Vísir - 04.05.1960, Qupperneq 9

Miðvikudagiiin .4.,maí 1960
TÍSIB
AFRIKA 1960
^ hió&aar&t
nooaaroi
Elísabeiar II
liálliiíiKliliiliSllilllilillililliSlilllililliílilllllillHlilillllllilHIIIIIHil
Miili llpnda
og Kongo
log þó rennur vatn í þau úr á,
sem á upptök sín í Kongo, en
í þeirri á er krökkt af krókó-
i dílum.
En mig langaði að sjá fíl í
þessu náttúrumhverfi; og þeg-
ar við nokkru síðar ókum eftir
| vegi sem var eitt leirsvað eftir
'rigninguna, kom stór fíltarfur
á móti okkur, eftir mjóum gang
stíg. Þetta var mikið dýr með
fagrar tennur. Hann nam staðar
annað veifið og sleit sér með
rananum lauf af trjágreinun-
um. Brátt lagði hann aftur leið
sína eitthvað inn á sléttuna.
Þjóðgarður Elisabetar II. er neðar-
lega til vinstri á kortinu, hjá Ját-
varðsvatni (Lake Edward).
Þegar írski l'rétiaritarinn
Jack White skrif' ú eft farandi
pistil suður í Afríku, í grend við
miðbaug jarðar, va;- ín hríð-
skjálfandi — og varð hugsað til
þess, að nú væri vorið að koma
í Dyflinni.
„Annars gat ég sjál um mér
um kennt“, segir hann í pistl-
inum, ,',því að ég lagði af stað
frá Entebbe við Viktoriuvatn
klæddur skyrtu og stuttbrók-
um, og engu öðru. Ég sat alla
nóttina í vagni léstar, sem fer
alla leið til Kasesi, sem er lítil
járnbrautarstöð i'ið rætur Ru-
wenzorifjalla, sem i'nnig eru
kölluð Tunglfjöllin
Meðal farþega var hópur
knálegra l'andnema, allir með
fyrsta farrýmis rniða, sem
tryggja farþega svefnpláss, mið
degisverð og morgur.verð, þótt
leiðin sé aðeins rumléga 300
kílómetrar, en það ’ekur samt
14 klst. að komast þangað,
m.ö.o. farið með s\’o 24 km.
hraða á klst. Lestin varð að
fika sig áfram hátt upp í há-
lendið norðvestur af vatninu,
en frá því fer að halla aftur, er
farið í ótal bugðurn, svo að
mann svimar, ef maður horfir
stöðugt út um gluggann, en loks
er komið niður á slét.tu með sól-
brenndum mýraflákum, þar
sem pappírsjurtin vex í hnöpp-
um. Og stari maður út og líti
uiður í leirinn meðfram braut-
inni getur oft að líta fótspor
vatnahestanna. Sumsstaðar lá
leiðin gegnum frumskógatung-
ur.
Alla nóttina —
Við og við alla nóttina, þeg-
ar lestin nam staðar barst til
mín ómur af tali og hlátrasköll-
um úr vögnunum, þar sem
blökkufólkið var. en þar var
mönnum þjappað saman „eins
og síld í tunnu“, en meðfædd
kæti fólksins var ódreoandi.
Stundum, ef maður leit út um
gluggann, brá fyrir glaðlegu
andliti, gljáandi tönnum — og
svo ómur bumbu. sem knúin
var úti í fjarskanum, vafalaust
í einhverju þorpinu.
Flestar konurnar, sem ég sá,
voru klæddar þunnum kiólum
úr sirsi, oft rósóttu, siðurinn
að nota slíkt efni hefur vafa-
laust flutzt með trúboðskonum
og haldist síðan —allt frá því
á Viktoríutímabilinu.
Karlmennirnir eru fátæklega
klæddir, að veniu snauðra Af-
ríkumanna aðeins stuttbuxum
og skyrtu, en innan um var fólk
i þokkalegum vestrænum klæð-
um, og ég sá karl og konu,
sem voru klædd mexikönsk-
um kúrekabuxum (síðum), með
barðabreiða hatta og röndótt
ponsho. — Flestir fyrsta far-
rýmis farþegar voru hvítir —
en þar var þá að minnsta kosti
einn blökkumaður og tveir
Indverjar af Sihkn-þjóðflokkn-
um, skeggjaðir með túrbana á
höfði. Þeir voru í næsta klefa
við mig.
Úrkoma.
