Vísir - 11.05.1960, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 11. maí 1960
V í S I R
HÁKON BJARNASON,
skógræktarstjóri:
og framtíöarnytjar
lands.
Grein sú, sem fer hér
á eftir, er tekin úr árs-
riti Skógræktarfélags ís-
lands árið 1959 og er
hún birt hér með heim-
ild höfundar, Hákonar
Bjarnasonar, skógrækt-
arstióra.
Hér fara á eftir nokkrar hug-
leiðingar um framtíðarnytjar1
landsins. íslendingum f jölgar j
nú svo ört, að það væri ekki j
að ófyrdrsynju að athugað væri,
hvernig vaxandi fólksfjöldi geti
lifað heilbi'igðu lífi í landinu
á næstu áratugum. Þess er eng-
inn kostur, að gera slíku máli
skil í stuttri grein, og hér mun
ekki rakinn nema einn þáttur
þessa máls. Hann er sá hverndg
unnt sé að nýta sjálft landið,
jarðveg þess og gróður á skyn-
saman og heilbrigðan hátt.
Þegar íslendingar fá stjórnar-
arskrá fyrir 85 árum er tala
landsmanna um 70.000. Er þeir
verða fullvalda ríki árið 1918,
eru þeir ekki orðnir nema um
93.000. Fjölgunin aðeins 23.000
manns á 44 árum. Árið 1944,
þegar lýðveldi er stofnað er
íbúatala landsins um 126.000.
Fjölgunin nemur því 33.000 á
26 árum.
. Á fyrrd hluta næsta árs mun
tala íslendinga fara yfir
175.000 og þá hefur mannfjölg-
unin orðið tæp 50.000 á þeim
16 árum, sem liðin verða frá
stofnun lýðveldisins.
Ef slíkri fjölgun heldur á-
fram um nokkur ár, eins og
verið hefur undanfarið, mun
tala landsmanna verða um
210.000 árið 1970 og um
255.000 árið 1980. Um næstu
aldamót geta íslendingar ver-
ið orðndr 375.000.
Slík fólksfjölgun er því að-
eins möguleg, að landið og sjór-
inn geti alið önn fyrir þeim,
sem búa í landinu, svo að við-
hlítandi sé. Að öðrum kosti
munu sumir ibúanna flvtia úr
landi. alveg eins varð á árun-
um 1870—1890 og jafnvel leng-
ur.
Milli 1880 og 1890 er útflutn-
Sngur svo mikill, að bjóðinni
fækkar um 1.500 manns. En
1870—1890 fara alls um 9.600
manns úr landi.
Atvinnuvegir íslendinga eru
fábreyttir og á margan hátt
frumstæðir enn sem komið er.
Á ýmsum sviðum hafa orðið
miklar framfarir, einkum hin
síðari ár, og á næstu árum
munu framfarir á ýmsum svið-
um verða enn hraðstígari en
hingað til, ef íslendingar bera
gæfu til að nýta hinar miklu
tæknilegu framfarir, er nú
koma sem óðast fram. En auk
hinna gömlu atvinnuvega,
þyrfti að taka upp nýja, svo
að atvinnulíf þjóðarinnar yrði
fjölþættara en. nú er.
Fólksfjölgun og atvinna.
Fólksfjölgun undanfarinna
ára hefur aðallega fengið lífs-
uppeldi af iðnaði þedm, sem
risið hefur á legg, einkum eft-
ir 1930. Þeim hefir fjölg-
að nokkuð, er stunda þjónustu-
störf og annast samgöngur.
Fiskimönnum hefur fækkað lít-
ið eitt, en engu að síður hefur
aflamagn aukist, og fiskiðnað-
ur veitdr nú fleirum atvinnu
en nokkurn tíma fyrr.
Framleiðsla á kjöti og mjólk
hefur vaxið ört á undanförn-
um árum, en búaliði hefur
fækkað stórkostlega.
Arnór Sigurjónsson hefur
gert stutt yfirlit um þetta, en
hann er allra manna fróðastur
í hagfræði á sviði íslenzkra
búnaðarmála. Hér fer á eftir
innhald bréfs hans til mín um
þessi mál.
