Vísir - 11.02.1959, Qupperneq 9

Miðvikudaginn 11. febrúar 1059
VÍSIfö
9
Ný útgáfa af íjéðun Steln-
gríns Thorsteinssonsr.
tekinn saman af þeim Jónasi
Tómassyni tónskáldi á ísafirði
og Þórði Kristleifssyni söng-
kennara á Laugarvatni. Telur
Þórður vafalaust, þó ekki sé
fullrannsakað, að Steingrímur
eigi fleiri söngljóð en nokkur
annar íslendingur.
Vinsældir Steingríms fóru
sívaxandi meðan hann lifði, og
enda þótt skáldskaparstefna sú j höfðu bætzt við Ijóð fyrstu 4t.
sein hann fylgdi, rómantiska
stefnan, gengi úr sér og aðrar
1 Steingrímur Thorsteinsson:
Ljóðimæli. Heildarútgáfa
frumsaminna 1 jóðt. Út-
gefandi: Prentsmiðjan
Leiftur. Reykjavík. 1958.
Axel Thorsteinson sá um
útgáfuna.
Þessum línum er ekki ætlað
annað hlutverk en að minna
fólk á, að enn á ný heíur verið
gefin út ein þeirra bóka, sem
sérhvert íslenzkt heimili má
til að eiga, ekki síður hér eftir
en hingað til, meðal annars
vegna þess, að hún eða réttara
sagt innihald hennar hefur
verið snar þáttur í uppeldi
þjóðarinnar síðan bókin var
fyrst gefin út árið 1881: Ljóð-
mæli Steingríms Thcrsteins-
sonar. Og reyndar eru Ijóð
Steingríms enn lengur búin að
kliða í eyrum íslendinga og
blóði þeirra, því löngu áður en
þau komu fyrst út í bókar-
formi, höfðu Ný Félagsrit Jóns
Sigurðssonar flutt mörg af
þjóðfrelsis- og ættjarðarkvæð-
um þessa mikla skálds, hin
fyrstu fimm þeirra árið 1854,
og mörg birtust í viðbót á næstu
árum. Því segir skáldið Þor-
steinn Erlingsson í grein, sem
hann ritaði í Eimreiðina 1895
um 2. útgáfu á Ljóðmælum
Steinsgi'íms, sém kom út 1893: Nýlega var á aðalfundi
„Oss er enn sönn ánægja að^Bandalags listamanna sam-
sjá hin gömlu kvæði skáldsins, J kvæmt tillögu listflytjenda og
þessa kæru æskuvini vora, nú höfunda samþykkt svohljóð-
í annarri útgáfu af ljóðum andi ályktun:
Og aldrei —
aldrei bindi þig bönd,
nema bláfjötur Ægis
við -klercótta strönd.“
Þessi nýja útgáfa — heildar-
útgáfa frumsaminna ljóða
Steingr. Thorsteinssonar, er
prýðilega úr garði gerð, um
400 bls. að stærð. Axel Thor-
steinson hefur tvímælalaust
vandað mjög starf sitt við
hana. Af samanburði við eldri
útgáfur kemur í ljós, að í I.
hluta heildarútgáfunnar eru
öll Ijóð fyrstu útgáfu og annað
ekki, en í II. hluta eru þau
kvæði öll, sem í annarri útgáfu
stefnur tækju við, halda mörg
beztu kvæði Steingríms áfram
að vera fersk og eins og sungin
út úr hjarta hvers einasta ís-
lendings fram á þennan dag, og
ekki get eg ímyndað mér að
Vorhvötin hans, til dæmis,
muni nokkru sinni fyrnast,
meðan þjóðin lifir í þessu landi:
,,Svo frjáls vertu móðir
sem vindur á vog
sem vötnin »
með straumunum þungu
sem himinsins bragandi
norðljósalog
og ljóðin á skáldanna tungu.
gáfu. Þetta eru skemmtileg
vinnubrögð, — þannig speglar
heildarútgáfan rétta mynd af
öllum gömlu útgáfunum, fjór-
um að tölu.
Heildarútgáfan er furðulega
ódýr miðað við bókaverð í
haust, aðeins 180 krónur í góðu
bandi.
