Vísir - 17.07.1959, Qupperneq 4

1
VÍSIR
Föstudaginn 17. júlí 1959;
fallið fyrir þeirri freistni um
skeið, þó flestir vaxi upp úr því
með aldrinum og finni sinn eig-
in stíl.“ Stanton Peckham var
fyrir nokkru búinn að skrifa og
birta ritdóm um Doktor Zhivago
eftir Pasternak og var engan
veginn hrifinn af þeirri frægu
bók og metsölubók, fannst hún
afar þreytandi og laus í reip
unum. Hins vegar hitti ég
ýnisa sem dáðu bókina og máttu
ekki heyra henni hallmælt, ■
sjálfur hef ég enn ekki lesið
hana. Ég gaf Peckham lauslegt
yfirlit yfir amerískar bækur
þýddar á íslenzku. Hann hló og
sagði sem svo, að við hefðum
fengið sína ögnina af hverju,

Wckkut wí
Ég sagði sem satt var við
gestgjafa rnína í Washington,
þegar eg gekk á fund þeirra í
maímánuði þetta ár, að ég
þekkti lítt til nýjustu bók-
mennta Vesturheims og þeirrar
skáldakynslóðar, sem upp væri
vaxin í Ameríku eftir síðari
heimsstyrjöldina, hins vegar
mundi mér þykja ferð mín góð
hingajð ef ég færi heim aftur
fróðari en áður.
Tveir ungir menn urðu fyrir
svörum, þeir David S. Hoopes,
sem nú vinnur að sinni fyrstu
skáldsögu, og James F. Hughes,
báðir skrifstofustjórar í þeirrí
stjórnardeild (utanríkisráðu-
neytisins), sem sér um menn-
ingarsamskipti Bandaríkjanna
og Evrópuþjóða, — þeir sögðu:
„Við érum reiðubúnir til að
afhenda þér ókeypis 40’—50
skáldsögur eftir okkar beztu
höfunda af yngri kynslóðinni.“
Og spurðu mig hvort ég vildi
heldur semja lista yfir ’ þær
sjálfur eða fela þeim að gera
það. Það varð ofan á að Hoopes
skrifaði bókalistann og léti mig
síðan gera á honum þær breyt-
ingar sem ég óskaði.
Faulkner var
í sjúkraliúsi.
Enn hefur mér ekki unnizt
tími til að hefja lestur þessara
bóka, svo smágrein þessi getur
ekki orðið lýsing á einstökum
skáldverkum og höfundum
þeirra, heldur verður hún ein-
hvers konar bókmenntarabb
byggt á viðtölum við ameríska
menntamenn og rithöfunda og
á blaðagreinum um skáldskap.
Ég varð ekki að öllu leyti
heppinn í þeirri viðleitni minni
að ná persónulegu sambandi við
skáldin vestra. William Faulkn-
er, sem að margra dómi er mest
ur núlifandi skáldsagnahöfunda
Bandaríkjanna hafði þegar
hann var hér á ferð fyrir fáum
árum boðið mér að heimsækja
sig til borgarinnar Oxford í
Missisippi-ríki, ef ég skyldi
koma vestur. Ég vildi nú nota
mér þetta, og David S. Hoopes
hóf þegar að leita sambands við
meistarann, en hvernig sem
hann fór að heppnaðist honum
ekki að finna hann. Eftir nokkra
claga kom loks símskeyti frá
Faulkner. Þar í segist hann
hafa orðið fyrir slysi og liggi
nú á sjúkrahúsi. Þar með var
för mín á hans frægu slóðir
auðvitað úr sögunni. Faulkner
hefur verið framúrskarandi af-
kastamikill alla tíð og jafnvel
færzt í aukana síðan hann hlaut
Nóbelsverðlaunin 1950. Bók-
menntagagnrýnendur vestra
telja síðustu skáldsögur hans
rísa að listrænu gildi enn hærra
fyrri sögum hans. Ég segi ekk-
ert um það, en mér finnst hann
frábær listamaður.
Of erfíður
iil stælingar.