B. í. fyrir Skipulagsnefnd at-
vinnumála 1934, en tölur um
mjólkurframleiðsluna lækkaðar
af undirdtuðum eftir athugun á
meðalnyt kúa frá því nautgripa
félögin hófu starf sitt.“
Af töflu Arnórs er ljóst, að
tala bænda hefur staðið í ,stað
um langt skeið. Hins vegar hef-
ur öðrum, sem lifa af búskap,
fækkað um rúman þriðjung síð-
an 1920. Fækkunin er þó lang-
mest eftir 1940, en á sama tíma
eykst framleiðslan meir en
nokkru sinni áður.
Á þessu tímabili fækkar búa-
liði um 30%. Jafnframt vex
mjólkurmagn um 42%, kjöt-
magn um 33% og uppskera
garðávaxta um 25%. Þetta staf-|
ar fyrst og fremst af mikilli
fjárfestingu í sambandi við
ræktun landsins, sem leiðir af
sér aukna vélanotkun, meiri
notkun áburðar og fleira.
Af þessum tölum má draga
ýmsan lærdóm. Meðal annars,
að tiltölulega fámennt búalið
getur séð þjóð sinni fyrir nægrd
mjólk og nógu kjötd. Og með
aukinni ræktun, betri hagnýt-
ingu á vélakosti og meiri þekk-
ingu ætti enn að vera unnt að
auka framleiðsluna án þess að
auka vinnuaflið í sama hlut-
falli við tölu landsmanna, ýmis-
legt bendir meira að segja til
að þetta hlutfall fari minnk-
andi frá því sem nú er.
Ef haldið er áfram að fjölga
býlum á landinu með nýbýla-;
stofnun og skiptingu jarða, eins
og gert hefur verið um skeið,
verið trú ýmsra, að unnt væri
að selja íslenzkar landbúnaðar-
afúrðir á erlendum markaði.
Slíkt hefúr borið fremur lítinn
árangur hingað til. Ástæðan er
ofur einföld. Þar er unnt að afla
mjólkur og kjöts á ódýrari hátt
en hér. Engum mun nú lengur
koma til hugar að flytja út
mjólkurafurðir frá íslandi, en
ýmsir halda þvi enn fram, að
Islenzkt dilkakjöt geti orðið út-
flutningsvara.
Ekki virðast samt miklar lík-
til að slíkur útflutningur geti
átt ,sér stað, þegar litið er á
þetta mál frá náttúrufræðilegu
sjónarmiði.
Gróður sá, sem vex á islenzk-
um beitilöndum, vex seint og
hægt í samanburði við fóður-
jurtir, er vaxa í suðlægari lönd-
um. Hér vaxa mikið færri fóð-
ureiningar á hverjum hektara
lands en sunnar á hnettinum,
bæði sakir skorts á sumarhita
og einnig af því, hve íslenzkur
gróður er norrænn og fátækur
að tegundum.
Hér við bætist svo, að íslenzk
ir afréttir og beitdlönd eru tak-
markaðri en menn hafa yfir-1
leit haldið, og þau eru afar mis-;
jöfn að gæðum. Sauðkindin get-!
ur t.d. ekki nýtt grastegundir'
eins vel og nautpeningur, og þvi
eru stórir flákar mýrlendis og
graslendis oft lítið snertdr með-
an blómgresisbrekkur eru rót-
nagaðar. Beitarþol íslenzkra
jurta er oft mjög lítið, og sauð-
fé gengur miklu nær öllum
gróðri, sem það á annað borð ^
étur, en annar beitarpeningur!
að geitum undanskildum. !
Beitartími er styttri á íslandi,
en sunnar á hnettinum, og því
þarf að ætla hverri skepnu,
töluvert vetrarfóður, ef lág á
að vera á fjáfræktinnd.
Gróðurlendd landsdns, sem
notað er til beitar, nýtist ekki
vel með einhæfri beit, og ef ein-
hver vildi hafa fyrir því að
reikna út, hve mikið kjötmagn
og mjólkurmagn kæmi af ó-
ræktuðu landi, ef búsmala lands
ins væri skipt jafnt niður á þá
15—16 þúsund ferkílómetra
lands, sæist bezt, hve beitiland-
gefur lítið af sér í bednum arði
á hvern hektara lands. Fram-
leiðsla á landbúnaðarafurðum
með þvi að stunda beit á órækt-
uðum löndum er hvergi mögu-
leg að nokkru ráði nema í víð-
áttumiklum og lítt numdum
löndum.
