Vísir - 29.09.1962, Qupperneq 7

VÍSIR . Laugardagur 29. september 1962.
HlÍi x'«&\ -.Wx v\ ...s ^ >Á^:> SwAítí*í ;S X-. Ás )>U j^fvW: *<&*&£».
Ólunsðeirsvipur
0g olnbogoskot,
í stað géðsemi,
segir ©lafur
Gunnarsson
súlfræðingur
0"inn 26. ágúst sl. skrifaði ég
í danska blaðið „Politiken"
grein, sem nefndist „Hvar er
danska brosið?“ Greinin var
skrifuð samkvæmt beiðni rit-
stjórnar blaðsins og skýrt tekið
fram, að blaðinu væri þökk á
því að fá gagnrýni manns, sem
þekkti þjóðina vel og þyrði áð
segja sannleikann. Ritstjórnin
kvað það vera hátt flestra ferða
manna að segja aðeins allt hið
bezta um þær þjóðir, sem þeir
heimsæktu alveg án tillits til
þess hvað þeim fyndist innst
inni. (Mætti þetta vérða íslenzk
um blaðamönnum, er viðtöl
taka við ferðamenn hér á landi
nokkurt íhugunarefni). Álit
ferðamanna sem látið er í ljös
í kunningjahóp og álit sem
birtist í blöðum er tvennt ó-
líkt. Það er svo þægilegt að
tala eins og allir vilja heyra,
menn sem hafa sjálfstæðar skoð
anir eru leiðinlegt fyrirbrigði.
Oft óþægilegir í samkvremum
geta jafnvel neytt fólk til að
hugsa sjálfstætt og á annan
hátt raskað ró almennings.
Eitthvað á þessa leið fórust
danska ritstjóranum orð áður
en ég skrifaði umrædda grein.
Það sem ég benti á var í
stuttu máli þetta. Þegar ég
kynntist Dönum fyrst árið 1939
var þjóðin með afbrigðum glað-
lynd og gestrisin. Undir oki
hemámsins á stríðsárunum
þjöppuðu menn sér saman og
hjálpuðu hver öðrum eftir
beztu getu. Hjálpsemin náði
einnig til nágrannanna í Noregi
og á Finnlandi. Góðsemin virt-
ist aukast eftir því sem tímarn-
ir urðu erfiðari.
Síðan stríðinu lauk hefur hag
ur manna i Danmörku farið sí-
batnandi. í fyrstu virtist ríkja
almenn ánægja vegna batnandi
lífskjara en síðustu árin hefur
ánægja manna ekki verið eins
áberandi og í sumar var svo
komið að óánægja með allt og
alla var áberandi í fari margra
og framkomu fólks í tolli, á
veitingahúsum í búðum og jafn
vel í almenningsvögnum var
áberandi áfátt. Danska brosið
virtist að mestu horfið, ólund-
arsvipur og olnbogaskot víða
komin í staðinn.
Vitanlega voru margar undan
tekningar frá þessari nýju og
leiðinlegu reglu og utan Kaup-
mannahafnar bar sáralítið á
nýju umgengisvenjunum.
Eftir að greinin „Hvar er
danska brosið?“ birtist fékk ég
ótai skýringar á þessu fýrir-
bæri. Þess má geta, að Danir
sem við mig töluðu voru undan
tekningarlaust ánægðir með
greinina og töldu hana orð í
tíma töluð. Hins vegar voru ein
staká íslendingar óánægðir fyr-
ir hönd Dana, sem þeir álitu
að íslendingar mættu helzt ekki
gagnrýna.
g, ætla nú að gefa nokkrum
Dönum orðið og láta þá
leitast við að skýra hvað veld
ur efnishyggjunni sem er svo
áberandi í fari Kaupmannahafn
arbúans eins ög stendur.
Yfirkennari við'stóran skóla
sagði.
„Tekjur manna hafa hækkað
of snögglega og án þess að
menn hafi haft neitt fyrir því.
Allar þjóðir stefna að því að
bætá lífskjörin en það er ekki
nóg að fá hækkuð laun. Menn
verða að vita til hvers þeir
ætla að nota þau. Við Danir
erum fyrir iöngu komnir á það
kjarastig að íbúðin, brauðið og
bjórinn eru engin vandamál.
Þegar tekjur manna hækka allt
í einu um 10% nettó eins og
hér gerðist á síðastliðnu ári
vita margir naumast hyað þeir
eiga að gera við þetta fé. Met-
ingurinn um það hvort fara
skuli til Mallorca eða um Evr-
ópu í nýja bílnum getur orðið
mikið deiluatriði á sumum heim
ilum. Stundum verður útkoman
sú að konan fer til Mallorca
með dótturina en maðurinn til
Ítalíu með soninn.“
Tryggingafræðingur sagði:
„Við höfum fengið miklar
kjarabætur í borgunum en land
búnaðurinn er í vanda staddur.
