Vísir - 04.05.1960, Side 7

Miðvikudagrnn 4. maí 1960
V f S I R
Sparifötin rigndi af honum 17 ára.
ft!ú hefur hann ræktað og selt
plentur á isSandfi í 30 ár.
Rætt við Johan Schröder í Birkihlíð.
Garðyrkja er ekki ýkja gam-
all atvinnuvegur á íslandi, og
verzlun með plöntur og blóm
ekki eldri en svo, að ein fyrsta
sérstaka plöntusalan var sett
á fót í höfuðborginni Alþingis-
hátíðarvorið 1930.
Fréttamaður Vísis hitti að
máli Johan Schröder fyrir helg-
ina og átti við hann stutt spjall
í tilefni af því, að þessa dagana
eru liðin 30 ár frá því, að hann
hóf plöntusölu sína, en hann
er garðyrkjubóndi í Birkihlið
við Nýbýlaveg í Fossvogi.
— Var það hérna, sem plöntu-
salan byrjaði fyrir 30 árum?
— Nei. Hér hefði sko hreint
ekki verið hægt að opna slíka
verzlun á þeim tima. Þá var
hér engin byggð og öðruvísi
umhorfs en nú, og get eg komið
að því nánar síðar. Eg opnaði
fyrst plöntusölu mína um þetta
leyti árs 1930, í Suðurgötu 12
í Reykjavík, á lóð Ásgeirs heit-
ins Sigurðssonar kaupmanns og
konsúls og seldi þar plöntur
allt til ársins 1943, Eg veit ekki
til að fyrr hafi verið rekin
plöntusala í miðbænum, en eitt-
hvað hafi auðvitað verið selt af
plöntum i gróðrarstöð Einars
Helgasonar við Laufásveg syðst.
— Erum við annars að byrja
á byrjuninni? Tókstu þér þetta
fyrir hendur strax eftir að þú
komst fyrst til landsins, eða
hvenær byrjaðir þú fyrst að
vinna við garðyrkju?
— Faðir minn var bóndi í
Kærgaard á Suður-Jótlandi en
afi minn garðyrkjumaður i
Mögeltönder, sem er smáþorp
skammt frá Tönder syðsta bæ
Danmerkur. Á þessum slóðum
ólst eg upp. Fram að striðslok-
um laut hérað þetta Þýzkalandi,
en síðan Danmörku. Mér er eitt
atvik í minni, sem sýnir,' hvað
fólkinu var boðið upp á eftir
styrjöldina. Farið var að fram-
leiða raunveruleg pappírsföt,
eg þau voru ódýr og reyndar
misjöfn að gæðum. Nema hvað,
eg skrapp á reiðhjólinu mínu
bændur, sem eiqa mörg Rtöð-
hross hafa ekki svo miklm- fAf'vn-
birgðir, að þeir geti borgið hross-
um sínum, ef vetur yrðu 1n.fr-
harðir og menn muna hér á
landi".
Mildir vetin- —
mögur liross.
Sannleikurin er.sá. að vfirie-'
hefur vetur ver!ð miidur á s'
ari tímum. Samt getur mar
runnið til rifja að koma að
lagi jafnvél um ágætar sveit'
þar sem mynda'Jega er búið. e
sjá hvernig stóðið litur út ef
ir veturinn. Fiöida marvir eiu
hross, sem þeir hafa ekkert vi'"
að gera, og aldrei koma i hús -
og þótt yfirieitt hafi kannsk'
heldur færast í rétta átt. hrr
manni hugir við hvernin líða’'
hrossa yrði víða, er harðnr vet
ur kæmi, þótt ekki væri fimbu1
vetur. Ekki veidur sá, er varar.
Menn ættu að lesa grein þessa
þjóðkunna manns og íhuga þessi
mál alvarlega. Og fieira gott,
sem í Dýraverndaranum er.
einn góðan veðurdag til borgar-
innar til þess að kaupa mér föt.
Keypti mér ein anzi lagleg, fór
í þau og ætlaði að vera fínn til
fara þegar eg kæmi heim aftur.
En á leiðinni byrjaði að rigna.
