Vísir - 20.03.1959, Blaðsíða 3

Föstudaginn 20. marz 1959
YÍSIK
„íslenzkur iitnakur hlýtur ú hagnýta
geislavirk efni og tækni atómaldar.“
1 rés ia íííb»(f»nn héðtm í
kyntiisför vesttm hafs.
Hæít við Jólianin J. Jakobstson
sýöðuinann íðuaðanScíblar
llaskölans.
Þrír íslenzkir vísindameim
■íóru vestur uin haf um
■síðustu áramót í náms- og
kynnisför, einkum til að kynna
sér iiotkun geislavirkra efna
hver í sinni grein. Þeir fóru í
boði Tækniaðstoðar Bandaríkj-
anna. Einn þeirra þremenning-
anna er nýkominn heim, Jó-
hann J. Jakobsson efnaverk-
fræðingur, forstöumaður iðnað-
ar- og atvinnudeildar Háskól-
ans, og hefir fréttamaður Vísis
Iiitt hann að máli og spurt hann
fregna af förinni.
— Hvernig var för þessi til
líomin og hverjir tóku þátt í
henni?
— Það var á sl. ári, að boð
barst frá Tækniaðstoð Banda-
ríkjanha (International Co-
operation Adminsitraiton
skammstafað ICA) um, að þrír
sérfræðingar í iðnaði, landbún-
aði og læknisfræði færu héðan
í kynnisför til Bandaríkjanna
til að sjá hvað þar væri að ger-
ast í nótkun geislavirkra efna
í þessum greinum. Varð það að
ráði, að eg færi þessa för fyr-
ir hönd iðnaðardeildar atvinnu-
deildar Háskólans, Þorsteinn
Þorsteinsson lífeðlisfræðingur,
kennari á Hvanneyri, fyrir
hönd landbúnaðarins, og Kol-
beinn Kristófersson deildar-
læknir röntgendeildar Landspit
alans, af hálfu íslenzkra lækna-
vísindamanna.
Námskeið í kjarnfræðistofnun
ICA lagði fyrir okkur ferða-
áætlun, og var hún tvíþætt.
Fyrst skyldum við ganga á
námsskeið vestra í einn mánuð,
og síðan heimsækja verksmiðj-
ur og rannsóknarstöðvar. Þess-
ari áætlun fyldum við ao öllu
leyti. Við fórum allir saman
vesttur um haf og héldum til
Oak Ridge í Tennessee og sótt-
um eins mánaðar námskeið í
Kjarnfræðistofnuninni þar, en
undirstöðunámskeið í kjarneðl-
isfræði eru haldin þar 6 sinn-
um á ári. Var námskeið þetta
bæði bóklegt og verklegar æf-
ingar í meðferð geislavirkra
efna, og gaf ágæta yfirsýn yfir
þessi efni.
, — Hvert hélduð þið svo að
námskeiðinu loknu?
— Þá hófust heimsóknir í
rannsóknarstofnanir í ýmsum
borgum landsins og einungis
þær deildir, sem fjölluðu um
geislavirk efni. Eg heimsótti
alls 15 stöðvar í 6 borgum:
Pittsburg, Coiumbus, Chicago,
Boston, N. Y. og Washington.
Eg hlýt að láta í ljós aðdáun
mína á því, hversu fyrirgreiðsla
öll var góð og upplýsingar
gefnar af fúsum vilja og greið-
vikni, bæði munnlegar og í
skýrsluformi.
5
500 millj. dollara sparnaffur.
— Og hvers urðuð þið þá á-
skynja eða hvaða gagn er
sennilegt að verði af þessari
för?
— Ferðin var farin til þess
að sjá hvað væri að gerast í
notkun geislavirkra efna, eða
ísótópa, í þágu atvinnuvega og
er hægt að komast fyrir leka.
Einnig reynast þau mjög mik-
ilvæg í efnagreiningu og at-
hugunum á tæringu í málmum.
Þá rná og beita þeim við rann-
sóknir á sliti á vélahlutum.
Slitflöturinn er gerður geisla-
virkur. Slíkar athuganir geta
leitt af sér að hægt verði að
sjá, hvaða tegund olíu muni
heppilegast að nota á slitfleti
til að fá betri endingu.
Þá má og geta þess, að hina
geislavirku ísótópa hefir
reynzt hentugt að nota við
rannsóknir á þéttleika jarðlags,
og hefir það reynzt þarflegt í
sambandi við gatnagerð. Vest-
ast á það, að máske væri rétt
fyrir okkur ísléndinga að at-
huga möguleikana á geislun við
geymslu á kartöfium. Vestan
hafs er sú geymsluaðferð ekki
hafin, en það mun einfaldlega
stafa af því, að þar er slík gíf-
urleg framleiðsla á kartöflum,
að Ameríkumönnum mun ekki
þykja verulegur akkur í eða
þykja borga sig að svo st.öddu
að taka slíka aðferð í notkun
við þessa matartegund. Öðru
máli gegnir um okkur íslend-
inga. Innflutningur á kartöfl-
um er um fjórðungur af neyzlu
landsmanna, en sennilega fer
nálega annað eins í súginn
vegna örðugleika á geymslu.
