Vísir - 01.11.1962, Side 6

6
V í SIR . Fimmtudagur 1. nóvember 1962.
\
Eftir Ólaf Gunnars-
son sálfræðing
Eftirfarandi grein hefur Ólafur
Gunnarsson ritað og sent Vísi til
birtingar. Þótt blaðið sé ekki
sammála öllum þeim ályktunum,
sem í greininni eru, telur það
þð rétt að taka hana til birt-
ingar.
Skrif blaðanna að und-
anfömu um aukna notk
un alls konar örvunar-
og deyfilyfja, annarra
en tóbaks og áfengis,
hafa orðið mörgum á-
hyggjuefni.
Ekki sízt þegar það fylgir
sögunum, að æskan noti þessi lyf
meira en góðu hófi gegnir. Æskan
er nú einu sinni framtíð þjóðanna
og sú þjóð, sem ekki lætur sig
heillaríka framtíð hennar miklu
varða, er á öruggri leið niður á
við.
Við skulum strax gera okkur
grein fyrir því, að Iyfjanotkun
unglinga er aðeins ein sönnun
þess, að íslenzku þjóðinni hefur
á seinni árum ekki tekizt eins vel
til hvað uppeldi æskunnar snertir
og æskilegt væri. Þegar það er
sem ég skrifaði í Vísi þann 16.
okt. s. 1. ,benti ég á hversu frá-
Ieitt það væri að láta börnin nota
göturnar sem leikvelli. Þessi al-
menni skortur á skynsamlegu upp
eldi veldur nú 7 sinnum fleiri
slysum á börnum en í jafnstórri
borg í Bandaríkjunum, auk þess
sem foreldrar eru á þann hátt að
láta böríiin brjóta lögin áður en
þau geta talað — nefnilega um-
ferðarlögin.
Ég var á sínum tíma kennari
í Kaupmannahöfn og kynntist þá
mjög vel skólamenningu Dana.
Meðal þess, sem ég tel eftir-
breytnivert, cr, hversu ríkt er
gengið efti^ í dönskum skólum,
að börnin hafi með sér einhverja
holla fæðu í nesti á skólabekk-
inn, venjulegast brauð og mjólk,
sem neytt er undir umsjón kenn-
ara. Hér hefur það viðgengizt, að
nemendur yfirgefi skólalóðir í frí-
mínútum í óþökk kennara og
skólastjóra til þess að seðja hung
ur sitt á sælgæti og gosdrykkj-
um í næstu búð, sem hefur slíkar
vörur á boðstólum. Svo algeng er
þessi venja hér, að jafnan mun
vera leitað eftir leyfi borgarráðs
til verzlunarreksturs nærri skól-
um, áður en byggingu þeirra er
að fullu lokið og virðist ekki
standa á því að slík leyfi séu
veitt. Almenningur og yfirvöld
leggjast þannig á eitt til þess að
ar fá stundum bíla sinija nánustu
,,lánaða“ og mun ekki mjög óal-
gengt að ökumenn séu hér i um-
ferðinni 2—3 árum áður en þeir
hafa aldur til að taka bílpróf, sem
er þó, samkvæmt lögum, hægt að
taka fyrr en fjöldi unglinga hefur
þroska til að bera ábyrgð á svo
hættulegu ökutæki.
Ef ökuferðir eiga að vera sér-
staklega flottar, er „Svarti dauð-
inn“ eða aðrar sterkar veigar
sjálfsagður förunautur. Ég eftir-
læt lesendum að rifja upp frá-
sagnir blaða og útvarps af sumurr
slíkum ferðum.
Einn liður í slappleika þjóðar
innar gagnvárt ósómanum er, að
leigubílstjórar skuli enn þann dag
í dag þora að drýgja tekjur sínar
nieð því að selja áfengi á hækk-
uðu verði og aka unglingum tím-
unum saman þótt sýnilegt sé, að
ferðalag þeirra hafi engan eðli-
legan tilgang. Kvikmyndin 79 af
stöðinni sýnir hvernig bilstjóri er
sendur afsíðis meðan áhorfendur
grunar að ástleikur sé Ieikinn í
aftursætinu. Það er slæmt að hafa
litla skóga, en verra er samt að
hafa engan smekk og standa höll-
um fæti siðferðilega.