Við verðum að ganga í Efna-
hagsbandalagið sem fyrst alveg
án tillits til þess hvort Bretar
geri það eða ekki. Eins og stend
ur er sumt fólk í hálfgerðu
uppnámi vegna þess að það
óttast að velmegunin verði ekki
varanleg. Þessum ótta verðum
því betri menntun og menning-
aráhuga sé takmarkaður greiði
gerður rneð of snöggum kjara-
bótum. Menntamaðurinn, sem
hefur yndi af listum og lestri
góðra bóka verður aldrei í vand
ræðum með tekjur sínar. Hinn
sem ekki er bókhneigður né
listunnandi getur hæglega leiðzt
út á þá braut að hefja sam-
keppni við nábúann eða vinnu-
félagann urn stærsta bílinn,
fullkomnasta sjónvarpstækið,
flottasta ferðalagið eða það sem
verst er af öllu, mestu át- og
drykkjuveizlurnar. Sem sagt
maðurinn þarf að vera við gæð-
um heimsins -búinn til þess að
kunna að njóta þeirra“.
pjorgarstjórinn:
Þegar fólk fer aö efnast
gleymir það oft hugsjónum
æskunnar. Sá sem lítið á er
jafnan fús að skipta því sem
til er milli sín og annarra. Þegar
eignirnar aukast eru menn ekki
fúsir til að láta aðra njóta
þeii’ra þótt menn noti þær ekki
sjálfir. Ég ætlaði einu sinni að
leyfa erlendum kunningja mfn-
um að búa í íbúðinni en konan
mín sagði nei. Hún vildi ekki
láta ókunnuga fara að gramsa
í þvi sem við áttum. Svona
hefði hún ekki hugsað þegar
við vorum nýgift og bláfáttæk.
Hugsjónir eru aflgjafi fram-
fai'a og undirrót manngildis. Ef
við hverfum öll frá hugsjóna-
stefnunni yfir í efnishyggjuna
þá hjálpi okkur hamingjan. Ég
vona að til þess muni aldrei
koma“.
skipan þingsins við kosningar.
Danir hifa almennt aldrei haft
mikinn áhixga á íslandi, og nú
er hann minni en nókkru sinni
fyrr síðan ég kom hingað. Þeir
hugsa ekki um annað en Efna-
hagsbandalag og meiri gróða og
sá gróði myndi aldrei koma frá
Islandi".
lokum lýðháskólamaður.
Áhugaefni hverrar þjóðar
Ólafur Gunnarsson.
við að eyða, og bezta ráðið er
aukið samstarf við Evrópuþjóð-
irnar sunnar i álfunni".
Skólasálfræðingur sagði:
„Þegar fólki ■ líður vel ýtir
það óþægilegum málum frá sér.
Það er uðalástæðan til þess að
danska þjóðin og þó einkum
Kaupmannahafnai-búar hefur að
sinni horfið frá mannleika sín-
um og hugsjónastefnu. Efnis-
hyggjan er sérstaklega áberandi
hjá fagmönnum, sem áður fyrr
voru stolt okkar Dana, þekktir
að áreiðanleika og vandvirkni.
Vandvirknin er nú síðri en
skyldi og áreiðanleikanum er
ekki fyrir að fara. Þeir lofa að
koma á ákveðnum degi og
vinna ákveðið verk en það geta
liðið mánuðir áður en loforðið
er efnt. Þeir virðast bókstaf-
lega ekki hafa þolað hinar
snöggu kjarabætur sem bættust
við góð kjör. Þeir hafa ekki
fundið eðlilegar leiðir til þess
að eyða fénu. Vafalaust er þetta
aðeins stundarfyrirbæri. Hand-
verksmaðurinn mun áreiðanlega
finna sjálfan sig á ný og verða
þjóð sinni til sóma eins og hann
hefur alltaf verið. Það ástand
sefn nú rikir hér virðist benda
til þess, að fólki sem ekki hefur
Eigandi mjólkurbúðarinnar:
(Kona).
„Fólk er orðið skapstirðara
í seinni tíð, það má ekkert útaf
bera til þess að það rjúki ekki
upp í vonzku. AUtof margir
reyna að koma sér hjá að borga
reikninga, segjast vera búnir
að borga. Svona var þetta ekki
fyrir fáum árum. Óáreiðanleiki
er tímanna tákn“.
Gamall íslendingur, sem verið
hefur rúmlega 40 ár búsettur í
Danmörku:
„Tvær stéttir hér í Danmörku
fá allt sem þær biðja um, það
er herinn og bændur. Við sem
fæddir erum á íslandi skiljum
víst aldrei þýðingu þess að eyða
stórfé í herinn, sízt siðan kjarn
orkuvopnin urðu svo fullkomin,
að þau myndu eyða öllu lífi í
landinu á nokkrum mínútum ef
til ófriðar skyldi koma. Danskir
bændur eru einkennilegt fyrir-
bæri. Þeir hafa öll þau ár, sem
ég tef átt heima í þessu landi,
verið að tapa. Framleiðslan ber
sig aldrei. Mér er óskiljanlegt
að þeir skuli ekki /era hættir
fyrir löngu. En þeir fá allt sem
þeir vilja. Engin ríkisstjórn og
enginn stjórnmálaflokkur þorir
að ganga í berhögg við bænd-
urna, þeir ráða svo miklu um
eru alltaf mismunandi. Við, sem
vinnum í anda Iýðháskólanna,
viljum ekkert’ fremur en sem
nánust samskipti við aðrar
Norðurlandaþjóðir. Þess vegna
getum við ekki fyrirvaralaust
fallizt á inngöngu Dana í
Efnahagsbandalagið. Við höfum
ekki gleymt því, sem gerðist
9. apríl 1940 og hvernig við
vorum kúgaðir af Þjóðverjum
til stríðsloka. Við viljum held-
ur hafa minna að bíta og
brenna en glata sjálfstæði þjóð-
arinnar. Við erum fylgjandi víð-
tæku samstarfi þjóða, en gjöld-
um varhuga við þröngum hags-
munasamtökum".
