómkirkjuna, og þá
var ég í fyrsta skipti við messu
hjá öðrum presti en föður mín-
um. Eftir messu bar fundum
okkar saman við kaffidrykkju og
hafði ég þá betra tækifæri til að
virða hann fyrir mér. Og bezt man
ég eftir yfirskegginu, — og hlátr-
inum. Úr predikuninni í kirkj-
unni man ég enn frásögn hans af
sérstöku atviki. í síðasta skipti, er
fundum okkar síra Bjarna bar
saman, þjónuðum við saman við
útfararathöfn í Hallgrímskirkju,
og sátum saman til borðs á eftir
í húsi einu hér í sókninni. Þá
minnti ég hann á ræðuna, sem
þann hefði haldið fyrir 53 árum
í dómkirkjunni. Kannaðist hann
vel við hana.
Hví er ég að minnast á þetta?
Ef til viil er það vegna þess, að
maðurinn, sem ég þá var að tala
við, er nú sjálfur orðinn minning
í huga mínum, eins og svo fjöl-
margir aðrir, sem verið hafa sam-
ferðamenn á lífsins leið. Og ef ti-1
vill koma þessi fyrstu kynni í
huga mér vegna þess, að mig
grunaði það sízt af öllu, hinn löngu
liðna vordag í Reykjavík, að síra
Bjarni ætti eftir að verða einn af
samverkamönnum mínum í starfi,
sem var beggja hjartans mál, þó
að margt væri ólíkt 'með fulltrú-
um tveggja kynslóða. Næst kynnt-
ist ég síra Bjarna í KFUM, þar |
sem ég bjó um tíma hjá síra Frið,
riki og móður hans. Þar var ég
viðstaddur biblíulestra og sanir
komur sem hann stýrði, og þau
kynni urðu að vissu leyti liður í
minni andlegu þróun. Þarna
kynntist ég því fyrst, hvernig
síra Bjarni sameinaði í eðli sínu
brennheita alvöru og létta kímni,
þó að mér yrði alvaran þá minn-
isstæðari. Þarna var síra Bjarni í
hópi sinna nánustu vina og sam-
verkamanna, í félagi, sem hann
veitti forstöðu áratugum saman,
og studdi hann með ráðum og dáð
í starfi hans. Þegar ég hugsa um
hann og síra Friðrik Friðriksson
hlið við hlið, dylst mér ekki, að
þeir voru í mörgu ólíkir menn.
Má vel vera, að ég segi hér meira
>en ég veit með vissu, en ég efast
nokkuð um, að síra Friðrik hefði
komizt langt áleiðis, ef hann hefði
ekki átt stuðning síra Bjarna vís-
an, — alveg eins og ég efast um,
að síra Bjarni hefði haldið sín-
um mikla þrótti, ef hann hefði
ekki getað treyst því að eiga vísan
kjarna í söfnuði sínum.
Loks kvnntist ég síra Bjarna enn
á stúdentsárum mínum við há-
skólann. Þá var líf og fjör í and-
legum málum hér í Reykjavík.
Töluverð ólga innan kirkjunnar,
vegna baráttunnar milli gamallar
og nýrrar guðfræði. Enginn
þurfti að efast um, hvar síra
Bjarni stóð í þeim efnum. Af
prestum, er þá predikuðu í
Reykjavík, voru þeir eins og tveir
póiar, síra Bjarni og prófessor
Haraldur Níelsson. Flestir okkar
stúdentanna fylgdum síra Haraldi
fast í baráttunni. Við hlýddum á
predikanir hans og hrifumst af eld
móði hans og trúarhita. En við
töldum það ekki eftir okkur að
sækja messur í dómkirkjunni
líka, og fórum flesta sunnudaga
tvisvar í kirkju, og það er með
A GUÐ OG .MENN
......SERA BJARNI JÖNS-
SON stóð á tröppum Landsbóka
safnsins, svartklæddur við hvítan
vegg, og sólskin allt um kring. . . .