Það er að vísu sjálfsögð, en
engu að síður þakkarverð þjón-
usta við íslenzka menningu, að
'gefa þjóðinni með þessari út-
gáfu hindrunarlausan aðgang
að ljóðaperlum Steingrlms, og
það gegn svo vægu gjaldi, að
enginn neyðist til að fara á mis
við þær.
GuSmundur Daníelsson.
Er uppfaka á segulbönd
heimil eða ekki?
hans, eins og þegar vér vórum
að leita það allt uppi í Nýjum
Félagsritum forðum, sem
Steingrímur stóð undir. Ekkert
hefur hrifið æsku vora meira
en það. Hvergi er vorið feg-
urra en þar, þegar jörðin bíður
í brúðarskarti sínu eftir ástar-
kossi unnustans, hins bjarta og
blíða Ijóshimins, og heilla með
.sér öll börnin.“
í þriðja sinn komu Ljóðmæli
út — mikið aukin — árið 1910,
og fjórða útgáfan 1925. Árið
1939 gaf' sonur skáldsins, Axel
Thorsteinson, út Urvalsljóð
föður síns, og kom önnur út-
gáfa af þeim 1946. Það er einn-
„Aðalfundur Bandalags is-
lenzkra listamanna mótmælir
eindregið frumvarpi því, sem
borið héfir verið fram á yfir-
standandi Alþingi, um að leyfð
skuli í heimahúsum hljóðritun
hugverka án heimildar höf-
unda og flytjenda og án end-
urgjalds til þeirra og skórar á
flutningsmenn frumvarpsins
að draga það til baka ....“
Frumvarp það, sem áður er
getið, var sent Alþjóðasam-
bandi höfunda til umsagnar,
og hefir það svarað sem hér
segir:
„París, 23. desember 1958.
Hið íslenzka frumvarp til
ig Axel Thorsteinson, sem nújlsga nr. 55 varðandi væntan-
hefur séð um heildarútgáfuna legar breytingar á lögum nr.
☆
liaaara
á frumsömdum ljóðmælum, þá ^ 49 frá 14. apríl 1943 og nr. 13
sem Leiftur gaf út nú fyrir síð- 20. október 1905 gefur Al-
ustu jól. jþjóðasambandi félagi rithöf-
Fremur stutt, en ágætlega unda og tónskálda tilefni til
. skrifuð ritgerð um ævi og þess að koma fram með eftir-
. skáldskap Steingríms Thor- farandi athugasemdir, og vær-! textann með fyrirvara, vill
steinssonar eftir Jónas Jónsson um vér yður þakklátir, ef þér | staðfesta síðari textann frá
er prentuð framan við Ijóða- ^vilduð gera svo vel og koma Brússel, þá getur þetta land
mæli frá skrifstofu Bernar- og
Genfarsambandsins um höf-
undarrétt.
Vegna segulbandsfrumvarps-
ins á Alþingi íslendinga nú var
skrifstofan spurð, hvort leyfi-
legt væri að einstök lönd settu
slíka fyrirvara eftir að þaú eru
gengin í Bernarsainbandið eða
hvort slík ákvæðd yrði ekki
ævinlega að setja um leið og
viðkomandi land gengi í sam-
bandið.
Svar skrifstofunnar er m. a.
á þessa leið:
„Genf, 30. janúar 1959.
.... Svo sem yður er kunn-
ugt er aðildarríkjum Bernar-
sambandsins leyfilegt sam-
kvæmt 25. grein samþykktar-
inrt'ar að séíjá vissa fyrirvara,
en þó aðeins um leið óg við-
komandi ríki' gengur í sam-
bandið. Þessi regla hefir ætíð
gilt um öll lönd, er sett hafa
fyrirvara urn undantekningar-
ákvæðd......
.... Ef eitthvert sambands-
ríki, sem hefir staðfest Rómar-
Frh. af 4. síðu:
hann, sogaði hann niður undir
freyðandi vatnið og þar hvarf
hann sjónurn.
Stanton var
rólegur.
„Svona hugprúðan dreng
hittir maður aðeins einu
sinni,“ sagði Kelly yfirlög-
regluþjónn lágróma.
Aftur var dauðaþögn meðal
fjöldans, sem stóð meðfram
gjánni. ísjaki Stantons var nú
aftur á reki út á við og fluttist
nú á áttina til miðbrúarinnar.
Hjónin höf'ðu fylgzt með hug-
prýði Heacocks er hann reyndi
að bjai'ga sér. Nú var röðin
komin að þeim.
