Vísir - 19.06.1961, Blaðsíða 9

Laugardagur 17. júní lí*61
VISIR
0
Forsetinn flytur ræðu sína á Rafnseyri 17. júní.
Ræða forsetans að Rafnseyri:
Afmælisdagur Jóns Sigurðssonai
er dagur einingar og bróffernis.
GóSir Vestfirðingar! Aðrir
gestir!
Hér á Rafnseyri við Arn-
arfjörð er margs að minnast,
og hefir þó einn atburður
orðið hér mestur. Hér er
fæddur fyrir réttum hundr-
að og fimmtíu árum Jón
Sigurðsson, forseti, sem hann
var nefndur í lifanda lífi,
hinn ævarandi forseti ís-
lands, getum vér nú sagt. því
minning hans lifir og dvínar
ekki með árunum. — Hér
bjuggu þeir faðir hans síra
Sigurður og afi hans, ættað-
ur úr Grímsnesinu. En móð-
ir hans Þórdís og föður-
amma, Ingibjörg, voru báð-
ar vestfirzkar að kyni.
Hinn 17. júní rifjum vér upp
margt, sem flestir vita, bví
hann er nokkurskonar jóla-
dagur í íslenzku þjóðlifi,
með hækkandi hamingjusól.
Um það eru glöggar sagn-
ir, að Jón hafði þegar í
æsku, mikið dálæti foreldra
sinna, og kynnti sig hvar-
vetna vel. — Eitt sinn, er
drengurinn var veikur, orti
síra Sigurður þetta bæna-t
vers:
Guð hefir þig til gamans mér
gefið, og það má segja.
Hann, sem öllu lífið lér,
láti þig ekki deyja.
Á þeim dögum var mikill
veiðiskapur í Arnarfirði,
fiskur, selur og hvalur, og
er það alkunn sögn að Jón
vildi snemma enginn hálf-
drættingur vera. Hann hafði
framtak föður síns og augu
móður sinnar, og það sýnir
sig sjálft, að brattar hlíðar
og kröpp bára hafa hér veitt
lionum gott uppeldi. Hér á
Eyri vildi Grelöð búa, land-
námskonan, vegna þess hve
vel ilmaði úr jörðu, en nú
er ljúfastur og sterkastur
ilmurinn, sem leggur af
minningu Jóns Sigurðssonar.
Ekki eru þó minjarnar mikl-
ar, því vart stendur eftir frá
þeim tímum annað en lágur
baðstofuveggur, þar sem
rúm prestshjónanna stóð
undir, og Jón Sigurðsson sá
fyrst dagsins Ijós.
Hann átti ekki fyrir hönd-
um að dvelja hér á ættar-
'slóðunum til langframa. —
Tuttugu og tveggja ára gam.
all er. hann kominn tiJ
Kaupmannahafnar og stað-
festist þar til æfiloka. En til
æskustöðvanna leitaði hann
til framboðs, er Alþingi var
endurreist, og var þingmað-
ur ísfirðinga samfellt í
þrjátíu og sex ár. „Ef ísfirð-
ingar kjósa mig,“ segir hann
„þigg ég það. Mér fannst
skylda mín, að bjóða mig
fram, og kæri mig ekki. þó
sumir kynni að nefna það
dramb“. En sá grunur rætt-
ist vissulega ekki, því fimm
árum síðar er hann orðinn
forseti Alþingis. Hitt leynir
sér ekki, að Jón Sigurðsson
var snemma djarfur, og iík-
ast því, að bann hafi komið
fullfleygur á þing, þrjátiu
og þriggja ára gamall. Það
mun fágætt, að maður taki
á svo ungum aldri rétta
stefnu og forustu, svo að vart
þurfi um að breyta, þó
stundum þurfi við að auka
á langri æfi fram á grafar-
bakka. Nokkurn arf, stað-
góðan, hefir pilturinn haft
með sér frá Rafnseyrarheim-
ilinu og Vestfj., þó ekki
væru það fjármunir. Slíkur
árangur og afköst, sem urðu
af hans æfistarfi í verzJun-
a'fíffðlúrií11 ''fjármálum og
stjörnskipúnarmálum þjóð-
ar sinnar, sögu og stjórnvís-
indum, eru með eindæmum.