Það rigndi eins og hellt væri úr
fötu, og eg var ekki í neinni yf-
irhöfn. Er nú ekki að orðlengja
það, að þegar heim kom, sá
fólkið lítið af glæsileik nýju
fatanna. Þau hafði bókstaflega
rignt af mér, eg kom hjólandi
heim svo að segja á nærfötun-
um einum saman, sem sagt:
,,Kejserens nye klæder“. — Svo
fór um kaupstaðarferðina þá,
eg var orðinn 17 ára og þurfti
að halda mér til, svo að þetta
urðu mikil vonbrigði, Þegar eg
var tvítugur, gerðist það af til-
viljun, að leið mín lá út hingað
• til íslands. Eg réðist garðyrkju-
maður að Reykjum í Mosfells-
sveit til Bjarna heitins Ásgeirs-
sonar og vann á búinu þar meira
eða minna til 1929, að eg. sneri
mér að því að setja eigið fyrir-
tæki á stofn.
— Hvernig leizt þér á íslánd,
þegar þú komst hingað fyrst?
— Það varð mér fyrst furðu-
efni, þegar eg fór hér um sumar
sveitir, á hverju fólkið lifði.
Eg kom frá landi, þar sem
bændur notuðu svo að segja
hvern þumlung lands til rækt-
unar. Hér aftur á móti þótti mér
landið að mestu ónotað til
! garðyrkju. í bæjum hér á landi
stóð Akureyri þá fremst í garð-
rækt. Nú er þessu öðruvísi far-
ið, Reykjavík skarar nú langt
fram úr. Mér finnst það eftir-
tektarvert, hve margir sjómenn
hér eru hneigðir fyrir að eiga
sinn skrúðgarð og helga honum
marga stund, þegar þeir eru í
landi. Eg efast um, að það sé
svo algengt í nokkru landi Öðru,
að sjómenn stundi sinn garð og
hér. Það er mjög skemmtilegt
að hafa getað fylzt með þessarri
þróun og hvað þekking fólks á
plöntum hefir vaxið.
— Nú, svo settist þú að hér
í Fossvogi sem einn af landnem-
um.
— Já. Þegar við fengum jarð-
næði hérna við Nýbýlaveginn,
var ekki önnur byggð en gömlu
býlin, Digranes uppi á hálsin-
um og nokkrir sumarbústaðir.
Þetta var heldur hrjóstrugt land
"l ræktunar, og tilfinnanlegast
síðan þú fórst að starfa hér á
landi? ■
— Garðrækt hefir fleygt mik-
ið fram og áhugi fólks aukizt
ótrúlega, og þeir sem einu sinni
hafa byrjað að fást við hana,
gefast ekki upp, enda þótt það
verði fyrir skakkaföllum, eins
og oft vill verða. T. d. í fyrra-
vor, þegar kuldarnir eyðilögðu
rnikið af þeim plöntum, sem
fjöldi fólks var búinn að kaupa
og gróðursetja. En flestir létu
það ekki á sig fá heldur komu
og keyptu aftur í skörðin. Það
er ekki hægt annað en dást að
þessum áhuga. Hér eru komnit
margir fallegir garðar, enda
hafa þeir sumir verið verðlaun*
aðir síðan Fegrunarfélagið tók
til starfa, en fyrir það skoðaði
eg einmitt garða í Reykjavík í
nokkur ár. Um viðskiptavini
mína hef eg annars ekki nema
gott að segja, og við þekkjum
vel hver annan, því að þeir
hafa margir skipt við mig alla
tíð síðan eg byrjaði þetta starf
fyrir 30 árum.
Sautjánda skákin á heims-
meistaramótinu.
Johan Schröder með dótturdótt-
ur sinni í öðru gróðurhúsinu í
Birkihlíð. Beggja vegna eru
plöntupottar 1 þúsundatali.
var vatnsleysið framan af.
Maður var alltaf að grafa
brunna, hver þornaði eftir ann-
an, en loks tókst mér að grafa
eftir nægilegu vatni og koma
fyrir dælu og var orðinn nokk-
uð vel settur áður en vatnsveit-
an kom. Þá var og erfitt með
ferðir. Fyrsta kastið eftir að
við settumst að hér, varð eg að
flytja varninginn á reiðhjóli í
plöntusöluna niður í bæ. Eg
hafði engan bíl, og það var ekki
von til, að Hafnarfjarðarvagn-
arnir vildu sífellt vera að flytja
þetta hafurtask fyrir mann. En
svo eftir að fleiri fóru að setjast
að hér, var stofnað Framfarafé-
lagið, og við, sem stóðum að
stofnun þess sáum ekki eftir
því. Byggðin hér í Fossvogi og
Kópavogi væri ekki komin á
það stig, sem nú er, ef Fram-
farafélagið hefði ekki verið
stofnað. Það vakti athygli á sín-
um tíma, og blöðin í Reykjavík
fluttu alltaf fréttir eftir aðal-
fund hjá okkur.
