Vísir - 29.01.1960, Side 4

VjSIB
Föstudaginn 29.-janúar 1969
Lucien Néret:
Síávarfðll sett í viiinu

IÞannig notn JFmlikar þan
y viö ósa Mance-ár.
Kaiiðs>nlc‘‘í var að sigra niarg-
víslega eriiðleika.
Lilla áin Rancc í Norðvestur- ný. en hingað til hafa alltaf ver-
Frakklandi hefir skydilega orð- ið töluverðir erfiðleikar á að
ið fréttaefni blaða víða um nota sér hana.
heim, af því að nafn hennar er
tengt við byggingu á fyrstu Leyndardómur
sjávarfallavirkjun í heimi.
Um nokkra mánuði hafa ós-
sjávarfallanna.
Um langar aldir voru orsakir
ar árinnar, sem rennur í hafið flóðs og fjöru leyndardómur,
milli Saint Malo og Dinard á sem jafnvel Grikkir og Róm-
Bretagne, verið gaumgæfilega verjar reyndu ekki að ráða,
rannsakaðir, jarðfræðilega. Til-; — og höfðu þeir þó mikinn á-
gangur þessarar rannsóknar er huga fyrir ýmsum efnislegum
að finna heppilegasta staðinn • fyrirbrigðum. Þetta viðhorf
fyrir 2300 feta langan flóðgarð, i skýrist sennilega með því, að
en bygging hans mun þurfa ' við strendui' Miðjarðarhafsins
2 millj. ten. metra af sementi. i er munur flóðs og fjöru því nær
Sérstakt fyrir þenna flóð- j enginn.
garð er það, að hann verður
bæði stífla og orkustöð. 38 hol-
En svo er fyrir að þakka vís-
indamönnum eins og Newton,
Ur verða boraðar inn í sements- \ Laplace, Fredholm og Poincaré
steypuna og verður hver um sig j að flóknar hreyfingar sjávar-
útbúin með 9000 kilóvatta.raf-í fallanna hafa verið útskýrðar í
al og verður þá þessari orku-; smáatriðum, orsakir þeirra og
Stöðu mögulegt að framl. 800 j afleiðingar. í dag er það hlut-!
Jnillj, kílóvattstunda. Tækni-1 fallslega auðvelt að ákveða,
menntaðir menn, franskir vona,; eiginleika sjávarfalla á til-
að stöðin taki til starfa 1960 og teknum stað á jörðinni, án þess
þar sem hún er frummynd að, að þurfa að gera sérstakar
sjávarfalla orkustöð, mun hún rannsóknir.
gefa þeim nauðsynlegar tækni- Leikmönnum finnst ef til vill
legar bendingar fyrir mun
stæiri verkefni. Eitt af þeim,
sem nú þegar eru í athugun, er
að byggja röð af orkustöðvum
við flóann í Mont Saint
Michel á landamærum Norm-
andi og Bretagne, og á sú stöð
að hafa 10—15 milljóna kíló-
Vattaafl.
handa um þær jafnskjótt, því
að tæknifróðir menn óttuðust
örðugleika þá, sem framundan
væri.
Hvað þarf að gera?
Þegar um vatnsvirkjun er að
ræða er venjan sú, að orkan er
fengin með því að mynda fall
frá stíflu. Til þess að fá nógu
mikla orku til að reka turbin-
urnar verður vatnið að hafa
nægilega fallhæð og minnsta
árstífla er venjulega a. m. k. 30
feta há. En þegar um virkjun
sjávarfalla er að ræða og sér-
staklega virkjun Rance, hallar
árósunum mjög hægt niður til
sjávar og hæð stíflunnar og faU
vatnsins gæti þarf af leiðandi
ekki orðið meiri en 15 fet.
Annar erfiðleiki var það, að
túrbínur þær, sem gert hafði
verið ráð fyrir, var aðeins hægt
að starfrækja um fjöru meðan
sjórinn síaðist úr geymunum,
sem fyllst höfðu um flóð. Þarna
yrðu því löng tímabil aðgerðar-
leysis og afköst stöðvarinnar
mun minni en ella.
vegna þess hvað hinn vaxandi
straumur væri sterkur.
Loks var það hugmynd, s':*'
ameríkaninn L. F. Harra fékk
1919 og endurbætt var af Þjóð-
j verjanum Arno Fischer 1934
| og síðar af Frakkanum J.
1 Guimbal, sem réði vandamálið.
Það var ágætt verkfæri fyrir
foss með lágu falli og gat fram-
leitt orku bæði með flóði og
j fjöru.
Þetta tæki, sem kallast
! ,,bulb-unit“, sökum lögunnar
sinnar. en hér er kallað kveiki-
stöð, er ágætt dæmi um a’þjóð-
lega tæVnisamvinnu. 1,. F.
