Vísir - 30.03.1962, Side 9

Föstudagur 30. marz 1962.
VISIR
. -
í , *
eftir Þorstein Thorarensen
samvmna a
p^orðurlandaþjóðirnar hafa oft
verið táknaðar sem fimm
drifhvítir svanir, er fljúga sam-
an í oddaflugi yfir himininn.
Þessir fimm svanir hófu sig
enn til flugs í fönn og frosti
Heisingforsborgar, þegar Norð-
urlandaráð kom þar saman til
árlegs fundar í síðustu viku.
Að þessu sinni var minnzt
merkisafmælis Norðurlandaráðs
þar sem 10 ár voru liðin frá
því það var stofnað. Var af-
mæhsins minnzt með veglegri
hátíð. Þó hefur aldrei verið ríkj
andi eins mikil óvissa og nú um
framhald norrænnar samvinnu.
Menr. óttast að svo kunni að
fara á næstunni, að svanirnir
skilji leið og fljúgi sitt í hvora
áttina.
Þessi ótti setti svip sinn á
afmælishátíðina og raunar öll
störf ráðsins að þessu sinni. Á-
stæðan fyrir honum eru viðræð
ur þær sem eru nú að hefjast
um sambandið við Efnahags-
bandalag Evrópu. Það virðist
þegar ljóst, að tvö Norðurland-
anna, Danmörk og Noregur
muni ganga í Efnahagsbanda-
lagið, vafasamara er um Sví-
þjóð og ísland og ólíklegt er að
Finnland geti gengið þá sömu
leið. Svo mikið er víst að mjög
óiíkra viðhorfa gætir í þessum
löndum. Ef Norðurlönd sundr-
ast þannig í jafn miklu grund-
vallaratriði sem efnahagsmálun
um mun mörgum finnast að
tómt mál sé að tala um nor-
rænt samstarf.
Norðurlandaþjóðirnar eru ná-
skyldar og er margt líkt með
skyldum. Hvergi í heiminum
annarsstaðar er hægt að finna
fimm sjálfstæðar þjóðir sem eru
jafn skyldar og líkar hver ann-
arri og Norðurlandaþjóðirnar.
Þróun stjórnmála og menningar
mála hefur jafnan orðið mjög
tík meðal þeirra svo að hug-
myndin um norrænt samstarf
virðist sjálfsögð. Kannski væri
það skynsamlegast að þau
mynduðu öll eitt ríki í stað þess
að hafa yfir sér til margfalds
kostnaðarauka marga konunga
og margar ríkisstjórnir.
í byrjun þessarar aldar fór að
hefjast margháttað raun-
hæft samstarf þessara líku
þjóða á ýmsum sviðum, sér-
staklega þó milli hinna þriggja
skandinavfsku þjóða Dana,
Norðmanna og Svía, sem hefur
síðan þróazt og aukizt á marg-
an hátt. ísland og Finnland
hafa síðan fylgt með í þessu
samstarfi, þó sérstaða þeirra
sé allmikil.
Þetta samstarf hófst með sam
ræmingu og ýmiskonar löggjöf
almenns eðlis, samræmingu
hegningarlaga og borgarlegrar
löggjafar. Á síðari árum hefur
þetta starf mikið fiutzt inn á
svið félagsmálalöggjafa/innar
og loks inn á nokkuð mjög tak
mörkuð svið framkvæmda og
efnahagsmála. Eitt frægasta
dæmið um slíkt samstarf var
stofnun skandinaviska flugfé-
lags SAS.
En þó ber því ekki að neita
að norrænt samstarf hefur
mæti undarlega miklum hindr-
unum jafn skyldar og þjóðirn-
ar eru.Eftir ófriðinn mikla hef-
ar t.d ríkt grundvallar mismun
u: í jafn þýðingarmiklu máli,
sem landvörnum. Okkur virðist
sjálfsagt að Norðurlöndin eigi
samstöðu með vestrænum þjóð-
um í landvarnarmálunum, —
vegna þess að ein sér eru þau
einskis megnug gegn öðru eins
stórveldi og Rússum.
En Svíar hafa verið ófáan-
legir til að láta af hlutleysis-
stefnu sinni. Áður en Atlants-
hafsbandalagið var stofnað var
gerð tilraun til að stofna land-
varnabandalag Norðurlanda, en
það fór út um þúfur vegna
þess að Sviar settu það skil-
yrði að engrar aðstoðar yrði
leitað til vesrænna þjóða, en
Norðmenn og Danir sáu að
slíkt bandalag yrði máttlaust.
^ síðustu árum hafa svo verið
gerðar tilraunir tii að sam
ema löndin efnahagslega, en
þar hefur einnig verið við ramm
an reip að draga. Samstarfið í
SAS hefur ekki gengið vel og f
félaginu verið stöðugur rígur
milli þjóðanna. Hugmyndin um
tollabandalag Norðurlanda rann
út f sandinn á s.l. ári, og sam-
starfið í EFTA eða fríverzlun-
arsvæðinu byggðist mest á því
að Bretland yrði með í samtök-
unum og er nú einnig að leys-
dSl Upp.
Þessi vandkvæði á efnahags-
legu samstarfi stafa af því, að
hörð samkeppni er milli þessara
lando á ýmsum sviðum og á-
rekstrar milli atvinnugreinanna.
Efnahagslíf landanna hefur ver
ið byggt þannig upp sjálfstætt,
að erfitt er að koma í veg fyrir
slíka hagsmunaárekstra.
\
það má rifja það upp nú á 10
ára afmæli Norðurlanda-
ráðs, að hinn kunni norski
stjórnmálamaður C. J. Hambro
olli hneyksli á fyrsta fundinum
1952 þegar hann sagði að það
fyrsta sem Norðurlandaráð
skyldi gera væri að kaupa nægi
lega mikið af bréfakörfum til
að flokka niður í þær öll þau
óþörfu skjöl og mál sem fram
myndu kom á því.
