Alþýðublaðið - 08.12.1965, Blaðsíða 3

Alþýðublaðið - 08.12.1965, Blaðsíða 3
&i?ÍV«8s»t gisssa , ,>»«í>ijii fKÍ**Stí%< # K«?»>í^>«-Í>a »*•>-?»<. /gW :rwltP’8 tlDiitmmiliiiiii »rtH»fn«atlwr« '"fNfftáiMitVHl Mrt4«&áá!H$ C íttfw 5wWVf t , *ft*fer»jS<|íl4«!WI«»íVé(airé‘ tjjj >w**#iW rli~-.M«_<r.*A.'A,í Skarðsbók veitir sjálf þá vitn eskju um sögu sína að ekki verð ur á betra kosið, og er ivún að þessu leyti að heita má eins dæmi. Bókin hefur verið ljósprentuð, og sá enski fræði maðurinn Desmond Slay um út . gáfuna og ritaði formála, þar sem handritinu er lýst og saga þess rakin. Skarðsbók eða Cotex Scarden - sis er með stærstu handritum er skrifuð hafa verið á íslandi Stærsta blað bókarinnar, eins og hún er nú, er 41,6 x27,4 cm. en líklegast er að bókin hafi ver ið lítið eitt breiðari í upphafi = Skriftin er í tveimur dálkum á hverri blaðsíðu. Skriftin er fremur stór og bil milli lina í breiðara lagi, svipað og gerist í þeim handritum, sem ríkuleg ast hafa verið úr garði gerð. Bókin hefur upphaflega verið 95 blöð, en eitt blað hefur glat ast. Á bókina eru skrifaðar sög ur ellefu postula: Péturs saga Andreas saga, Tveggja postula saga Jóns og Jakobs, Tómas saga, Filippus saga, Bartholo meus saga, Mathias saga, Tveggja postula saga Símonar og Júdas, Matheus saga og þar að auki lítill þáttur af Jak ob postula. Fremsta blaðsíðan var upphaflega auð, einnig var síðasta blað bókarinnar autt og mestur hluti næstu blaðsiðu á undan. Á hluta af þessum auðu . blaðsíðum aftast í bókinni er skrifaður máldagi kirkjunnar á Skarði á Skarðsströnd og eru á honum þrjár rithendur. Auð séð er að þriðji hlutinn er yngstur, en ekki mun Það þó muna mörgum árum. Ðesmond . Slay hefur gert nákvæma grein fyrir þessum máldaga í formála ljósprentuðu útgáfunnar á Skarðsbók. í yngsta hluta mál dagans segir meðai annars að Ormur Snorrason hafi gefið kírkjunni á Skarði bókina. Orm ur lögmaður Snorrason á Skarði er sennilega fæddur lausf eftir 1320 og mun hafa dáið 1401 eða 1402. Þessi yngsti hluti mál dagans hefur verið skrifaður eftir daga Orms, því að í ann arri grein er getið um arfa Orms: „Einnig afhenda arfar Orms kirkjunni að Skarði sex manna messuklæði . .‘ í öðrum hluta máldagans stendur þetta meðal annars. ,,Einnig geld ég. Ormur, hei’agri Skarðskirkju í fyrsta lagi fjörutíu ásauða“. og er annaðhvort að þetta er skrifað meðan Ormur var á lífi ellegar er það skrifað beint eÞir skiali =ern Ormur hefur gert eða látið gera. Máldagi bessi. sem skrifaður er í Skarðsbók bendir eindreg ið til bess að kirkjan á Skarði hafi átt bókina og að það sé þessi bók sem getið er í máldag anum að Ormur gaf kirkjunn Um bókagjöf þessa er einn getið í Vilchins máldaga, sei var settuj-saman 1397. Þar < talið meðal annars sem Ormi bóndi lagði til kirkju að Skar) „Postula sögur svo að kirkja skal eiga hálfar en sá. bón< -hálfar sem .þar býr.“ Þess '< enn að geta að á öftustu bli síðu -stendur með henni frá '1 öld: Þessa bók á kirkjah Skarði .á Skarðsströnd. Af því sem hér hefur ver talið. þykir Desmond Slay se draga megj þá. ályktun end: bótt bað sé hvergi-beinlínis t< ið-fram að Skarðsbók hafi vi ið skrifuð fyrir Orm Snorras< og á hans kostnað, annað hvo á Skarði eða í klaustrinu i He’gafelli. Samkvæmt síðus rannsóknum er talið fullvíst i bókin sé skrifuð á Helgafel Desmond Slay nefnir þó einn að gei'a verði ráð fyrir þei möguleíka að fyrri hluti bók, innar hafi verið skrifaður f ir Snorra Narfason, föður Orms en hann dó 1332. Bókin mun bó vera vngri en svo að betta komi tii álita. Stafagerð og staf sernine bendir til