Hann gekk niður af tröppunum. Og
það var kast á honum þegar hann
gekk um liliðið, út á gangstétt
ina, setti hendur fyrir aftan bak
og labbaði niður Hverfisgötuna.
Hann staðnæmdist rétt í svip við
blómvönd, sem óx upp úr túnjaðr
inum og horfði á dúfur Ólafs Frið
rikssonar, sem kroppuðu brauð-
mola og tifuðu um, svo setti hann
aftur kast á sig, gekk liratt og
næstum því snúðugt eftir gang
stéttinni, niður hallann, staðnæmd
ist rétt í svip á horninu við sölu-
turninn og svifti sér svo yfir göt
una. Hann hefur alltaf gengið
hratt. . . Hann hefur síðan hann
var unglingur, verið heilsuhraust
ur, en kastið á honum, hröðu
hreyfingarnar og léttleikinn, er
hugur hans, innri maður hans, and
legt öryggi, arfur og upplag. . .“
Þannig komst ég að orði í frá
sögninni af ævi séra Bjarna í bók
minni, Við, sem byggðum þessa
borg. Og enn stendur þessi mynd
hans mér lifandi fyrir hugskots
sjónum. Ég get ekki bætt um hana.
Og þannig mun hann lifa í hug
um og minningum Reykvíkinga.
Við urðum snemma nánir kunn
ingjar. Ég man ekki hvernig kynni
okkar hófust, en hann hringdi oft
til mín og ég til hans, og við rædd
um um málefni líðandi stundar,
um fortiðina og um fram-
tíðina.
Hann kom úr moldarkofa, sem
stóð vestur undir sjó í gamla
bænum. Lítill drengur leiddi hann
föður sinn upp Vesturgötu, er fað
ir hans hné niður og var örendur.
Það hafði úrslitaáhrif á hann og
setti mark sitt á hann allt til síð
ustu stundar. Við deildum aldrei
og þó vorum við sinn af hvoru
sauðahúsi í pólitík. Hann talaði
frjálslega við mig um trúmálin
og af svo miklu öryggi og trúar
vissu að mig fávísan og veikan í
trú, undraði. Ég dáðist að honum
ekki vegna stjórnmálaskoðana
hans og heldur ekki vegna trúar
styrks hans, heldur af því að
ég fann hve heitt hann unni fólki
Hann átti mjög góða foreldra. Ey
jólfur frá Dröngum lýsti fyrir mér
dagfari föður hans. Þar var kyrrð
og ró, hallaði aldrei orði, allt stóð
sem stafur á bók. Sjálfur hefur
séra Bjarni gefið lýsingu á móður
sinni og Pétur gamli beykir, bróðir
hennar, sagði mér frá henni. Séra
Frainhald á 10. síðu.
mínum hlýjustu minningum frá há
skólaárunum, að við morgunmess
ur í dómkirkjunni sátum við stúd
entarnir venjulega á sama stað í
kirkjunni, ásamt próf. Sigurði
Sívertsen og stundum fleirum af
kennurum okkar. Frá þessum ár-
um þekki ég bezt predikunarmáta
sira Bjarna. Ræðumennska hans
var að ýmsu leyti sérkennileg, og
ólík því, sem gengur og gerist
Hann mun oft hafa skrifað ræður
sínar, en í flutningi virtist hann
vera mjög frjáls og óháður gagn-
vart handritinu. Minnisstæðastir
verða mér ýmsir sprettir í ræðum
hans, jafnvel útúrdúrar og inn-
skot, sem gátu komið eins og
skáldleg leiftur inn í mál hans.