Þeir sem síðan hafa fylgzt
nieð störfum Norðurlandaráðs
hafa orðið að viðurkenna, að
Hombro gamli hafi mikið til
sins máls, það hefði þurft að
kaupa fleiri bréfakörfur, því að
skjalafjöldinn, langar skýrslur
og langlokuumræður hafa geng-
íð langt úr hófi, mikill hluti
þessa þarflaust og árangurinn
ekki í samræmi við pappírs-
magnið.
Þar með er ég ekki að segja
aö starf Norðurlandaráðs hafi
verifi til einskis. Það hefur
vissulega verkað á sinn hátt
örvandi á norræna samvinnu,
aukið kynni milli þjóðanna. Það
liefði vissulega átt að bera á-
vöxt þegar hinir beztu menn
Norðurlandabjóðanna, 70 þing-
menn margir þeirra sérstakir á-
nugamenn um norræn ættar-
tengsJ komu saman árlega til
að ræða allar leiðir til að bera
fjvað viðvíkur sjálfu Norður-
landaráði er hlutverk þess
enn jafn óljóst og við stofnun
þess og þingið hefui hvergi
öðlast sjálfstæði gagnvart hin-
um einstöku ríkisstjórnum. Það
hefur ekkert vald öðlast, ekki
einu sinni framkvæmdastjórn
sjálfs sín, eins og flest meiri-
báttar alþjóðasamtök þó hafa.
'Aðalgiidi þess virðist vera að
þar sé vettvangur til að veltja
upp hugmyndir um norræna
samstöðu á takmörkuðum svið-
um.
1 hátíðaræðu þeirri sem Sví-
'r.n Bertil Ohlin einn helztu for
ustumanna f norrænu samstarfi
in geti orðið aðiljar að efna-
hagsbandalaginu, enda þótt
tengslin yrðu ekki öll með sama
hætti. Heppnist það mun aftur
birta til yfir norrænni samvinnu
og þá þarf að skipuleggja sam-
starfið betur en verið hefur.
Fari hinsvegar svo að þróun
markaðsmálanna verði óhag-
kvæmari fyrir norræna sam-
vinnu, þá mun dimma yfir leið-
inni. En einmitt þá þurfum við
að tvöfalda átak okkar og koma
fastara skipulagi á starfsem-
ma. Jafnvel þó slíkt bæri lftinn
árangur fyrst í stað, mætti
geyma glóðina, við getum skap
að vörn til að hindra undan-
Fimm norrænir svanir á Norðurlandafrímerkinu, sem gefið var út fyrir nokkrum árum.
hugsjónina um norræna sam-
vinnu fram til sigurs.
En þegar þessi hópur lítur
um öxl eftir 10 ára starf, neyð-
ist hann til að viðurkenna, að
árangurinn hefur ekki örðið eins
mikill og þeir vonuðu f fyrstu.
Sú von leyndist með mörgum
fulltrúum á fyrsta fundi Norður
landaráðsins að þetta gæti orð-
ð upphafið að sameiningu Norð
urlanda. Þá mátti þegar benda
á það hve vænlega horfði með
samstarf og sameiningarvið-
leitni Benelux-landanna.
En eftir 10 ár sjáum við að
þær vonir hafa ekki rætzt. Bilið
milli landanna f meginmálum
hefur ekki mjókkað. Eftir að
hugmyndirnar um tollabanda-
lag fóru út um þúfur stefnir til
efnahagslegs aðskilnaðar frem-
ur en sameiningar. Og ágrein-
ingurinn í utanríkis og land-
varnamálum er lítið minni en
áður.
flutti á afmælishátíðinni í Hels-
ingfors kom hann inn á þá hug
mynd að stofna skyldi fram-
kvæmdastjóm og ráða fram-
kvæmdastjóra Norðurlandaráðs
í líkingu við það sem tfðkast
hjá SÞ, Efnahagsbandalaginu
og Evrópuráðinu. Ohlin gerði
sér þó grein fyrir að nú blési
ekki byrlega. Hann sagði ma.:
„J^annski bera menn því nú
við að hinar ytri aðstæður
í Evrópu séu ekki þannig að
vænlegt sé að stofna sjálfstæða
framkvæmdastjórn Norður-
lanaaráðs. En ég vil svara því
til, að einmitt þegar erfiðleik-
arnir fara vaxandi eykst þörfin
á sterkri framkvæmdastjórn.
Kvert á svar okkar að verða
við þeirri þróun sem nú á sér
stað í Evrópu. Það hlýtur að
verða að við reynum að stuðla
að því að markaðsmál Evrópu
þróist þannig að öll Norðurlönd
hald og verið reiðubúnir til
framsóknar hvenær sem að-
stæður bötnuðu.“
Þannig mælti Bertil Ohlin og
lík viðhorf komu fram hjá ýms-
um öðrum forustumönnum, að
horfurnar væru ekki sem bezt-
ar fyrir norrænt samstarf. —
Daninn Erik Eriksen sem lengi
hefur verið forustumaður í nor
rænu samstarfi og var nú frá-
farandi forseti Norðurlandaráðs
gekk jafnvel svo langt, að hann
sagði að þýðingarmesta sviðið í
framtíðinni yrði að auka sam-
starf í vísindum. En jafnvel þar
lýsti hann vonbrigum yfir þvl
að ríkisstjórnir landanna væru
alltof tregar að hefjast handa
og því drægist málið á langinn.
^ þingi Norðurlandaráðs voru
að þessu sinni lögð fram
mörg mál sem endranær. Voru
35 frumvörp frá einstökum þing
Framh. á 10. síðu.