Lögbrot unglinga skipta þús-
undum. Lögreglan skrifar skýrsl-
ur um nokkurn hluta þeirra og
þótt margt komist aldrei á
skýrslur hafa dómarar sakadóm-
araembættisins ekki undan að
dæma. Sé um börn á barnavernd-
araldri að ræða hefur til þessa
ekki verið mikils að vænta af
barnaverndarnefndum. Sú óhæfa
hefur viðgengizt hér á landi að
blanda fræðslu- og félagsmálum
saman við stjórnmál. Barna-
í bílum hans. Auk þess sem þetta
siðlausa athæfi er hættulegt og
þá fyrst og fremst fyrir bömin
sjálf, er hér um það að ræða að
uppalendur loka augunum fyrir
algerlega siðlausu athæfi barna
gagnvart öðrum. Mér er kunnugt
um, að starfsmaður erlends
sendiráðs hringdi á lögreglustöð-
ina sl. vetur og kvartaði undan
Ólafur Gunnarsson.
EKKI AFJEINU
SAMAN BRAUÐI
sagt, ber að leita orsakanna og
hugsa til úrbóta, ef unnt er.
í þessu sambandi vil ég minna
á ummæli prófessor John Cohen
í grein, sem hann skrifaði í Les-
bók Morgunblaðsins þann 22. júlí
í sumar. Prófessor Cohen bendir
á, að foreldrar verði fyrst veru-
lega illa á vegi staddir hvað örð-
ugleika í uppeldi unglinga snerti,
þegar örðugieikarnir séu þess eðli
is, að foreldrarnir þekki þá ekki
frá sinni eigin æsku.
Liggur ekki I augum uppi, að
þjóð, sem á fáum áratugum hef-
ur breytzt úr bændaþjóð I borg-
arbúa, hlýtur að standa gagnvart
nýjum og henni lítt þekktum upp-
eldisvandamálum.
1 bændaþjóðfélaginu voru yfir-
leitt þrjár kynslóðir á hverjum
bæ og svo margt fullorðið fólk,
að uppeldið var mjög sjaldan má!
foreldranna einna og þá einkum
móðurinnar. Leikrými var nóg til
sveita, og lítil hætta á ferðum
utan dyra. Börnin lærðu snemma
að vinna og erfiðleikar kynþroska
skeiðisins hurfu oft eins og dögg
fyrir sólu í lífrænu starfi meðal
fullorðinna. Má þar meðal annars
nefna hirðingu húsdýra, sem er
unglingum sem öðrum hollt starf
og mannbætandi eins og allt, sem
stefnir að því að gerast veitandi
anr.arra og vera að einhverju leyti
ábyrgur fyrir velferð þeirra.
| átum okkur nú virða fyrir okk-
ur hvað hefur verið og er að
gerast f höfuðborginni. í grein,
gera æskunni kleift að mynda ó-
heppilegar lífsvenjur. Foreldrarnir
leggja börnunum til peninga til
sælgætis- og gosdrykkjakaupa, en
yfirvöldin veita verzlunarleyfin.
Við og við koma áskoranir frá
einstaka skóla, sem óska eftir að
ákveðnum sjoppum sé lokað, en
slíkar áskoranir eru látnar eins
og vind um eyrun þjóta. Hví
skyldu menn líka vera að hlusta
á það sem fátækir kennarar segja.
Sumum foreldrum finnst hins veg
ar þægilegt að skella skuldinni á
kennarana, ef þeim hefur sjálfum
mistekizt að ala upp börnin sín.
