Vísir - 01.11.1962, Blaðsíða 7

V
VfSIR . Fimmtudagur 1. nóvember 1962.
Nýjar sænskar kvikmyndir
Síðastliðið vor gekk mikið á út
af sænskri kvikmynd, sem að
nokkru átti að taka í svefnvagni
járnbrautarlestar. Átti sænska
járnbrautarfélagið að iána vagna
sína fyrir töku myndarinnar, sem
upplýsti, að það er ekki alltaf
gift fólk, sem fær sama klefa í
lestunum? Einhvern veginn hlýt-
ur þetta vandamál samt að hafa
verið leyst, því myndin er komin
til sýningar. Þetta er kvikmyndin
Álskarinnan (Ástmærin), gerð af
Vilgot Sjömann, og hefur hún
vakið hvað mesta athygli þeirra
mynda, sem á þessu hausti eru
sýndar í Stokkhólmi.
Útlendingar eru margir þeirrar
skoðunar, að sænskar kvikmynd-
ir takmarkist við Ingmar Berg-
mann. Þetta er vitanlega rangt,
og Svíar eiga marga ágæta kvik-
myndagerðarmenn, svo sem
Hasse Ekman og Alf Sjöberg, og
upp frá þessu verður að sjálf-
sögðu að taka tillit til Vilgots
Sjömanns. Kvikmynd hans sker
sig mjög úr þeirri hefð, sem Ing-
mar Bergmann hefur skapað í
sænskri kvikmyndagerð. Hún
gerist í nútíma stórborg, og er
umhverfið gert mjög sannfær-
andi 'úr garði. í henni vottar
hvergi fyrir afbrigðilegum siða-
iærdómi eða guðsdýrkun. Hún
sprettur fram úr kviku hversdags
lífsins, og gerir höfundur sér
mjög far um að sýna alls konar
undarlegar venjur fólks, og í bak
sýn er Stokkhólmur eins og mað
ur fær að sjá hann í heimildar-
kvikmyndum.
Ástmærin er þríhyrnings ástar-
saga. Stúlkan á sér ástvin, en
verður ástfangin af rosknum
kaupsýslumanni, sem á konu,
barn og hund, og kemur hann
fyrir sem heldur ógeðfelldur
maður. Hann hefur í mesta lagi
tíma til að heimsækja hana —
og elska — í 20 minútur f einu.
Þeir dagar koma einnig, að hún
heyrir aðeins frá honum í síma,
og er þá stefnumótum þeirra sí-
fellt slegið á frest. Að lokum fer
hún burt tii að leita friðar. Ungi
maðurinn fylgir henni að lestinni,
og hún lofar honum statt og stöð
ugt, að hún muni koma til hans
aftur. En í lestinni bíður elsk-
hugi hennar, og þau njótast í
síðasta skipti, áður en hún kveð-
ur hann í hinzta sinn, ekki að-
eins hann, heldur sendir hún
unga manninum einnig kveðju-
skeyti.
í kvikmyndinni gætir mjög á-
hrifa frá Antonioni. Þetta veld-
ur manni nokkurri gremju, því að
áhrif hans hafa yfirleitt verkað
neikvætt á yngri kynslóð kvik-
myndafólks í Evrópu. En Vilgot
Sjömann hefur þrátt fyrir þessi
sterku áhrif getað fundið per-
sónulegan tón og haldið honum.
Mynd hans hefur fremur hæga at-
burðarás, en alls ekki leiðinlega.
Myndatakan er mjög óvenjuleg,
en alls ekki alltaf f því augna-
miði að birta fegurð. Og þeir
tveir leikarar, sem fara með að-
alhlutverkin og áður eru kunnir
úr myndum Bergmanns, komast
aldrei alveg undir áhrif Antoni-
onis. Þessir leikarar eru Max von
Sydow og Bibi Anderson. Eink-
um tekst von Sydow vel upp.