þess að bún hafi veniíí skrifuð á þriðia fiórð unei 14. aldar. Þá hefur Orm ii" Rnorrason verið í blóma aid'n-t; c<ns. og benda engar Hk ur til þess að bókin hafi ver ið skrifuð fyrir neinn annan en hann. Skarðsbók er með stærstu handritum sem skrifuð hafa verið á garði gerð. Á myndinni er ein opna úr, Skarðsbók. íslandi og er bókin ríkulega úr Desmond Slay rékur sögu Skarðsbókar vandléga í for mála útgáfu sinnar éftir þeim heimildum sem hohum voru kunnar og hann háfði tiltæk ar. Hann nefnir að Jón lærði Guðmundsson minnist í Tíðfor drif á postulasögur á Skarði Skarðsbók var skrifuð í klaustrinu að Helgafelli á síðari hluta 14. aldar, en þar voru fjöimörg íslenzk handrit skrifuð og má kenna rithönd skrifara Skarðsbókar á fleiri fornum skinnbókum. og geti hann varla átt við ann að en Skarðsbók. Á dögum Árna Magnússonar var bókin á Skarði. Árni hefur fengið bók ina léða, að því er virðist vor ið 1710, og hefur hann látið Eyj ólf Björnsson, sem var frábær lega vandvirkur skrifari gera eftirrit af henni, og var því lok ið haustið 1712. Árni hefur fal að bókina en aldrei fengið hana tii 'eignar. Síðast vikur hann að henni í bréfi til Orms Daða sonar, sem hann virðist hafa skrifað 1729. ..Um Postula sögui-nar á Skarði má bliva sem er, -þar um vil ég ekkj framar svsla.“ Síðan segir Desmond Slay að ekkert sé vitað með vissu um Skarðsbók, fyrr en handritið var boðið til sölu í London, en hann telur þó lík legt, ef handritinu hefur verið skilað aftur að Skarði, eftir að það hafi verið skrifað upp og ef það hefur enn verið á Skarði á síðustu dögum Árna Magnússonar, að bað hafi verið þar enn um nokkurt skeið En um þetta barf ékki að fara í neinar grafgötur. f máldaga bókum biskupa og orófasta all ar götur frá bvf að Vilchins-mál dagi var settur saman og fram til ársins 1907 eru Postula sögur á kálfskinni taldar með eifnum Skarðskii-kiu og verða fáeinar taldar bér. f máldaga Gísla biskuns .Tónssonar stend ur betta meðaf annars um bóka eign Skarðskirkiu: Þem óttu söngsbók og vetrarbók með óttu söng, tveir Graúarar og ein postulanna bók á norrænu. Þess ar fimm bækur á kirkjan hálf ar, en sá hálfar er Garðinn. . “ Brynjólfur biskup Sveinsson vis iteraði Skarðskirkju 18. septem ber 1647 og í máldagabók hans ej- tekið fram að ann eigi Skarðskirkja Postulabók að hálfu á móti bóndanum á Skarði. Þegar Brynjólfur visiter aði á Skarði í síðasta sinn 25. ágúst 1671 er bókaeign kirkjunn ar talin óbreytt. Finnur biskup Jónsson visiteraði Skarðskirkju .6. september 1758 og taldi með eignum kirkjunnar Postulabók á kálfsskinn. Hannés biskup Finnsson visiteraði Skarðs kirkju 3. september 1782 og taldi eigur kirkjunnar óbreytt ar. Tfisitasíubækur prófasta Dalaprófastsdæmis eru varð- veittar á Þjóðskjalasafni og hefst hin elzta á árinu 1721. Það ár er postulabók á kálfskinni talin með eignum Skarðskirkju á prófastsvisitazíu og síðan ætíð öðru hvoru út 18. öldina, en árið 1807 er bókarinnar síðast getið á Skarði. Það ár vísiter aði Benedikt prófastur Árnason Skarðskirkju 25. júH og taldi þá postulasöeur meðal eigna kirkjunnar. Eftir það vísiterar prófastar Skarðskirkju árlega fram til ársins 1826, en eignir kirkjunnar eru ekki taldar unn, heldur er bess getið hverju sinni að bær séu óbreyttar frá næsta ári á undan. En 9. áeúst 1827 visiteraði ^teingrimur bisk up Jónsson Skarðskirkiu og þá fyrirfundust Postulasögurnar ekki meðal eigna kirkjunnar. Framhald á 15. síðu. ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 8. des. 1965 3 wwwkvivww

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.