Dagur rann og það var níst-
ingskalt, allt grátt og drunga-
legt, og regnið streymdi niður,
þegar við stigum niður úr lest-
inni. Maðurinn sem átti að taka
á móti mér sást hvergi, svo að
ég tók mér sæti í stöðinni og
rabbaði við Goan stöðvarstjóra,
en fólkið sem beið fyrir utan
hallaði sér að veggjum til skjóls,
og þunnur fatnaðurinn gegn-
blautur, var sem límdur við
það. Já, stundum geta menn
verið þakklátir fyrir forréttind-
in, að mega sitja inni í þurrum
klæðum. En nú kom maðurinn
eftir mér akandi í bifreið og
við lögðum af stað og lá leiðin
meðfram fjallsrótunum. „Ef
við förum hér til hægri vær-
um við komnir inn í Kongo eft-
ir klukkustund“, sagði hann,
og svo ókum við áfram að veg-
jarskilti, sem á stóð: Hér hafa
fílar forgangarétt: Þjóðgarður
Elizabetar drottningar. I nokk-
urri fjarlægð var dálítill kofi
efst á hæð. Á honum er torfþak.
Kofinn eða skálinn er kallaður
,,Drottningarskáli“ og var reist-
ur til minningar um heimsókn
drottningar 1954. Við ókum
þangað í úrhellisrignin gu og er
inn var komið tókum við okkuv
! stöðu, þar sem bezt var útsýr i
yfir garðinn, ef eitthvað skyldi
nú rofa til. Og við hríðskulfum.
Okkur var svo kalt.
Þjóðgarðurinn.
Þjóðgarðurinn nær yfir gríð-
ar mikið landflæmi við vötnin
Játvarðs-vatn og Georgs-vatn.
Mestur hluti landsins er slétta,
vaxin hnéháu, gulleitu grasi, en
hér og þar runnar og kaktus-
ar, allháir og enn afskræmis-
legri en venjulegir gluggakakt-
usar. Dýrin eru frjáls og hömlu
laus og engar girðingar aðskilja
þau frá veiðisvæðunum miklu
handan landamæranna i Kongo.
í fjarska sáum við fílahjörð
niðri við vatnið.
Og sólin skein —
En er við lögðum af stað aft-
ur var hætt að rigna og brátt
var komið glaða sólskin.. Enn
var skýjaþykkni yfir efstu tind-
um Tunglfjalla, svo að ekki
sást til snævi þakinna fjalla-
tinda að baki þeim. — Brátt
sáum við buffalóa, sem horfðu
forvitnilega á bifreiðina, veltu
vöngum og hreyfðu sig ekki úr
sporum. En þeir eru ekki allt
af svona friðsamir. Félagi minn
kvaðst eitt sinn hafa verið stadd
ur á bílaverkstæði, er komið
var með bifreið svo illa út-
leikna að önnur bifreið varð
að draga hana. Hún var ekki
svo illa leikin eftir árekstur,
heldur vegna þess að buffaló
hafði stangað hana nokkrum
sinnum og eyðilagt yfirbygging-
una og skekkt hreyfilinn
Dy-
I Það er mjög fjölskrúðugt
, þarna, við sáum þarna geitur
j og á einum stað hjörð blakkra
j svína, og í fljótinu sáum við
! heila vatnahestahjörð svaml-
andi. í henni munu hafa verið
j um 40—50 mér er sagt að á-
ætlað sé, að um 20 þúsund
vatnahestar séu í dalnum.
Þeir eru í rauninni ekkert
skelfilegir útlits, fyi'r en þeir
! opna sitt mikla gin. Þeir geta
hæglega bitið stundur manns-
fót um mitt læri og gleypt í
einum bita. Þeir koma upp úr
vötnum og fljótum að nætur-
lagi og fara stundum allt að
3—4 km. frá vatni eða fljótum,
því að þeir eru grasætur, en
sjaldan fara þeir lengra. Vegna
minnkandi gróðurs er unnið að
því að fækka vatnshestun-
um. Þótt furðulegt kunni að
þykja eru engir grókódílar í
vötnum þeim, sem vatnahest-
arnir eru í á bessum slóðum.
j Eru 7—10 smál.
á þyngd.
Allsstaðar voru fótaför eftir
fíla, svo að við lögðum leið
okkar frá veginum (ef veg
skyldi kalla), í von um að koma
auga á fílahóp. En við urðum
brátt að snúa við vegna þess, að
hvarvetna var jarðvegurinn
eins og límkenndur grautur, og
ekki akandi þarna í fcifreið,
fyrr en þornaði um. En þegar
við komum á veginnaftur sáum
við þá, heilan hóp, fyrir neðan
okkur, um það bil þrjátíu, og
nokkrir kálfar rálcu lestina,
Þeir voru á beit. Þeir spertu
eyrun, er þeir heyrðu í bifreið-
inni, en héldu áfram að gæða
sér á grasinu.