Harza teiknaði tæki það, er
starfar undir vatni og felur í
sér bæði túrbínu og rafal;
■ Arno Fischer réði vandamálið
um vatnsþétt samskeyti fyrir
útbúnað, sem þurfti að vera
sterklega einangraður af því að
rafmagnskerfi hans starfar í
rennandi vatni. Þá var eftir
! vandinn tun það, hvernig ætti
að kæla verkið. Það réðist þeg-
I ar G. Guimbal datt í hug að
nota olíu, sem kælivökva.
Mikið afl
fyrir hendi.
i Þessi kveikistöð, sem er til
orðin fyrir viðleitni þriggja
tæknifróðra manna er afskap-
lega öflugur rafall, sem hefir
19 þúsund kílóvatta orku og
snúningshraða, sem er 88.2
hverfingar á mínútu. Hver af
hinum 38 kveikistöðvum, sem
byggðar eru fyrir sjávarföll
Rance stöðvarinnar verður sett
í holrúm, sem er 19 fet að þver-
máli. Holrúmin munu töluvert
auðvelda byggingu flóðgarðsins
því að vatnið frá sjávarföllun-
um mun streyma í gegnum
þau fram að síðasta augnabliki,
þangað til steinsteypuverkið er
fullgert og orkugjafarnir
komnir á sinn stað. Reynslan
mun sýna hvort þessi snilldar-
lega ráðning, sem tekin var
upp á Rance stöðinni hefir hag-
nýtt gildi annars staðar í
stærra mæli. Ef það reynist
svo, verður að hraða verkinu
við hina fyrirhuguðu stöð í
Mont-Saint-Michel og önnur
lönd geta þá líka látið sér detta
í hug að láta sjávarföllin vinna
fyrir sig.
Það hefir verið gizkað á, að
orka sú, er rennur ónötuð til
sjávar við strendur heimsins sé
hér um bil 1.5 þúsund milljónir
kílóvatta, en það er 36 þúsund
milljónir kílóvattstundá á dag.
Alla þessa orku er hægt að
nota, ef menn vilja og á kom-
andi árum gæti hún að nokkru
leyti ráðið fram úr skorti
heimsins á orku.
(Unesco).
Mikill áhugi.
Tæknimenntaðir menn úr
mörgum löndum heims fylgjast
af miklum áhuga með verkinu
við Rance. Þetta hefir þýðingu
fyrir allan heiminn, því að öll
þessi „æðasláttur“ hafsins vera'
kenjóttur í meira lagi. Við,
Miðjarðarhafið er til dæmis
mjög lítill munur flóðs og
fjöru. Með ströndum Atlants-
hafsins er 2var á sólarhring
háflæði og tvisvar fjara, við
Do-son í Toukiu er aðeins einu
sinni hálflæði. f Tahiti er há-
flæði og fjara á sama tíma allan
ársins hring og er alveg sama
hvernig stendur á tungli.
Vandinn ráðinn.
Jafnvel það að byggja stífl-
una virtist hafa í för með sér
mikinn fjölda flókinna vanda-1
mála, sem erfitt var að ráða
fram úr. Til dæmis þegar væri
verið að Ijúka verkinu og sjór
frá vaxandi flóði streymdi um skýrslu Iðnfræðsluráðs um tölu
æ þrengri op í flóðgarðsveggj- iðnnema í landinu í árslok 1959,
unum mundu erfiðleikarnir á eru húsasmíðanemar í greinileg-
því að fylla þetta skarð aukast um meirihluta i Reykjavík, og
Fyrstu virkjunarathuganir.
Þegar vísindamenn voru
| orðnir kunnugir hreyfingum
iðnaðarlönd standa andspænis [ sjávarfallanna og höfðu mælt
sama vandamáli, því áríðandi i kraft þeirra' og máttarmögu-
vandamáli að tvöfalda orku i leika, fóru þeir ásamt verk-
sína á hverjum tíu árum og nú- fræðingum að búa sig undir að
ver^ndi orkugjafar eru engan
Vegfhn ótæmandi. Birgðir
heimsins af kolum og olíu eru
beizla þessa stórkostlegu orku.