Stanton virtist rólegur og á-
kveðinn. Á sama augnabliki
og jakinn rann undir brúna,
greip hann leifturhratt þann
kaðal, sem næstur honum var,
vafði honum um mittið á konu
sinni og tók að binda hnút.
Þegar straumurinn bar þau
lengra niður fljótið strikkaði á
kaðlinum. Hann hélt honum
föstum og barðist örvænting-
arfullur við að binda hann. En
hvort sem það hefir verið af
að þungi konunnar hefir verið
of mikill fyrir hann eða ekki
— hann siltnaði.
Þá var enn eitt tækifæri ó-
notað — það hékk einn kaðall
niður frá þriðju brúnni —
þeirri síðustu.
Síðasti
kaðallinn.
Jakinn var nú kominn inn í
hraðstreymt vatn, rétt fyrir
ofan æðandi hringiðuna og
hann barst áfram með ískyggi-
legum liraða. Sölkkviliðsmcim-
irnir á síðustu brúnni komu
kaðlinum þannig fyrir, að
hann var rétt yfir þeim bletti,
sem jakinn stefndi að. Áhorf-
endur á fljótsbökkunum horfðu
á í magnvana taugaspennu. Það
var næstum liðin klukkustund
frá því að ísinn tók að brotna
og fólk tók nú að átta sig
á þeirri hræðilegu sannreynd,
að eitt mannslíf væri þegar
glatað. Og enn voru tvö manns-«
líf í bráðri hættu.
Nú náði Stanton í síðasta:
kaðalinn. Slökkviliðsmennirn-
ir gáfu jafnskjótt meira út, svo<
að honum gæfist tími til að
'binda hnút, meðan jakinnr
þyrlaðist hjá. Örvæntingar-i
fullur reyndi hann aftur að,
binda lykkju um mittið á konu'
sinni. En hann var svo lopp-
inn að fingur hans hlýddu
honum ekki. Þegar stríkkaði á
kaðlinum barðist hann andar-
tak við að binda hann. En svo
leysti hann hann. Það var betræ
en að láta draga konuna sína
út í vatnið, þegar lykkjan var
ekki hálfbundin. Eitt augna-
blik hélt hann á kaðlinum í
höndunum. Hann hafði þá enn.
tækifæri til að bjarga sjálfum
sér.
Síðustu *
andartökin.
En þau bönd, sem bundu'
saman karl og konu voru
sterkari en kaðallinn, sem gat
frelsað hann. Hann sleppti honr
um. Örvæntingarandvarp leið
upp frá áhorfendafjöldanum.
Stanton tók konu sína í fang
sér og setti hana niður hæglát-
lega. Svo kraup hann við hlið.
hennar og vafði hana örmum.
Jakinn hélt sér þangað til
liann náði bylgjunni miklu
fyrir ofan hringiðuna. Þegar
hann komst upp á öldufaldinn
brotna'ði hann í marga smá-
hluta. Og í þéttum faðmlögum
þeyttust maðurinn og konan
ofan í freyðandi og æðandi
vatnið og liurfu þar.
En þeir mörgu, sem þarna
voru saman komnir, stóðu
kyrrir um stund og horfðu á.
þokuna, sem alltaf þeytist
upp af Whirlpool Rapids. Nú
þegar sorgarleikurinn var full-
komnaður tók fólk að tala
saman lágum rómi. Þýðingin,.
að baki þess, sem skeð hafði
virtist koma greinilega í ljós.
Þetta var ósöp blátt áfram.
Tvisvar sinnum hafði maður —-
þó að hann vissi að hann ætti
dauðann vísan — kosið að
dvelja hjá konu sinni. Og mjögý'
ungur maður hafði fói’nað lífi
sínu fyrir þann möguleika ein-
göngu að geta gert eitthvað til
að hjálpa þeiirx.
KSVFÍ Eagðf á 2. homlrað þús. kr.
tii slysavarna si. ár.