Leikur hans er svo hraður, að við
sjáum hann varla — og oft snýr
hann baki við áhorfendum. Sömu
leiðis er gervi hans mjög gott, og
eykur það á nafnleysi hans, því
áhorfendum er eiginiega ekki
ætlað að vita, hver hann er í
raun og veru.
Alþingi
Ástmærin er ekki stórbrotln
mynd, en þó er ýmislegt athygl-
isvert í henni, meðal annars iest-
aratriðin,. sem minna mjög á hin
frægu lestaratriði í myndum An-
tonionis, en að auki hafa þær
mjög persónulegan og sænskan
svip. Sjömann getur ekki enn
eins mikið og fyrirmynd hans, en
hann vill ekki heldur eins mikið,
og árangurinn verður fögur, hlý-
leg mynd, sem ætti að hafa skil-
yrði til að ná vinsældum utan
Svfþjóðar.
Ame Mattson vann sér nafn
með myndinni Hon dansade en
sommar (Sumardansinn), en eig-
inlega hefur honum aldrei tekizt
að skapa neitt verulega stórbrot-
ið. Með nýjustu mynd sinni,
„Vaxdockan* (Vaxbrúðan), hefur
hann án efa ætlað sér mikið.
Handritið er gert af skáldinu
Lars Forssell, sem þar með hefur
sannað, að skáld verða ekki fyr-
irhafnarlaust að meisturum kvik-
myndahandritagerðar. Aðalhlut-
verkið — einmana og hálfgeð-
bilaður næturvörður — er Ieik-
inn af Per Oscarsson, og tekst
honum mjög vel upp. Myndin
sem heild er athyglisverð, en tæp
ast sem kvikmynd.
Næturvörðurinn verður ástfang
inn af vaxbrúðu í stóru verzl-
unarhúsi. Hann rænir henni og
kemur henni fyrir í þakherbergi
sínu í útjaðri borgarinnar. Þar
kviknar hún hægt og hægt til
lífsins vegna ástar hans, en fljót
lega verður hún of ráðrík, og
hann verður hreinn þræll hennar.
Myndin fjallar því um einmana-
leik manneskjunnar. Myndatakan
og stjórnin er máttlaus, en text-
inn væri áreiðanlega skemmtileg-
ur til lestrar.
Gunnar Hellström hefur fundið
ágætt efni í kvikmynd í skáld-
sögu Birgittu Steenbergs „Chans“
sem fjallar um rótlaust lífernt
æskufólks. Við fylgjumst með
ungri stúlku frá því hún fer burt
af æskuheimili sínu, þangað til
hún kemur þangað aftur. Þetta
hefur svo sem verið gert áður,
en sjaldan með svo næmri til-
finningu fyrir umhverfi og atburð
um. Hellström notar þá aðferð
eins og Sjömann að tengja sögu
myndarinnar umhverfi staðanna,
sem hún geris.t á, svo að ofur-
lítið minnir á'lieimildarkvikmyncr
ir.
Beztu atriði myndarinnar eru
um það, hvernig stúlkan ferðast
,,á þumalfingrinum“ til Stokk-
hólms. Þjóðvegirnir, götuskiltin,
vörubílar, ijósrákir frá bílunum
á nóttunni, útvarpstækin í bíl-
unum, stutt, tilviljunarkennd ást
aratriði og einmanaleikinn, sem á
eftir fylgir. Allt hefur þetta sézt
áður, en Gunnar Hellström nær
nýjum áhrifum, og LiIIevi Berg-
mann vinnur sinn fyrsta stórsig-
ur í hlutverki flækings stúlkunn-
ar. Það væri freistandi að láta
sér detta í hug, að mynd sú, sem
þarna birtist af afvegaleiddri
æsku, væri sett upp á ýktan hátt.
En á götunni fyrir framan kvik-
myndahúsið mætir auganu hið
sama og á myndinni.