Það er því full þörf á því, að
fram fari rækileg rannsókn á
því, hvaða geymsluaðferð á
kartöflum muni henta okkur
bezt. Geislun við matvæla-
geymslu er mjög misjafnlega
kostnaðarsöm eftir því, hver
matvælategundin er. En kostn-
aðarminnst yrði hún líklega
við kartöflur. Þær þurfa einna
minnsta geislun, miklu minni
en t. d. kjöt. Það er enginn
vafi, að með þessari geymslu-
aðferð myndum við fá betri
kartöflur og aukningu í fram-
leiðslu. Það sem við þurfum að
athuga, er hvort þetta mundi
borga sig. Birgðirnar í landinu
eru ekki meiri en það, að við
þyrftum helzt að fá hreyfan-
legt tæki til þessara hluta, sem
hægt væri að flytja á milli
staða og landshluta.
Eg nefni ekki fleira að sinni.
En við erum komnir inn í at-
ómöldina, og íslenzkur iðnaður
hlýtur að hagnýta sér þá mögu-
leika á sviði nýunga i þeirri
tækni sem hún færir.
Fríkirkjusöfnuðurinn 60 ára
næsta haust.
Mayur haas er áytetur.
Jóhann J. Jakobsson heimsótti m.a. á fcrð sinni verksmiðju
eina í Chicago, sem framleiðir tæki til notkunar við gcislavirka
ísótópa. Myndin er tekin 'þar, og cr einn af sérfræðingum verk-
smiðjunnar, Dr. Ariel G. Sclirodt að útskýra fyrir Jóhanni að-
ferð við geislamælingu vökva með Geiger-tcljara.
framleiðslu annarrar en hern-
aðarlegrar. Árið 1957 komst
Kjarnfræðinefnd Bandaríkj-
anna að raun um, að iðnaður
þar í landi hefði sparað 300—
500 millj, dollara með því að
nota geislavirka 'ísótópa. Slík-
ur sparnaður hraðeykst svo, að
árið 1965 er talið, að þessi upp-
hæð muni vera orðin 5 mill-
jarðar dollara.
Isótópar er stöðugt samband
frumefnanna, er gefa frá sér
jmismunandi geisla, sem nefnd-
ir eru grískum bókstafaheitum,
j alfa, beta, gamma. Geislavirkir
^ísótópar eru notaðir á ýmsan
hátt í iðnaði. Þeir geta gefið
upplýsingar um eðli efnis.
Þeir eru t. d. notaðir við mæl-
ingar á þéttleika og þykkt á
plötum úr ýmiskonar efni,
málmum og pappír. Með þeirra
aðstoð er hægt að finna galla
í stálsteypu og hafa þeir því
verið notaðir í skipasmíðaiðn-
aðinum t. d. Önnur áhrif frá
gislavikum ísótópum eru þau,
að þeir geta breytt eðlisgeigin-
leikum efna, og eru því hag-
nýtir í efnaiðnaði og við ger-
ilsneyðingu.
Verður hægt að verjast
flóðaliættu.
ísótópar geta komið að góðu
gagni sem svokölluð sporefni.
Séu þau sett í rennandi lög í
leiðslum er hægt að kanna,
hvert rennslið liggur, og þannig
'ur í Klettafjöllum er verið aö
.reyna þá í sambandi við flóöa-
hættu, mælingu á snjóalögum
og athuga hvað þau innihaldi
mikið vatnsmagn.
Skipaviðgerftir með ísótópum.
— Hvað af þessu álítið þér
að muni fyrst verða reynt hér
á landi?
— Það er ekki gott a j segja
að svo stöddu ákveðið um það,
en mér þykir ekki ólíklegt, að
fyrst verði hagnýtt hér í iðn-
aði geislavirk efni í sambandi
við skipasmíðar og skipavið-
gerðir, og það verði fyrr en
seinna.
Þá kemur til greina geislun
við geymslu matvæla, sem
margir hafa verið bjartsýnir á
að væri skammt undan. Þetta
^ er að vísu ekki komið á í
Bandaríkjunum að neinu
marki. Bandaríkjaher er að
láta byggja matvælaverk-
1 smiðju í tilraunaskyni með
þetta fyrir augum. En víðar
nær það ekki þar í landi enn
^ sem komið er. Og hvað sem
þessu líður, þá mun það varla
gerast í náinni framtíð, að
geislum við geymslu á mat-
vælum komi í staðinn fyrir
frystingu, niðursuðu og reyk-
ingar.