j —Ekki var hér til að dreifa
jarðhitanum til að setjast að
með gróðurhúsarækt.
j —Nei. Húsin.eru kynt með
olíu. Eg byrjaði að byggja hér
í Birkihlíð árið 1937, fyrst
íbúðarhúsið, síðan gróðurhúsin,
I og þau hef eg endurbyggt tvisv-
| ar síðan. Fyrstu árin vann eg
mikið við skrúðgarða í Reykja-
, vík, hafði stundum marga menn
j í vinnu, en nú er eg hættur við
alla garða í bænum nema Al-
þingishúsgarðinn, en hann hefi
eg nú haft í umsjá í aldarfjórð-
ung og breytti honum að nokkru
þegar eg tók við honum.
— Hvað þykir þér merkileg-
ast hafa gerzt í garðyrkju hér
^.írKÍhlíð £ Fossvoei, íbúðarhúsið og gróðurhúsin. I baksýn
gnæfir Bæjarsjúkrahúsið, sem er í smíðum og á að verða 14 hæðir
cn á milli er hinn búsældarlegi dalur, sem nær inn undir
Elliðaár.
Frá einvíginu um heimsmeist-
aratitilinn.
Sautjánda skákin í einvígi
þeirra Botvinniks og Tals um
heimsmeistaratitiMnn í skák
var tefld 26. apríl. Eftir að kepp
endur höfðu hrókað hver á sín-
um væng borðsins, hóf Tal
kóngssókn með peðum sínum,
en Botvinnik varð af festu, og
varð áskorandanum ekkert
ágengt. Náði Botvinnik brátt
yfirburð stöðu vegna veikleika
peða Tals og vann heimsmeist-
arinn svo tvö þessara peða, en
j mátti hann mjög gæta sín
j vegna sóknarfæra Tals. í
, tímaþröng lék heimsmeistarinn
svo ljótum afleik — honum sást
j yfir hróksfórn hjá Tal, — og
! í stað þess að minnka forskot
áskorandans niður í einn vinn-
ing glataði Botvinnik skák-
j inni, og forskotið var komið
upp íþrjá vinninga. Ef til vill
mun þessi skák öðrum fremur
ráða úrslitum einvígisins, þar
sem eftir hana virðist vonlaust
að Botvinnik geti rétt hlut sinn
að fullu.
Sautjánda skákin. Hvítt: Tal
Svart: Botvinnik.
1. e4 c6 2. d4 d5 3. Rc3 dxe4
4. Rxe4 Bf5 5. Rg3 Bg6 6. Bc4
e6 7. Rge2 Rf6 8. Rf4 Bd6 9.
Rxg6 hxg6 10. Bg5 Rbd7 11.
0-0 Da5 12. f4 (Rólegara væri
12. D eða 12. Be3) 0-0-0 13. a3
Dc7 14. b4 Rb6 (Sterkt var hér
14. — Hde8, sem þvingar fram
15. Bxí6 gxf6 o.sfrv.) 15. Be2
Be7 (öflugra virðist að ráðast
strax á m.iðborðið með 15. —
e5!) 16. Dd3 Rfd5 17. Bxe7
Dxe7 18. c4 Rf6 19. Habl
(Tímatap, betra var að leika
strax Hadl) Dd7 20. Hbdl
(Ef 20 Hfdl, svarar svartur
Db3 Dc7 22. a4 Hh4 23. a5 Rc8
með 20. — Hh4 c.s.frv.) Kb8 21.
24. De3 Re7 25. De5 Hh8 26.
b5 cxb5 27. Dxb5 a6 (Gott var
einnig 27. — Rc6) 28. Db2 Hd7
29. c5 Ka8 30. Bf3 Rc6 31. Bxc6
Dxc6 32. Hf3 Da4 33. Hfd3
Hhc8 34. Hdbl Dxa5 35. Hb3
Dc7 36. Da3 Ka7 37. Hb6 Dxf4
38. Re2 De4 39. Db3 Dd5??
(Villa.sem leiðir til skiótrar
glötunar. Botvinnik hefði get-
að unnið skákina eftir 39. Kh8!)