'Y/'ið skulum athuga örlítið gjafa-
” borð nokkurra bama á af-
mælisdögum og stórhátíðum. Við
munum fljótlega komast að raun
um, að mörg börn fá svo margar
gjafir, að þau vita ekki hver
gefandinn er. Stundum korna dýr-
ar gjafir allt of snemma. T. d. má
nú sjá börn allt niður í 9 — 10
ára ald_r með armbandsúr svo
dýr, að feður þeirra og mæður
hefðu varla búizt við slíkum dýr-
gripum í fermingargjöf. Það er
eins og börnin þurfi endilega að
verða stór áður en þau hafa
þroska til þess, Þríhjólið er börn-
um fengið áður en þau hafa fullt
vald á því. Venjulegt reiðhjól fá
börnin áður en þau geta skynjað
rétt stærðir og fjarlægðir í um-
ferðinni og dæmi eru til þess að
drengir allt niður í 11 — 13 ára
aldur séu búnir að læra -ð aka
bíl feðra sinna. Þessir ungu herr-
verandarnefndir hafa því verið og
eru viðast enn kosnar samkvæmt
styrkleikahlutföllum stjórnmála-
flokka en ekki eftir hæfni þeirra,
sem um málin eiga að fjalla. Ber
brýna nauðsyn til að afnema
þetta fyrirkomulag og fela fag-
mönnum einum að fjalla um
þessi viðkvæmu mál, en glappa-
skot, sem menntunarsnautt fólk
á þessu sviði hefur gert og hlýt-
ur alltaf öðru hverju að gera eru
þegar orðin of mörg og sum mjög
alvarleg.
r nágrannalöndunum hafa af-
skipti fagmanna af barna-
verndarmálum gefið mjög góða
raun, er skemmst að minnast á-
Iits lögreglustjórans í Málmey á
því að hafa vel menntaðar barna-
verndarnefndir og lögreglu, enda
æskulýðsmál til mikillar fyrir-
myndar í þeirri borg, sem mun
vera 3 — 4 sinnum stærri en
Reykjavík. Raunar ætti að vera
óþarft að færa mörg rök fyrir
því, að barn með sálrænar trufl-
anir sem eitthvað hefur brotið af
sér ldýtur að vera betur komið
í höndum sérfræðinga en hús-
ræðra og bílstjóra, alveg eins og
skynsamlegra er að biðja skurð-
lækni að framkvæma uppskurð á
manni fremur en háskera eða
slátrara.
Það hefur lengi verið Reykvík-
ingum til stórskammar, að börn
og unglingar hafa látið snjókúl-
um rigna yfir glugga og hurðir í
húsum náungans og hangið aftan
þessu athæfi. Hann fékk það
svar, að þetta væri nú svona um
allan bæ. Sem sagt. Þeir, sem
eiga að halda uppi lögum og
rétti tilkynna fulltrúa erlends
ríkis að lögin séu alls staðar
brotin og þeim komi það ekki
við.
Dettur nokkrum heilvita manni
í hug, að börn, sem alin eru upp
við algert virðingarleysi fyrir
lögum og reglum verði einhverjir
englar þegar þau stækka?
Væri nú ekki ráð þegar
drykkjulætin og pilluvíman er
farin að trufla geðheilsu unglinga
bæði bráð og Iengd, að yfirvöld-
in fari að gera sér grein fyrir, að
þessi mál verða ekki leyst með
því að fela lausn þeirra pólitísk-
um gæðingum, þau krefjast skil-
yrðislaust hæfni og menntunar.
|7ins og nú standa sakir má viða
finna menn í ábyrgðarstöð-
um innan félags- og fræðslumála,
sem vilja um fram allt forðast
að fagmenn komi þar nærri og
þarf engan að undra það. Þessir
menn vita um menntunprskort
sinn þótt þeir geri allt til að leyna
honum m. a. með því að láta
mikið á því bera hvað þeir séu
duglegir. Ef þeir hafa sæmilega
greind tekst þeim stundum með
alls konar bægHagangi að slá
ryki í augu fjöldans og bregða
visvitandi fæti fyrir þá sem betur
vita og vilja.
Við skulum nú athuga ástandið
í fræðslumálum lítillega. Fyrir
nærri 20 árum var vinsæll og
glaðlyndur barnakennari, sem
gegnt hafði fulltrúastarfi á
fræðslumálaskrifstofunni settur 1
embætti fræðslumálastjóra.