Eigum við að geyma
kartöflur með geislum.
Þó þykir mér rétt að minn-
59. aðalfundur Fríkirkju-
safnaðarins í Reykjavík var
haldinn sunnudaginn 15. marz
1959 í Fríkirkiunni.
Fundarstjóri var kjörinn
Magnús J. Brynjólfsson fram-
kvæmdástjóri, en fundarritari
Ólafur B. Pálsson.
I fundarbyrjun minntist
prestur safnaðarins, síra Þor-
steinn Björnsson, þeirra safn-
aðarfélaga, er látizt höfðu á
árinu.
Úr stjórn áttu að ganga
Kristján Siggeirsson kaupm.,
Valdimar Þórðarson kaup. og
Kjartan Ólafsson varðstjóri.
Tveir hinnir fyrrnefndu voru
endurkjörnir, en Kjartan Ól-
afsson gaf ekki kost á sér í
síjórnina aftur. í hans stað var
kosinn Vilhjálmur Árnason
skipstjóri. Magnús Bl. Jó-
hannsson verkstjóri, var kos-
inn varamaður í stjórnina.
Endurskoðendur voru kosnir
Jón Hafliðason fulltrúi, Þórar-
inn Magnússon skipasmíða-
meistari og Pétur Jóhannsson
frkv.stj. til vara.
Stjórnina skipa nú: Kristján
Siggeirsson formaður, Valdi-
mar Þórðarson varaformaður,
Magnús J. Brynjólfsson ritari,
frú Ingibjörg Steingrímsdóttir,
frú Pálína Þorfinnsdóttir, Þor-
steinn J. Sigurðsson, Vilhjálm-
ur Árnason. Varamenn: Óskar
B. Erlendsson lyfjafræðingur
og Magnús Bl. Jóhannesson.
Talsverð aukning hafði orðið
í söfnuðinum á kjörtímabilinu,
og stendur hagur hans ágæt-
lega.
j Verið er að ljúka við að
skrásetja sögu Kvenfélags
Fríkirkjusafnaðarins í Reykja-
|vík, en það er elzta safnaðar-
' kvenfélag landsins. Hefir Jón
^Björnsson rithöfundur unnið
verkið.
| Söfnuðurinn verður 60 ára
þ. 19. nóvember í haust. Verð-
ur afmælið haldið hátíðlegt.
Var skipuð sérstök hátíðar-
1 nefnd til að sjá um allar fram-
kvæmdir í sambandi við af-
Imælið. Eiga sæti í henni for-
[menn hinna ýmsu félagssam-
talca innan safnaðarins ásamt
organista og presti.
Félagslíf. stendur í miklum
blóma. Var skemmtiferð farin
jað Skálholti á sl. sumri. Á ann-
að hundrað manns tóku þátt í
Prestur safnaðarins, síra Þor-
steinn Björnsson, flutti erindi
í Skálholti um sögu staðarins
og biskupa þá, er þar hafa set-
ið. En erindinu lauk hann í
Þingvallakirkju, en þar var
höfð viðkoma á heimleið.
Unglinga- og æskulýðsstarf-
semi hefir verið haldið uppi
innan safnaðarins á ,sl. ári og
tekizt vel. Húsrými hefir stað-
ið henni nokkuð fyrir þrifum,
'og verður nú renyt að leysa
þann vanda og auka hana og
'efla á allan hátt með bættum
Ihúsakosti.
Einn af velgerðar- og áhuga-
mönnum kirkjunnar fyrr og
^síðar, sem ekki vill láta nafns
síns getið, færði söfnuðinum
að gjöf 20 fagra kirtla til af-'
nota fyrir söngfólkið við allar
kirkjuathafnir.
| Að síðustu þakkaði formað-
ur safnaðarstjórnar fyrir hönd
safnaðarins öllum starfsmönn-
um kirkjunnar og þá sérstak-
lega presti safnaðarins, organ-
ista og safnaðarfólki. Kirkju-
varðarfrú, Ágústu Sigurbjörns-
dóttur, voru þökkuð prýðilega
vel unnin störf. * 1
Funk dæntdur
í sekt.
Walter Funk, sem eitt sinn
var efnahagsmálaráðh. Hitl-
ers og sótti m. a. gull í tenn-
ur fangelsaðra Gyðinga til að
standa straum af styrjaldar-
kostnaði einræðisherrans var'
nýlega dæmdur til að greiða 60
þúsund krónur í sekt fyrir að
styðja nazistaflokkinn.
Funk er ekki á nástrái. Hann
á enn eignir í Bavaríu, sem
metnar eru á þúsund sterlings-
pund.
-£■ Georg Marshall, fyrrum
hershöfðingja og utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna,
er á batavegi eftir hjarta-
slag. ,