40. Hxa6t Kb8 41. Da4 og Bot-
vinnik gafst upp.
í 18. skákinni gerði hrims-
meistarinn enn eina tilraun til
að rátta hlut sinn. Tefldi hann
mjög frumlega með hvítu mönn
unum og foT'ðiðist vand1eea all-
ar kunnar leiðir. Tal tefldi liins-
vegar traust og einfaldaði stöð-
una„ svo að eftir 25 le,iki .var
konúð út íendatafl. sem virtist
jafnteflislegt. Bauð þá Botvinn-
ik jafntefli, en ýmsum á óvart
hafnaði Tal boðinu. Botvinnik
tókst þá brátt að finna sterkt
framhald og ná máthótunum
á Tal og hafnaði nú sjálfur tví-
vegis jafnteflistilboðum áskor-
andans. Staðan var mjög flókin,
þegar Botvinnik komst í tíma-
þröng, en Tal tefldi vörnina
mjög vel og tókst heimsmeist-
aranum ekki að vinna meira
úr stöðuvfirburðum sínum en
eitt veigalítið peð. Var það vel
sloppið hjá áskorandanum, sem
síðan varðist vel í biðskákinni
og náði jafntefli á skemmtileg-
an hátt. Staðan efir 18. skákir
varð því sú, að Tal hafði lOí/2
vinning, en Botvinnik TV2.
Hér kemur svo 18. skákin
Hvítt: Botvinnik. Svart: Tal.
1. d4 Rf6 2. c4 e6 3. Re3 Bþ4
4. a3 Bxc3 5. bxc3 Re4 6. Dc‘2
f5 7. Ra3 0-0 (Tal bregður hér~
út af 16. skákinni, þar sem hann
lék 7. — d6 og átti lengst af
í vök að verjast) 8 f3 Rf6 9.
c5? (Botvinnik ákveð’ir að
skiota upp á tví^erv sími en
gallinn er sá, að hann tefst við
liðskipun sína, og Tal nær
gagnsókn) 9. — b6 10. cxb6 ll'.
e3 Dc7 12. Bd2 Re8 (Nú er að
hefjast barátta um reitinn c4,
og á riddarinn að taka þátt. í
henni) 13. c4 Ba6 14. Hcl Rd6
15. Da4 Dc6 16. Dxc6 (Nú fær
svartur jafnt endatafl, en eftir
16. Db3 getur svartur svarað
með 16. Hc8 o.s.fi*v. 16. — Rxc6
17. Bb4 Rx64 18. axb4 19. Bxc4
Hfc8 20. Bxe6 dxe6 21. Ke2 Kf7
22. Rf4 a5 23. bxa5 bxa5 24. Kd3
a4 25. Hxc8 Hxc8 (í þessari
stöðu bauð Botvinnik jafntefli,
en Tal afþakkaði) 26. Hal Rc4
27. Hbl (Ta.l hefur sennilega
vanmetið þennan le,ik).
27. — a3 (Betra var 27. — Rd6
og væri þá hægt að svara 23.
Hb8 með 28. — Ha8) 28. Hb7t
Kf6 29. Ha7 g5 30. Rh5| Kg6
31. g4 (Nú má svartur mjög
gæta sín, að lenda ekki í mát-
neti) 31. — Rb2t 32. K.d2 Rc4t
33. Kd3 . Rb2t 34. ICd2 Rc4t
35. Ke2 Hc6 (önnur leið var.
35. — Hg8. Botvinnik á nú
kost á að leika 36. Hg7t Kh6
37. Hg8 og mundi þá 37. —
a2?? stranda á 38. h4 fxg4 gxh4
40. Rf4 og hvitur mátar, en í
stað 37. — a2 léki Tal 37. —
Rd6! eða dræpi fvrst á f4, og.
riddarinn færi síðan eftir at-
vikum t.il f7 og kæmi í veg fyrir
mátið á g5, auk þess sem svart-
ur hótaði að vinna með Hg8!)
36. h3e5 37. dxe5 (Ónákv. í tíma.
þröng. Miklu meiri vinnings-
l.íkur gaf 37. d5!) 37. —
fxg4 38. hxg4 Rxe5 39, Hxa3
Framh. á 11. síðu.