Læknamálið — deyfilyf -- landbúnaðarafurðir
— málalok hagstæð ríkisstjórninni — fullnægj-
andi skýrslur — sjaldgæft atvik — þingsköp.
Max von Sydov og Bibi Anderson í kvikmyndinni Astmærin.
A/Y BOK:
Þroskaár Vigfúsar
Vigfús Guðmundsson, fyrrum |
gestgjafi hefur nýlega gefið út ann j
að bindi minninga sinna, sem hann
nefnir þroskaárin, en upphaf ævi-
sögu sinnar gaf hann út fyrir
tveirn árum og kallaði það Æsku-
daga.
Þegar Vigfús kvaddi lesendur
sína í Æskudögum var hann stadd
ur úti í löndum og þar er hann ;
einn í upphafi þeirrar bókar, sem
hann sendir nú á markaðinn. Hann
er nánar tiltekið hjarðmaður og i
búreki vestur í Ameríku og er þá j
27 ára gamall. Fyrstu kaflarnir í
„Þroskaárunum“ fjalla um dvöl
Vigfúsar í Kanada og Islend- i
ingabyggðum þar, en síðan um för I
hans til íslands, og úr því um
starfsárin og áhugamál hans hér
heima. Kennir þar að sjálfsögðu
margra grasa, en þó er þessi ævi-
minning, eftir að heim kemur,
fyrst og fremst pólitísk starfssaga,
jafnhliða því sem hún skýrir frá !
veitingahúsarekstri Vigfúsar sem
var atvinnugrein hans.
Enginn, sem kynntist Vigfúsi j
Guðmundssyni, gekk þess dulinn,'
hvar í flokki hann stóð. Maður I
gerir það heldur ekki í þessari bók.
Hann er Framsóknarmaður frá
toppi til táar, hreifst ungur af Jón-
asi frá Hriflu og fylgdi honum
dyggiiega að málum, a.m.k. fyrst í
stað. Flokkssjónarmiðið var Vig-
fúsi ofar öllu og maður sér ekki
annað við lestur bókarinnar en að
þar hafi hann verið heill og dygg-
ur allt sitt l,f. I staðinn fyrir að
andvakan var líf Sverris konungs
allt, var Framsókn líf Vigfúsar.
Hér skal ekki lagður dómur á
stjórnmálaskoðanir Vigfúsar Guð-
mundssonar, enda skiptir það
mestu máii hvernig hann tjáir við-
horf sitt til þeirrar lífsstefnu sem
hann :fur vaiið sér. Og hér kem-
ur það fram, sem reyndar margit
kunnugir vissu áður, að eftir situr
nokkur beiskja, ekki aðeins gegn
mótherjum í stjórnmálum, heldur
einnig í' garð eigin flokksbræðra.
Á þessu sviði verður Vigfús stund
um opinskár svo um munar og
fyrir bragðið gæti ég trúað þvf að
ýmsir tækiu sér þessa bók f hönd
I bókum Vigfúsar kennir óskertr
ar frásagnargleði. Þegar honum
Framh. á bls. 5.
Umræður á þingi í gær voru
efnislega mjög miklar, enda
þannig mál á dagskrá, sem
mjög eru á döfinni þessa dag-
ana. Nítján mál voru á dagskrá
í Sameinuðu þingi en umræður
urðu aðeins um þrjú þeirra,
hin vannst ekki tími til að af-
greiða, svo umfangsmiklar urðu
umræðurnar um þau fyrstu. —
Fyrst kom fyrirspurn Lúðvíks
Jósefssonar varðandi læknamál-
ið, síðan fyrirspurnir um mis-
notkun deyfilyfja og lán út á
landbúnaðarafurðir og svör
ráðherra. (Þessarra mála er
efnislega getið annars staðar í
blaðinu). Að lokum fylgdi
Skúli Guðmundsson (F) úr
hlaði tillögu sinni um raforku-
mál.