Gróa Pétursdóttir kjörin formaður.
safn þessarar nýu útgáfu, en þeim á framfæri við hlutað-
. aftan við ljóðasafnið er erindi eigandi yfirvöld í landi yðar:
eftir Axel Thorsteinson „Silf-
urhærur“, er hann flutti 21.
júní 1922 að Lundum í Mani-
að sjálfsögðu haldið fast við
sama fyrirvara og áður um
1. — Hugtakið um eftirgerð ’ þýðingari'éttinn á sínatungu,en
(réproduction) verka til einka-I ef svo er, þá verður viðkom-
nota, eins og það var skilið áð-
toba. Þetta eru bernskuminn- ^ur fyrr, olli höfv,ndum ekki
ingar Axels um föður sinn og nema tiltölulega litlu tjóni. . .
heimili hans við Austui’völl í | 2. — Ef einhver færir sér
Reykjavík, stórfróðleg lýsing á hins vegar í nyt nýjar upp-
daglegu lífi og vinnubi’ögðum
skáldsins eftir að það er komið
á efi'i ár, silfurhærum og heiðri
krýnt.
Á eftir ei'indi þessu eða í'it-
, gerð koma ýmsar skýringar
við x’itgerð Jónasar og kvæðin
sjálf, og hefur Axel ritað þær,
og að lokum er listi yfir lög ís-
lenzkra tónskálda samin við
Ijöð eftir Steingrím. Er listinn
finningar, t. d. í vélrænum
efnum, og nú síðast upptöku
verka á segulbönd og þræði, . .
. . þá er það þess eðlis, þó að
til einkanota sé, að það veldur
höfundum mjög miklu fjáx'-
hagstjóni, því að þá dregur úr
sölu á eintökum af verkum
þeirra (bókum, nótum, plöturn
o. S. frv.) . ...“
Þá hafa einnig borizt mót-
andi land að tilkynna ríkis-
stjóm Svisslands ákvörðun
sína urn fyi'ii’vara samkvæmt
25. grein samtímis ákvörðun
sinni um að staðfesta Brussel-
texta Bei'nai'samþykktarinn-
ar.“
Af þessu er augljóst að ís-
land sem aðili í Bernarsam-
bandinu getur ekki sett lög-
legan fyi'irvara um heimild til
segulbandsupptöku, þar sem
hann var ekki settur um leið
og ísland gekk í Bernarsam-
bandið. Erlendir dómar hafa
og staðfest þetta. (Frá Stefi).
Aðalfund sinn hélt kvennadeild
SVFÍ í Reykjavík 2. febr. 1959.
Fundurinn var mjög fjölsótt-
ur. Skýrslur ritara og gjaldkera
voru lesnar og samþykktar.
’ Tekjulindir voru eins og að
undanförnu, merkjasala, kaffi-
sala, hlutavelta og áheit. Deildin
lagði til slysavarna: I tilefni af
30 ára afmæli SVFÍ kr. 50 þús.
Til minningar um frú Guðrúnu
Jónasson, til bjöi'gunarstöðvar-
innar í hinu nýja húsi SVFÍ 50
þús. kr.. Til skipbrotsmanna-
skýlis (teppi og fl.) 1.641.00 kr.
Samtals kr. 101.641.60.
Ak þess lagði deildin björgun-
arsveit skáta til kaupa á leitar-
ljósum 10 þús. krónur, eða alls
kr. 111.641.60.
Frú Gróa Pétursdóttir, sem
um margra ára skeið hefur ver-
ið vaaformaður deildarinnar,
va kosin formaður í stað frú
Guðrúnar Jónasson, sem lézt 5.
okt. 1958. Margar fundarkonur
létu ánægju síha í ljósi með
stuttum ræðum með kosningu
frú Gi’óu í formannssæti, en
eði’ar konur í stjórn eru:
Eygló Gísladóttir, ritari, Guð-
rún Magnúsdóttir, gjaldkerþ
Ingibjörg Pétursdóttir, Guðrún
Ólafsdóttii', Þórhildur Ólafsdótt-
ir, Sigríður Einarsdóttir, Stein-
unn Guðmundsdóttir, Hlíf Helga
dóttir.
Þá fóru fram nefndai'kosning-
ar. Þegar aðalfundi var lokið
flutti frú Sigurveig Guðmunds-
dóttir erindi um frú Guðrúnu
Jónasson, fyrrv. formann deild-
arinnar. Björn Pálsson, flugmað
ur sýndi skuggamyndir af ferð-
um sínum um landið í björgun-
arflugvélinni. Eru þær myndirt
afbragsgóðar, og var Birni þakk.
að og óskuðu konur honum góðs
gengis og guðs blessunar. t