Af þeim ástæðum, sem hér
hafa verið taldar, ,svo og
nokkrum öðrum, sem 'of langt
væri upp að telja, eru litlar
sem engar líkur til þess, að Is-
lendingar geti haft atvinnu af
sauðfjárrækt, er miðist við að
selja afurðir úr landi, og af
þessu leiðir svo, að þess er
ekki að vænta, að fjárræktin
geti veitt vaxandi þjóðfélagi at-
vinnu í þessu skyni.
Vaxandi þjóðfélag þarf auð-
vitað æ meiri og meiri mat,
en að öllum líkindum mundi
okkur henta betur að auka rækt
un holdnauta til þess að sjá
fyrir kjötþörf þjóðarinnar en
að auka við fjárstofninn. Naut-
gripir nýta graslendi vel og
fara ekkd illa með lönd, og þar
sem-ræktun graslendis er orðin
ódýr í samanburði við það, sem
áður var, virðist sjálfsagt að
flytja inn holdnaut á ný og
rækta þau hér.
Fjölþættari jarðrækt.
Af því, hve framleiðsluaukn-
ing landbúnaðins hefur verið
mikil samfara því að búaliði
fækkar, getur aðeins tdltölulega
lítill hluti af fólksfjölguninni
haft lífsuppeldi af landbúnaði.
Þess vegna hlýtur sú spurning
að vakna, hvort ekki væri unnt
að aðrar greinir jarðræktar
gætu búið fólki lífsskylyrði
í sveitum landsins.
Hér kemur þrennt tdl greina,
aukin garðrækt, kornrækt og
skógrækt.
Ef garðyrkja væri rekin af
dugnaði og þekkingu mundi án
efa vera unnt fyrir fleiri en nú
Framh. á 9. síðu.
1920 1930 1940 1950 1958
Alls lifa á landbúnaði 40.060 39.003 37.123 28.692 26.200
Bændur 6.364 6.438 6.738 5.997 6.249
Mjólkurframleiðsla millj. kg. .. 33,8 43,4 . 57,2 73,4 98,5
Kjötframleiðsla allt þús. tonn . . 7,0 8,6 10,2 9,1 15,2
Kartöflur og rófur þús. tonn . . Aðrar garðjurtir og gróðurhúsa- 4,4 4,9 7,5 9,4 10,0
afurðir millj. kr 0,0 0,2 1,3 6,9 12,5
Ekki er unnt að ábyrgjast full
komlega, að tölur þessar séu
í samræmi hver við aðra. Þann-
ig. að gert er ráð fyrir, að tala
þeirra er Jifa á landbúnaði hafi
lækkað síðan 1950 nokkurnve^-
in jafnmikið og tala þeirra er
búa í sveitum. Tala bænda 1920
1930, 1940 og 1950 er eftir
manntölum þau ár, en 1958
(1957) eftir búnaðarskýrslum.
Tölur um mjólkur- og kjötfram-
leiðslu 1920 og 1930 geta ekki
verið nákvæmar, áætlaðar af
leiðir slíkt aðeins til þess, að
skipta þarf heildartekjum land-
búnaðarins milli fleiri manna,
og því hljóta að vera einhver
takmörk sett, hve langt megi
ganga í þá átt. Hér ætti því að
koma til álita. hvort ekki væri
hentara að stækka gcð og göm-
ul býli, í stað þess að parta þau
d sundur, edns og víða hefur átt
sér stað.
Trú en ekki raun.
Um nokkurt skeið hefur það
Á myndinni sjást hæstu tré á íslandi, en þau eru austur á
Hallormsstað og eru 11—12 metra há. Þau voru upphaflega
gróðursett til að mynda skjólbelti, og sýna okkur ljóslega að
nytjaskógur dafnar með ágætum hjá okkur ef rétt er að farið.