Hvað afurðalánin og deyfilyf-
in snertir þá voru svör ráð-
herra ítarleg og greinargóð,
enda urðu málalok mjög f hag
ríkisstjórnarinnar. Svar land-
búnaðarráðherra sýndi að hann
hafði kynnt sér viðkomgndi má!
mjög rækilega og þær tölur,
sem hann gaf um lán tii land-
búnaðarafurða miðað við lán
tii sjávarafurða hafa eflaust
komið Framsóknarmönnum
mjög í opna skjöldu. Hafa þeir
löngum hamrað á, að hlutur
landbúnaðarins væri mjög fyr-
ir borð borinn í samanburði við
sjávarútveginn, og þótzt hér
vissir um að geta hnekkt á
ríkisstjórninni (sjá 16. síðu).
Dómsmálaráðherra las full-
nægjandi skýrslur frá ábyrgum
aðilum, sem deyfilyfjamálið
helzt snertir, og er ljóst, að þeir
aðilar hafa látið málið mjög til
sín taka fyrir atbeina ráðherra.
Niðurstaða ráðherra var sú, að
mál þetta væri komið á mjög
alvarlegt stig, og ekkert mætti
spara til að koma þessum ó-
fögnuði fyrir kattarnef.
Svör Bjarna Benediktssonar
við fyrirspurn Lúðvíks um
læknamálið, voru engu éíður
fullnægjandi, þótt ráðherrann
hefði ekki gögn og skýrslur á
reiðum höndum. Ástæðan fyrir
því var sú, að Lúðvík kom
með sína fyrirspurn, ráðherra
að óvörum, en hingað til hefur
það verið sjálfsögð kurteisis-
venja í þinginu að gera við-
komandi ráðherra viðvart, ef
þingmenn hyggjast vekja máls
á sérstöku máli. í kjöifar Lúð-
víks kom Alfreð Gíslason lækn-
ir með enn frekari íyrirspurn-
ir varðandi læknamálið, greini-
lega mjög vel undirbúinn. Heil-
brigðismálaráðherra (BB) gaf
upplýsingar um gang málsins,
og lýsti þeirri skoðun sinni,
sem og fræðimanna annarra,
að læknamálið væri komið á
það stig lagalega og siðferði-
lega séð, að nauðsynlegt væri
að fá úrskurð dómsmála um,
hver réttarstaða aðila væri. —
Leiddi Bjarni að þessu gild rök,
en viðurkenndi hins vegar fús-
lega, að skoðun hans væri ekki
einhlít.
I umræðum þessum, sem
voru utan dagskrár, kom fyr-
ir það sjaldgæfa atvik, að þing-
manni var meinað að fá orðið,
eftir að hann hafði kvatt sér
hljóðs. Lúðvík Jósefsson bað
um orðið, er ráðherra hafði tal-
að, en þá hafði Lúðvík þegar
talað tvö skipti. Neitaði for-
seti á þeirri forsendu. Lýsti Lúð
vík óánægju sinni úr sæti sinu
og kvað slík þingsköp ekki hafa
tíðkazt fyrr. I þingskaparlög-
um (30. gr.) er rætt um fyrir-
spurnir, en aðeins fyrirspurnir,
sem á dagskrá eru.
Við slíkar umræður er þing-
mönnum aðeins heimilt að taka
tvisvar til máls og ekki lengur
en 5 mínútur í hvort skipti.
Um fyrirspurnir utan dag-
skrár er ekki getið í þingskap-
arlögum, en hins vegar hefur
sú ve .ja tíðkazt að þær séu
leyfilegar. Þeim, sem þetta rit-
ar, er ekki kunnugt um, hvort
á hefur reynt áður, hve oft
þingmenn megi taka til máls
undir þessum kringumstæðum,
en vissulega sýnist réttast, skv.
þingsköpum og þeirri reglu,
sem viðhöfð er um fyrirspurnir
innan dagskrár, að viðkomandi
megi aðeins taka tvisvar til
máls.
Var þvi ákvörðun forseta
rétt.