Vér þurfum að líta um
öxl aftur til halJæra átjándu
aldarinnar og niðurlægingar
og þróttleysis þjóðarinnar
fram yfir miðja nítjándu öld,
tiJ þess að meta slík afrek að
verðleikum. „Saga íslands
er reyndar einföld," segir
Jón Sigurðsson um það leyti,
sem hann býður sig fyrst
fram. Svo mun það hafa
verið fyrir hans fránu s.ión-
um. Hann flutti söguieg rök
fyrir stefnu sinni, seni ís-
lendingar teyguðu eins og
svaladrykk. Hann sannaöi að
réttur íslendinga væri lögum
samkvæmur. Þjóðin var fá-
tæk og fámenn. Hann sýndi
fram á, að hún gæti vel
bjargast, ef hún fengi að
ráða sér sjálf og njóta arðs
af sínu eigin erfiði. „Farsæld
þjóðanna er ekki komin
undir því, að þær séu mjög
fjölmennar,“ segir Jón Sig-
urðsson, „sérhverri þjóð
vegnar vel, sem hefir lag á
að sjá kosti lands síns og
nota þá.“ Hann varar lands-
menn sína eindregið við tím-
ans rás: „Eftir því, sem Dan-
ir vakna, eftir því fer okkar
hagur versnandi, ef við
vöknum ekki líka.“ Jón Sig-
urðsson er ekki vanur að
vitna til afreka sinna, né
ætlast hann til launa. Þó
segir hann í sjálfsvörn þrjá-
tíu árum síðar: „Ef mín
pólitík hefði ekki verið, þá
veiztu það sjálfur bezt, að
ísland hefði verið innlimað
1851, eins og Færeyjar 1849.“
Dómurinn verður á einn
veg, hvort sem Jón Sigurðs-
son er dæmdur eftir orðnm
sínum eða gjörðum. Gáfur
og skapgerð skara jafnt fram
úr, sem dugnaður og þol-
gæði. Bardagaaðferð hans
er drengileg. „Meiningar-
munur er óhjákvæmilegur,"
segir hann, „en það ber að
leitast við, að láta málin sjálf
missa einskis." „Eg óska
ekki að krita, og allra sízt
við landa mína, við erum
ekki svo margir, að við þurf-
um að leita hver upp á ann-
an.“
Og ég held áfram til-
vitnunum: „Það er þar að
auki skylda þín og hvers,
sem þingmaður verður, að
styrkja til þess, að gera köll-
unina til þings sem tignar-
legasta, til að sýna mönnum,
að fyrir þjóðargagni verður
allt annað gagn að víkja.“
„Hver maður með opin augu
hlýtur að sjá, að Alþingi er
okkar einasta forsvar," Og
sama hátt hefir Jón Sigurðs-
son á í rökræðum við er-
lenda andstæðinga. — Þai
brestur ekki einurð, þó talað
sé af kurteisi, og það kem-
ur ekki á óvart, þegar hann
skýtur þessum orðum inn í
eitt bréfið: „Það er mann-
raun, bróðir, að tala svo
milt, þegar sýður niðri í
manni.“ — Jón Sigurðsson
sækir sjálfstæðis- og menn-
ingar- og atvinnumál þjóðar
sinnar fastar og lengur en
nokkur annar íslendingur,
en varar þó við þeirri stað-
reynd, „að hverjum kosti
fylgi nokkur tilhneiging til
einhvers ókostar.“ Frelsinu
fylgir ábyrgð og skyldur, en
ekki sjálfræði, og að því
leyti eru vor sjálfstæðis- og
menningarmál aldrei að
fullu leyst, hvorki fyrir líð-
andi stund né komandi kyn-
slóðir. „Ef við eigum að fá
frelsið11 segir Jón Siguiðs-
son, „þá þarf hendur og vit
eins og karlinn sagði að
þyrfti til að taka á móti
steinbítnum,“ — og bregður
þar skýrt fyrir Vestfirðingn-
um.
Ég hefi við þetta tækifæri
látið Jón Sigurðsson sjálfan
tala til vor að miklu leyti.
Hann gengur ekki úr gildi
Það er vel farið, að nú í sam-
bandi við 150 ára afmælið
verður gefið út stórt ritsafn
hans. Þegar vér hlustum á
hann, en orð hans og verk
eiga ætíð samleið, þá er það
lýðum ljóst, hvers vegna af-
mæli hans er orðið þjóðleg
stórhátíð. Ef vér varðveitum
ekki sögu og minningu vorra
beztu manna þá er þjóðrétt-
indum og þjóðerni búin glöt.
un. Á aldarafmæli Jón Sig-
urðssonar var Háskóli ís-
lands stofnaður. Á afmælis-
degi Jóns Sigurðssonar var
lýðveldi endurreist á fs-
landi.
Nú undir lokin vil ég aft-
ur víkja máli mínu hingað
Framli. á 5- síðu.
Frá hátíðinni á Hrafns-
eyri 17. júní.