Ég spurði Staníon Peckham
ritdómara við stórblaðið The
Denver Post Denver, Colorado,
hvort mikið bæri á að ungir
bandarískir höfundar stældu
Faulkner. Hann sagði nei, —
„Faulkner er of erfiður til þess, og nú yrði ég annað að vinna,
það er ekki á nokkurs manns því miður. Hann freistaði mín
færi að lík^'a eftir hans stíl.l ákaflega, en ég stóðst það. Pet-
Hemingway aftur á móti, það,erson kenndi stúdentum sínum
er auðveldara að herma eftirj smásagnagerð, og einn nemandi
honum, enda hefur annar hver,hans, 19 ára gamall, ritaði þrjú
handritið eða semja um útgáfu
á því við forleggjara í New
York. Hann taldi piltinn undra-
verðan snilling eftir aldri. Peter
son var um skeið ritdómari við
New York Times og hafði með-
al annars fyrstur manna birt
ritdóm um sumar bækur Hem-
ingways, þar á meðal safn smá-
sagna, sem flestar eða allar
fjalla um stangaveiði. Peter-
son sagði að það væru beztu
veiðisögur sem hann hefði les
ið.
Tennyson
varð til.
„Já, hvernig getur þú annars
afborið að sitja þrjá daga inni
eitthvert bókaforlagið, þannig
að forlagið tekur ekki á sig
neina áhættu, en lánar nafn
sitt á bókiria og sér um dreif-
ingu hennar. Það er talin mjög
sæmileg útkoma ef höfundur-
inn fær til baka á þrem árum
obbann af þeim peningum, sem
hann lagði í útgáfuna. Von hans
er að sjálfsögðu sú, að honum
takist að vinna sig upp, verða
þekktur og dáður, — stundum
rætist sá draumur.
tímahöfundum heimsins einmittí
Bandarikj amenn.
Margt hefur verið skrafað og)
skrifað um framtíð bókmennt-<
anna þar í landi, sumt af svart-
sýni, eins og gengur. Þegari
Ameríkumenn hófu sjónvarps-
útsendingar fyrir nokkrum ár-
um, spáðu ýmsir því að dagan
bókarinnar væru brátt taldir.
En þessi spádómur virðist sem.
betur fer ekki ætla að rætast.
Bóksala hefur alls ekki dregizti
saman, og útlán 1 bókasöfnumj
aukast ár frá ári. í stuttu mális
vegur bókarinnar hefur aldreiJ
verið meiri en nú.
GUÐMUNDUR DANÍELSSON:
UM BÆKUR
06 HÖFUNDA í BANDARÍKJUNUM
en ekki úrvalið eingöngu. Hann | á fundi núna um háveiðitím-
taldi ýmsar af metsölubókun-
um vestra heldur lélegar bók-
menntir, þar á meðal Sámsbæ
eftir Grace Metalious og Lolitu
eftir Nabukov, hvað þá heldur
bækur eins og Rebekku og Á
hverfanda hveli. Ég bað hann
tilnefna eina skáldsögu nýlega
útgefna, sem hann vildi sérstak-
lega mæla með sem listaverki.
Hann sagði:
„Ég mæli með „Catcher in
the Rye“ eftir J. D. Salinger."
Hann stóðst
freistinguna.
Þessi bók stendur einnig efst
á lista Davids Hoopes, svo ég
bíð þess með nokkurri eftir-
væntingu að opna hana.
í háskólanum í Pittsburgh
Pennsylvaníu hitti ég Edvins L.
Peterson prófessor í ensku og
bókmenntum. Það var maður
við mitt hæfi. Hann er stanga-
veiðimaður svo mikill, að þær
eru teljandi fiskiárnar í Amér-
íku, sem hann hefir ekki rennt
í. í fyrrahaust gaf hann út bók
um veiðiskap sinn og rölt um
fjöll og skóga og strendur
straumvatnanna, og bókin rann
út og er komin í þriðju útgáfu
og fékk hástemmt lof í New
York Times. Peterson vildi að
ég hætti við að sitja þriggja
daga þing ferðalanga í háskól-
anum í Pittsburgh og koma
heldur í veiðiferð með sér út í
árnar, en ég sagði honum að
ég hefði þegar eytt tveim dög-
um við silungsveiðar í Colora-
dofljóti uppi í Klettafjöllum
strákur, sem byrjar að skrifa
fkáldsögur hér í Bandaríkjun-
juinj og sjálfgagt um allan heim,
hundruð blaðsíðna skáldsögu á
árinu sem leið undir hans hand-
leiðslu, og var nú búinn að selja
ann?“ spurði hann og virti mig
gaumgæfilega fyrir sér, þenna
útlenda píslarvott menningar-
innar, sem hann virtist sann-
færður um að ætti skilið betra
hlutskipti. Ég svaraði með sítati
úr Tennyson:
„Theirs not to make reply
Theirs not to reason why,
Theirs but to do and die.“
Þá hló marbendill og sló mig á
öxlina — til riddara.