Þetta voru fílar af þeirri teg-
und, sem sjaldan sjást í dýra-
görðum, reglulegir Afríku-fílar,
með gríðarstór eyru. í ferða-
mannaskála sá ég fílstennur úr
tarfi. Þær vógu báðar yfir 90
kg., en Afríkufílar ná margir
7—10 smálesta þunga.
Holdsveiki.
J. W. víkur að því, að frá-
sagnir biblíunnar, þar sem seg-
ir frá limafallssýki (holdsveiki)
hafi vakið hrylling í hugum
manna — og enn verði að heyja
;baráttu til að útrýma þessum
skelfilega sjúkdómi, sem byrji
sem smáblettum á hörundinu,
en geti afskræmt menn hroða-
lega, svo að þeir missi limi,
fingur, fætur, verði rieflausir,
hold sjúkt og hörund, — fyrr
á tímum hafi hinir limafalls-
sjúku í Evrópulöndum orðið að
ganga um betlandi, hringjandi
bjöllum til þess að boða, að ó-
hreinir væru á ferð. Þar hafi
veikinni verið útrýmt, en í
Afríklöndum og víðar sé öðru
máli að gegna.
f holdsveifaca-
þorpi.
Um það bil 80 km. austur af
Kampala kom ég í þorpið Ny-
enga, sem 1932 var gert að dval
arstað holsveikra, og fanri þar
fyrir 3 írskar nunnur af Frans-
ízkusarreglunni, móður Ter-
esu. ættaða frá Crumlin,
systur Bede frá Sandymo-
unt og systur Fransis frá
Belfas —- og var fiórða
systirin (nunnan), X. . sem
ég ekki hitti. Ekki höfðu þær
búist við komu mim , en þær
tóku niér af sömu gestri ni, og
ég hefi hvarvetna mætt. þar
írskt fólk er fyrir. Þarna
eru um 230 sjúklingai rð stað-
aldri, en tvisvar í viku er sinnt
þeim se-a koma til Imkninga,
um 1000 manns vikúlega. Uækn
ir dvelst í þorpinu þr’‘ð,iu hverja
viku og gerir þar skurðnðgerð-
ir. sem gera þarf, en að öðru
leyti er allt hjúkrunar- og
lækningastarfið í höndum írsku
hjúkrunarkvennanna og af-
.rískra hjúkrunarkvenna, sem
eru þeim til aðstoðar.
jf'
Fiórir af hverjum
100 holdsveikir.
Fjórir af hverjum 100 íbú-
um Uganda eru holdsveikir, en
veikin að sjálfsögðu á misháu
stigi. Éf yður finnst þetta ekk-
ert ógnvekjandi, hugsið yður,
að þér gangið spölkorn eftir
Conellstræti í Dyflinn (eða
Austurstræti), og þór munuð
komast að raun um. að þér
þurfið ekki langt að fara
til að mæta 100 manns. í Ug-
anda mundu 4 þeirra vera holds
veikir. En af hálfu hins opin-
bera er gert mikið til úrýming-
ar veikinni, með því að hafa
opnar lækningastofur víða urh
landið, og auk þess nokkur
holdsveikraþorp. St.iórnin ber
nokkurn hluta af kostnaðinum
af rekstri Nyenga-þorps.
Börn holdsveikra —
Þegar við komum tiþþorpsins
koma barnahópar á rnóti okkur,
þau vngstu nýfarin 4ð ganga,
þau elztu 15 ára, — öll holds-
veik — en von um að takist
að lækna öll á tveim árum.
En það er erfiðleikum bund-
ið að ubpræta veikina. Það geta
sem sé liðið 7 ár þar til hún
brýst út.
Almennt er álitið, að holds-
veiki sé alltaf smitandi. en svo
1 er ekki. — að eins sú tegund
holdsveiki. s°m veldur bólgu í
andliti. á útlimum eða öðrum
líkamshlutum. Nú á tímum eru
þessir sjúklingar ekki aðskild-
ir frá hinum í hoidsveikráþorp-
.unum, því að þeir geta ekki
smitað þá, sem þpga>' hafa tek-
ið veikina. off beim líður betur
að geta tekið bátt í bornslífinu.
— Allt er hér þægindalítið,
nema í nýrri siúkradeild, þar
eru rúm. annarsstaðar bara
beddar. Flestir — allir, sem
geta — vinna það, sem vinna
þarf i þorpinu, og það er mjög
mikilvægt, að menn hafi' eitt-
hvað að starfa. Fyrir utan einn
kofánn sá ég mann vera að lóða
tinpqtt •— þótt firígur hans
væru stúfar eiríif.
Frh. á 11. s. ]