Það var þegar ái'ið 1920 að
bæði Bretland og Frakkland
áreiðanlega takmarkaðar og1 létu gera teikningar af vatns-
það<, er álitið að þær verði túrbínum, sem voru reknar með
tænajdar á fáum öldum, jafnvel því að tæma sjó úr þró, sem
þó pð þær verði ekki notaðar; runnið hafði inn í um háflæði.
meii' en nú gerist. Vísindamenn Þessar túrbínur ráku rafal eins
og verkfræðingar hafa því hlut- og þá, sem notaðir eru í vatns-
fallsjLcga stuttan tíma til þess aflsstöðvum.
að fúllnægja vaxandi þörf okk-| Sérfræðingar Breta kynntu
ar fyrir kílóvöttin. Hinn aukni; sér líka möguleikann á því að
mannfjöldi á jörðinni, ásamt nota ósa árinnar Severn við
með bættum lífskjörum á kom- j beizlun sjávarorku. Þessi raf-
andi tímum mun útheimta | lýsing átti eftir endurskoðuðum
miklu meiri orku en nú er fá- teikningum, gerðum 1944, að
anleg frá öllum núverandi, hafa 800 þúsund kílóvatta
orkugjöfum. Við endalok þess-| styrkleik pg framleiða á ári
arar aldar mun verða þörf á 2.294 milljón kílóvattstundir.
þrisyar sinnum meiri orku en En því rr>iv !r var svo mikill
heimurinn notar nú. Kjarnork- leirframburður í ósum árinnar
an býður auðvitað fram óte!j- Severn að hann reyndist vera
andi möguleika, en sá dagur er stórkostleg hlndrun. Varð nú
enn fjarri er þau öfl verða að að finna leið til að Ipsna við
Veruíeika. i framburðinn og cr málið enn í
Á hverjum degi fara cil | atliugun.
Um 1650 iðnemar í landinu.
Hcísasmíðanamar langflestir.
Samkvæmt nýútkominni! á öllu landinu jafnframt. Húsa-
smíðanemar með námssamning
í Reykjavík eru 146 talsins, en
samtals 337 á öllu landinu.
Bifvélavirkjar eru næstir
með 79 í Rvk. en 136 samtals.
Rennismíðanemar eni sahtals
53 í.Rvk. og rafvirkjanemar 51.
Samtals eru rafvirkjanemar 112
en rennismíðanemar 73.
Samtals eru í Reykjavík í
árslok 19c9 902 nemendur á
staðfestum námssamningi í 40
iðngreinum, á móti 979 um fyrri
áramót, en 1027 í árslok 1957.
Heildartala iðnnema, sem
fengj.ð hafa staðfestan náms-
samning, er nú 1557 á öllu land-
inu. en var 1624 við næstu ára-
mót á undan. Hefur því iðnnem-
um fækkað nokkuð á árinu
1959, eða um 67. Fækkunin
hefur öll átt sér stað í Reykja-
vík, en hinsvegar hefur iðn-
nemum fjölgað um 10 utan
Reýkjavíkur. Samkvæmt feng-
inni reynslu má gera ráð fvrir
j að 80—100 samningar hafi ver-
ið ókomnir til staðfestingar um
áramót. Má því telja líklegt að
iðnnemar á öllu landinu séu nú
sem næst 1640 í 42 iðngreinum.
Löggiltar iðngreinar eru nú
60 talsins og eru því engir nem-
endur í 18 iðngreinum. Sumar
þessara 18 iðngreina eru ýmist
horfnar úr þjóðlífinu eða að
hverfa vegna breyttra atvinnu-
hátta, svo sem; beykisiðn, gas-
lagning, reiða- og seglasaumur,
reiðtygja- og akfykjasmíði, stein
smíði, tágariðun og vagnasmíði.
Saud Arabiukóngiir I t svo um ir.æú nýlega er hann kom úr Um hinar verður ekki annað
einskis þúsundir milljóna af
tnögulegum kílóvattstúndum,
flfieð sjávarföllunum á strönd-
tum heimsins. Hugmyndin um
að nota sér þessa orku er ekki
Áætlanir fyrir svipaðar
virkjanir sjávarfalla höfðu líka
verið á döfinni milli styrjald-
anna, í Bandaríkjunum og
Frakklandi. En ekki var hafist
utanlandfiföf, að„daiiskir tannlæknar væru beztir I víðri ver
öld“. Uiauríkisráðherrann, Youssof Yassin lét ekki segja þér það
tvisvar, heldur skellti sér upp í næstu flugvél og hélt skemmstu
séð, en þær ættu flestar að
hafa eðlilega vaxtarmöguleika,
þar á meðal: Feldskurður, hatta
leið til Kaupniánnahafnar. Ljósmyndarinn elti liann alia leið j saumur, hljóðfærasmíði, eir-
inn á tannlækningastofu og smellti af, þegar hann var setztur j Smíði, kökugerð, leirkergsmíði,
í stólinn. Tannlæknirinn vill ekk? láta nafns sífts gelið. þótt lettvrgröftur, mótásmíði og
udarlegt megi virðast, því að bað væri hreint ekki svo títil mjmdskurður, en í þeim er
auglýsing fyrir hann. | enginn nemandi nú.