En við áttum líka tal um
bókaútgáfuna almennt og um
kjör rithöfundanna og hvað þeir
bæru úr býtum fyrir verk sín.
Ljóðskáld í
fastri vinnu.
Árið 1958 voru prentaðar í
Bandaríkjunum rúmar 11 þús-
und bækur, og eru endurprent-
anir ekki meðtaldar. Rithöf-
undar fá yfirleitt ekki önnur
ritlaun en vissan hundraðshluta
af andvirði seldra bóka. Met-
sölubækurnar geta selzt í nokk-
ur hundruð þúsund eintökum
og segir sig sjálft að höfundar
þeirra fá stórfé handa á milli,
einnig þeir ■ höfundar sem fá
sögur sínar kvikmyndaðar, en
þetta eru tiltölulega fáir menn
af þeim þúsundum rithöfunda,
sem í landinu búa. Fæstir
þeirra geta lifað af ritstörfum
sínum eingöngu. Ljóðabækur
seljast í mjög takmörkuðum
upplögum, og flest ljóðskáld
Ameríku hafa fastlaunaðar
stöður mörg þeirra eru kennar-
ar eða prófessorar við æðri
skóla. Vísindarit eru yfirleitt
ekki gefin út í meira en 500 til
1500 eintökum og þykir gott ef
þau seljast upp á fimm árum.
Hins vegar geta kennslubóka-
höfundar orðið tekjuháir, ef
heppnin er með þeim. Mjög
margir skáldsagnahöfundar
kosta útgáfu bóka sinna sjálfir
að nokkru leyti í samvinnu við
Óskiljanleg
bókaútgáfa.
Svo sem að líkum lætur er
það Bandaríkjamönnum hart
nær óskiljanlegt að bókaútgáfal Unga kynslóðin. 1
Ekki vil ég Ijúka svo þessuv
spjalli um bækur og menn, að.
eg minnist ekki nokkrum orð-
um á atómskáld þeirra Banda--
ríkjamanna, sem að vísu eruf.
allfrábrugðin okkar atómskáld-
um. l!
Þegar ég heimsótti ritaral-
Ameríkudeildar P.E.N.-sam-<
bandsins, Mr. James Putnam f
New York færði ég í tal viðl
. hann þetta fræga fólk og sagð-i
ist gjarna vilja hitta einhverni
úr þeim hópi. Þessi hópur lista-
manna gengur undir nöfnunun®
Beatniks eða The Beat Genera-
tion, en sjálfir kalla þeir sig
„hipsters“ eða „Cool Cats‘V
Mér er ómögulegt að þýða þessS
orð á þess konar íslenzku, að
það svari nákvæmlega til merk-
ingar þeirra á enska tungu,.
enda þótt einn helzti merkis*-
beri Beatniks stefnunnar, Lawi
skuli geta þiifizt á Islandi, í rence Lipton, hafi nýlega gefiðl
slíku fámenni, og að ýmsir höf-
undar hér skuli hafa talsverðar
tekjur af ritstörfum sínum.
Enda þótt mörg skáld Amer-
íkumanna nái aldrei því marki
að verða rík og fræg og enda
þótt barátta þeirra fyrir að ná
fullkomnum tökum á list sinni
sé engu auðsóttari en annars
staðar í heiminum, hefur jafn-
an verið afar mikil grózka í
bandarískum bókmenntum, að
minnsta kosti á þessari öld,
enda eru margir af beztu nú-
út bók þar sem hann skilgreinia
„The Cool Cats“, list þeirra,
lífsviðhorf og málfar, AmeríkuW
mönnum til skilningsauka. En/
áreiðanlega veitir ekki af fleirjl
fræðibókum til þess að viðun-i
andi árangur náist. Misteil
Putnam hló afar hressilega þeg-*
ar ég minntist á þessa fugla og!
sagði að þeir myndu að vísié
finnast hér og þar um allt land^
ið, en aðal bækistöð þeirra værS.
Frh. á bls. 9. |
Innan skamms ætla danskir „víkingar“ að fara til Ramsgate á
Bretlandi, þar sem þeir taka þátt í hátíðahöldum mikhim. Hafa
þeir æft sjónleik fyrir förina og er Kristján prins, Knútssons
meðal leikenda. Hann er fyrir miðju á myndinni, , j