Vísir - 28.11.1962, Qupperneq 9

STROKUHESTURINN SUMARNÓTT
Frægustu málverkin
jþótt listgagnrýnendur þykist
öft vita margt og vera færir
um að kveða upp skorinorða
dóma, væru þeir settir í erfiða
klfpu, ef þeim væri fyrirskipað
að kveða upp dóm um það hver
væri fremsti listamaður, sem ís-
Iand hefði átt, eða hvaða lista-
verk væri fegurst og göfugast,
sem fslenzkur maður hefði skap-
að.
Slíkri spurningu er eigi hægt
að svara, til þess er orðið list
of afstætt og óáþreifanlegt hug-
tak og smekkurinn of misjafn.
1 hinni ungu málaralist íslands
mynduaugun að vísu beinast
að forystu mönnum þremur,
Ásgrími, Jóni og Kjarval og
máske líka Muggi og Kristínu.
Slíkir dómar um listrænt mat
eru þó vafasamir.
*
\ nnarri spumingu er hins veg-
* *■ ar auðveldara að svara. —
Hvað er frægasta málverk ís-
Ienzku þjóðarinnar. Þá er við að
styðjast nokkru áþreifanlegri
stafi en listrænt mat, þá er hægt
að fara að ræða um almennings-
álit, láta framkvæma skoðana-
könnun.
En hér þarf þó enga skoðana-
könnun. Það er staðreynd að fjög
ur af frægustu máiverkum þjóð-
arinnar eru eftir sama manninn,
Jón Stefánsson listmálara. Þar
með má alls ekki skilja, að Jón
Stefánsson verði upphafinn sem
listamaður upp yfir alla aðra
keppinauta sina.
+
TVfona Lisa er vafaiaust fræg-
asta málverk heims, en þar
með er ekki sagt að Leonardo
da Vinci hafi verið fremsti mál-
ari helmsins. „Ópið“ er hiklaust
frægasta mynd Edvards Munchs,
en þar með er eigi sagt að hún
sé bezta mynd hans frá listrænu
sjónarmiði.
Með sama hætti er óhætt að
segja að þessar fjórar myndir,
sem birtast hér á siðunni, séu
frægustu málverk islands. Við
getum seint skilið til fulls af
hverju þær hafa orðjð svo fræg-
ar, — það hafa gengið sögur um
þær og það hefur verið deilt um
þær. Tvær þeirra hafa birzt sem
myndir á almanaki, sem var
dreift um allt land, ein hefur
verið prentuð í málverkaeftir-
prentun Helgafells og sett i
ramma í nær allar stofur á land-
inu, þangað til fólk var farið að
fá ofnæmi fyrir henni.
Við þekkjum allar þessar mynd
ir. — Strokuhestinn, fyrstu
mynd Jóns Stefánssonar, sem
varð fræg er hann hélt fyrstu
sýningu sína f Reykjavík. Svan-
irnir fimm, sem íslenzka þjóðin
gaf krónprinshjónunum Friðrik
og Ingiriði á brúðkaupi þeirra,
— Þorgeirsboli, sem mest var
rifizt um f menntamálaráði og
stillt út höfundi til svfvirðu f
Aðalstræti og loks Lómarnir
tveir við Þjórsá.
+
JXöfundur þessara mynda var
x að deyja fyrir nokkrum dög-
um, en þó virðist það fjarri Iagi
að hann sé dáinn. Myndlistar-
menn lifa betur en aðrir lista-
menn f verkum sínum. Almenn-
ingur þekkti ekki Jón Stefáns-
son sjálfan með sama hætti og
hann þekkir Kjarval. Fólk vissi
ekki hvernig hann leit út, þekkti
hann ekki úti á götu. Menn höfðu
óljósa hugmynd um að hann bjó
niðri á Bergstaðastræti i sama
húsi og Ásgrímur eða að hann
dvaldist lahgdvölum f Kaup-
mannahöfn. Sjálfur gerði hann
ekkert til að auglýsa sig eða
skapa sér frægð.
— Það er engin eign f mér,
sagði hann einu sinni. Og hann
hafði engan sérstakan áhuga á
að selja málverkin. Var alltaf
tregur að láta þau af hendi,
nema ef einhver kom, sem hon-
um geðjaðist að persónulega, þá
vildi hann sjálfur lækka verðið,
ef málverkið hans fengi fóstur
hjá þessum vinum hans.
*
Gkarpur og slægvitur listgagn-
rýnandi gæti sennilega hald-
ið því fram að tækni Jóns Stef-
ánssonar væri klunnaleg, lltameð
ferðin stirð, hlutir og dýr óeðli-
Iegt f natúralisma sfnum. Samt
hafði hann eitthvað til að bera,
sem gerir málverk hans sér-
stæð og stórbrotin listaverk,
eitthvað sem íslenzka þjóð-
in kunni að meta, var það e. t. v.
að hann rímaði málverk sín,
byggði form þeirra upp með
meiri nákvæmni en nokkur ann-
ar, lét aldrei fyrstu tilraunina
duga, heldur leitaði stöðugt
dýpra og dýpra unz hann var
kominn lengst niður í sál fs-
lenzkrar náttúru og þjóðar.
ÞORGEIRSBOLI
SVANIR
í.