Eg hygg, að ræðustíll hans hafi
mótast fyrir áhrif frá dönskum
predikurum af flokki heimatrú-
boðsmanna á háskólaárum hans,
og bar keim af hvorttveggju, aka-
demiskum ræðustíl kirkjunnar og
vakningaræðum leikmanna. Slíkar
predikanir eru samdar til þess að
vera heyrðar, fremur en lesnar,
og stílaður upp á áhrif augnabliks-
ins. Ræðustíil af þessu tagi var
síra Bjarna eðlilegur, og tamur,
en lientar ekki öllum, og því hef-
ur mér stundum komið til hugar,
þegar ég heyri aðra reyna að
leika hann eftir: Varið ykkur á
eftirlíkingum. —
Önnur kynni liöfðum við stúd-
entarnir einnig af síra Bjarna. Við
vorum vanir að hafa eins konar
kvöldsamkomur fyrir deildina,,
komum saman til bænagjörðar og
liugleiðingar stundarkorn, og
buðum oft gestum til að flytja
hugleiðingu eða Iesa fyrir akkur
eitthvað, sem verða mætti til upp
byggingar. Fórum við þá aldrei
eítir guðfræðistefnu þeirra, er
hlut áttu að máli. Þá man ég eftir
því, að síra Bjarni kom til okk-
ar. Bæði þá og einnig síðar, í
prestahópi, kynntist ég einni hlið
á skapgerð, síra Bjarna, eins og hún
sennilega hafði mótast frá bernsku.'
Hér á ég einfaldlega við persónu-
iegt bænariif hans. Bænin virtist
vera honum svo eðliieg iðja, að
hann hlaut að laða annarrá hugi
í sömu átt. Og þess veit ég dæmi,'
að í sálgæzlu sinni veitti hann
undraverða hjálp með stuttri
bænarstund.
Eins og ég þegar hefi minnst 6,‘
hafði sira Bjarni á yngri árum'
sínum mótazt af innra-trúboðs-'
hreyfingunni dönsku. Hann var*
það, sem kailað er „píetisti” a'
guðfræðimálinu. En því hefur ver-1
íð svo háttað um heittrúarstéfn-
una sém margar aðrar lireyi'-
ingar, að þær taka nokkurri
breytingu eftir því, sem tírnar líða ;
og aðstæður breytast. Guðfræðin
tekur stakkaskiptum, eins og aðr-;
ar vísindagreinar. Vandamálin,
sem um er rætt á hverjum tíma,
verða önnur. En þegar ég hefi
komizt í kynni við sumar nýrri1
hreyfingar í guðfræði kirkjunnar,
kemst ég ekki hjá því að sakna:
þess varma, sem oft fylgdi öld
píetismans, af því að þá þóttust
menn ekki of góðir eða voru of
settlegir til að finna til. Ef vér
lítum á síra Bjarna Jónsson seni
fulltrúa hinnar píetisku hreyfing-
ar, eins og hún lifði í Danmörku
fyrr á árum, þá kemur mér í hug
það, sem einn kunningi minn kaþs
ólskur sagði við mig, þegar ég;|
spui-ði hann, hvort hann tryði á j
óskeikulleika páfans. Hann svar-
aði: „Eg er að visu kaþólskur mað-!
ur, en ég er líka íslendingur.” —■
Þegar ég er að hugsa um síra
Bjarna, veit ég vel, að hann varj
guðfræðingur af skóla liins píet-!
íska rétttrúnaðar, og taldi sig mik-|
ið eiga að þakka hinni dönsku
heimatrúboðsstefnu. En þcgar ég
hugsa um hann, eins og ég kynnt-
ist honum, kemst ég ekki hjá því
að spyrja sjálfan mig, hvort bæði]
gruntvigianisminn danski og þój
fyrst og fremst hin íslenzka trú-i
arcrfð frá föðurhúsunum í vestur-
bænum hafi ekki gert úr honum;
allt öðru vísi predikara en hann
hefði orðið, ef hann hefði búið'
einvörðungu að áhrifum píetism-j
ans, Annars má vel vera, að síraj
Bjarni hefði hvíslað einhverju í
Framhald á 15. siðu.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 24. nóv. 1965 7