Þannig hefur hver sina skoð-
un á málunum eins og oftast
vill verða. Enginn getur sagt að
einhver þjóð sé svona og svona
en ekki öðruvísi. Þjóðir eru
nafn svo mikils fjölda einstakl-
inga, að aldrei verður með réttu
hægt að gefa þeim eina alls-
herjareinkunn. Áðeins eitt hlýt-
ur ferðamaðurinn, sem þekkir
Dani frá fornu fari, að sjá strax.
Brosunum hefur fækkað og
fyndnin, sem gerði þjóðina
flestum öðrunx þjóðum skemmti
legri, er lítt áberandi eins og
stendur.
Ólafur Gunnarsson.
MYNDLIStJJÍ
t* r *
Synmg
Þorláks
Haldorsen
Um þessar mundir heldur Þor-
■: lákur Haldorsen, sem ekki er
| alveg óþekktur í Reykjavík serii
: efnilegur málari, sýningu á 37
' málverkum í Ásmundarsal.
Greinilegt er af oiíumyndum hans,
l| sem málaðar eru björtum Iitum, að
;:;í hann hefir lært að teikna. Kennari
|| hans var Eggert Guðmundsson. En
H því miður bregzt Þorlákur okkur
að því leyti, að hann sýnir okkur
ekki — eins og á sýningu sinni í
|| fyrra og vorsýningu myndlistar-
manna —■ nokkrar af hinum ágætu
- teikningum. En hér sést það eins
’ og víðar, að menn geta ekki mál-
|| að myndir áp þess a ðhafa teikni-
kunnáttu til að bera, og er einfald-
: ast að benda á samhengi tveggja
þýzkra orða í því sambandi:
„Kunst“ kemur af „können“. Sá,
sem ætlar að taka sér fyrir hend-
Íur að reikna dæmi, verður að
kunna frumatriði reiknings, sá sem
; vill lesa góðar bækur, verður að
minnsta kosti að þekkja stafina.
|| Þorláki hefir gefizt kostur á að
1 skoða listasöfn í Kaupmannahöfn, >
1| og á vetri komanda mun hann
Ihalda áfram námi við listaháskól-
ann í Oslo.
Mér fellur bezt við olíumyndir
hans „Kvöld undir Jökli“ (15),
„Esja“ (17) og „Tindafjöll" (18).
Á fyrst töldu myndinni mynda
blásvartir klettar umgerð víkur á
Snæfellsnesi þar sem birmið svarr-
; ar. Báðar Þingvallamyndirnar
(36 og 37) sýna fagra haustliti,
. gullinn og rauðan blæ á hraun-
' breiðunum. Þorlákur getur einnig
II brugðið upp fyrir okkur smámynd-
um af unaði náttúrunnar, fuglum
og hreiðrum þeirra, og velur þar
: fallega liti. Hann hefur líka náð i
góðum mótívum í skærum litum
frá Lóndröngum og Botnssúlum.
|l Milli tíu og fimmtán myndir
höfðu þegar verið seldar á sýn-
ingu þessari, þegar undirritaður
leit þar inn. Það er gleðilegt, að
ungir, íslenzkir listamenn skuli
p| leggja sig fram um að afla sér
góðrar teiknikunnáttu, svo sem í
Ijós kom á vorsýningunni. Þorlák-
ur er í hópi þeirra ungu lista-
|| manna, sem vekja góðar framtíðar-
Ivonir. Almenningur má þess vegna
ekki láta þessa sýningu í Ás-
mundarsal fram hjá sér fara, en
hún stendur til sunnudagskvölds.
HWH.
■' 1
H Í
Orðabók -
Framhald af bls. 6.
Árni Bergmann var ráðgefandi
ritstjóri. Hinn rússneski höfund
ur bókarinnar mun aldrei hafa
komið hingað til lands, og af
þeim sökum var ómetanlegt að
hafa tiltæka aðstoð íslenzks
menntamanns, sem dvelst í
Rússlandi.
Eg hef lítt séð bókarinnar get
ið í blöðum, en einhvern tíma
hefði það þótt sæta tiðindum,
að út væri komin (slenzk orða
bók, sem fyllir meira en þúsund
síður, ekki sízt þar sem til
hennar virðist vera svo vel
vandað.
Hermann Pálsson.
I
M
m
1
•