Skömmu síðar var skólalöggjöf-
inni breytt að lítt athuguðu máli
þannig, að starfsemi fræðslu-
málastjóraembættisins varð mun
umfangsmeiri en fyrr. Fræðslu-
málastjóra mun hafa verið flest
betur gefið en segja nei við alls
konar framkvæmdaóskum, sem
bárust hvarvetna að. Afleiðingin
varð þvf miður sú, að eftir
nokkur ár voru fjárreiður fræðslu
málanna komnar í slíkt öngþveiti,
að þáverandi menntamálaráð-
herra fannst ráðlegast að fela
þær nýju embætti.
Á þeim 16 árum, sem liðin eru
síðan nýju fræðslulögin voru
sett hafa orðið örari breytingar í
atvinnulífi landsmanna en nokkru
sinni fyrr. Ekki skal ég fullyrða
hversu mikill hiuti Islendinga er
nú að vinna störf, sem ekki voru
til fyrir 2 — 3 áratugum, en meðal
tækniþróuðustu þjóða vinna nú
60% störf, sem ekki voru til fyr-
ir 40 árum.
Slíkar stökkbreytingar í at-
vinnulífi þjóða hljóta að kalla á
miklar breytingar í fræðslumál-
um og hefur þeirri kröfu hins
nýja tíma verið mætt þannig
meðal allra þeirra menningar-
þjóða, sem ég veit skil á, að
gagnmenntuðum mönnum hefur
verið falin skipulagning þeirra og
framkvæmd. Nú er það stað-
reynd, sem ekki tjáir á móti að
mæla, að hvorki ráðuneytisstjóri
menntamálaráðuneytisins né
fræðslumálastjóri hafa menntun í
hlutfalli við það hlutverk, sem
þeim er ætlað að leysa.
Ráðuneytisstjórinn er auk þess
störfum hlaðinn við stjóm for-
sætisráðuneytisins og virðist
mega fara fram'á þáð með fullri
sanngimi að hann fái að helga
starfskrafta síná því hlutverki
einu, en einhver gagnmenntaður
háskólaborgari verði skipaður
ráðuneytisstjóri menntamála-
ráðuneytisins.
Ekki myndi ég draga í efa að
hinn viðræðugóði og glaðiyndi
fræðslumálastjóri myndi sóma
sér vel sem sendiráðsritari t. d. i
Oslo eða Stokkhólmi. Virðist ein-
sætt að gera hlut hans góðan
með þvl að fela honum slíkt
starf, þar sem hæfileikar hans
geta notið sín til fulls f stað þess
að gera tilveru hans æ óbærilegri
eins og hún er.
ennarastéttin er alltof lengi
búin standa uppi eins og
höfuðlaus her gagnvart yfir-
völdum og öðrum stéttum. Kjör
hennar hafa farið versnandi og
síðustu árin- hafa ekki fengizt
fullgildir menn til að ala upp
ungmenni i skólum landsins. Þá
hefur það ráð verið tekið að
dubba alls konar menn upp í
kennarastöður, jafnvel geðtrufl-
aða menn og drykkjusjúka.
Verst verða þessi mál vitanlega
komin ef menntamálaráðherrar
hafa ekki nógan tíma, til að hafa
vakandi auga með öllu, sem ger-
ist i fræðslumálunum.
Það liggur í augum uppi, að
doktor í hagfræði hlýtur fyrst og
fremst að hafa hugann bundinn
við viðskiptamálin, eins mikið
rúm og þau hafa átt í stefnu og
starfi núverandi ríkisstjórnar. Að
hann hafi reynzt með ágætum á
þessu sviði þarf naumast að
draga í efa, kemur það glöggt
fram í því, að ríkisstjómin hefir
falið honum alla forustu I við-
ræðum við framámenn Efnahags-
bandalagsins. Það þarf því ekki
að koma neinum á óvart þótt ráð-
herrann hafi ekki haft tíma til
að sinna menntamálunum sem
skyldi, en orðið að treysta mjög
á æðstu ráðgjafa sína.
Framhald á bls. 10.

iraas'ip
. txcsiaa es.'Pr . r ara