Vísir - 23.03.1963, Side 9

VÍSIR . Laugardagur 23. marz 1963.
VALTÝR STEFÁNSSON.
ritstjóri — minning
TVTeð Valtý Stefánssyni er
höfðingi íslenzkrar blaða-
mennsku genginn til moldar.
Sjálfur staðreyndi hann hið
gamla orðtak að enginn veit
sfna ævina fyrr en öll er. Þegar
hann ólst upp ungur sveinn í
menntagarði foreldra sinna, frú
Steinunnar og Stefáns skóla-
meistara mun hann várt hafa
rennt í grun að lífstarf hans
yrði að meginþætti í því fólgið
að færa þjóð sinni blöð hins
nýja tíma, blöð sem ekki létu
sig einvörðungu skipta ávirð-
ingar stjórnmálanna, heldur
dagblöð í þess orðs beztu merk-
ingu. í huga Valtýs Stefánsson-
ar var blaðið lifandi afl, vett-
vangur fyrir stórhug, framfarir
og nýjungar, sem landi og þjóð
mættu að gagni koma. Það var
hluti af honum sjálfum, hans
eigið þinghús og kennarastóll.
Valtýr Stefánsson hefir verið
nefndur faðir íslenzkrar blaða-
mennsku. Sú nafngift er ekki
að ósekju. Þegar hann kom að
Morgunblaðinu fyrir fjörutíu
árum var íslenzk blaðamennska
enn steypt í mót horfinnar ald-
ar. Valtýr kom heim frá Kaup-
mannahöfn með andbiæ nýrra
tíma og nýjar skoðanir á því
hvert væri hlutverk blaða. Ég
vildi gera blaðið að góðu
fréttablaði, sagði hann nokkru
eftir heimkomuna, og skýra
lesendum sem fljótast og
gleggst frá öllum þeim atburð-
um, sem nokkru varða, og
þeim straumum í viðskiptum
og menningu þjóðanna, er
nokkru máli skipta. Valtýr vildi
með öðrum orðum opna dyr
heimsins á gátt með lykli blaða-
mennskunnar. Saga Morgun-
blaðsins á síðustu fjórum ára-
tugunum er vitni þess hve hon-
um tókst þetta ætlunarverk
sitt mæta vel. Undir handar-
jaðri Valtýs, og vinar hans Jóns
Kjartanssonar, varð það ekki
einungis svo stórt að undrun
sætir með svo fámennri þjóð,
heldur og vandað blað, sem bar
þeim vilja ritstjóranna vitni að
ieggja öllum þeim málum lið.
sem þeir töldu að til framfara
og þjóðnytja horfðu. Með
Morgunblaðinu hefir Valtýr
reist sér þann minnisvarða.
sem lengst mun halda nafni
hans á lofti. Það stóra blað er
fyrir löngu orðinn sá spegill
sem þjóðin skoðar samtíð sína
gjarnast í. í velgengni þess
rættust draumar hins unga bú-
fræðings, sem ekki lét sér
nægja að yrkja jörðina, heldur
kaus sér víðari akra og breið-
ari lendur. í garði hans báru
að vfsu ekki allar urtir blóm,
fremur en í öðrum mannanna
görðum, en fáir munu geta lit-
ið ánægðari yfir landið að
loknu dagsvprki en Valtýr.
Mæit hefir verið að þjóðir
eignist þau blöð, sem þær eiga
skiiið. Ef það er rétt hefir ís-
lenzku þjóðinni farið mikið
fram síðustu áratugina. Með
starfi sínu, fordæmi og hug-
myndum hafði Valtýr þau á-
hrif á þróun íslenzkrar blaða-
mennsku, sem raun ber vitni
um í dag. Þar með er þó ekki
sagt að íslenzk dagblöð séu
Valtýr Stefánsson var mikill og minnisstæður persónuleiki.
Brautryðjandi í blaðamennsku á nútíma vísu. Hugsjónamaður,
sem vildi græða landið, skrýða það skógi og yrkja akra.
Lífsförunautur hans var listakonan Kristín Jónsdóttir, prýdd
þeim kostum, sem beztir hafa verið í fari íslenzkra kvenna að
fornu og nýju.
Saman skópu þau heimili sem mótað var þeirri smekkvísi og
hlýju hjartans, að óvíða var betra að koma. ^
Mannkostir þeirra hióna eru greyptir svo fast í huga mér, að
fyrnazt munu þeir aldrei, meðan líf endist.
Gunnar Thoroddsen.
fullkomin og nákvæmlega eins
og þau eiga að vera. En þeir
mörgu, sem muna íslenzka
blaðamennsku fyrir sfðustu
styrjöld og gera sér grein fyrir
þeim breytingum, sem síðan eru
orðnar munu taka undir það
sem hér er sagt. Og víst munu
allir íslenzkir blaðamenn, hvar
i flokki sem þeir annars standa,
á einu máli um að þar hafi
Valtýr átt mestan hlut að
máli.
Ég kynntist Valtý ekki fyrr
en hann var orðinn nokkuð við
aldur, en um nokkurra ára skeið
hitti ég hann nærri daglega og
starfaði við blað hans. Víða eru
til blaðamannaskólar og meira
að segja er sums staðar hægt
að taka háskólapróf f þeirri
grein. En mér er til efs að nokk-
ur ungur maður hafi getað
fundið betri skóla en starf með
Valtý Stefánssyni, og á það
reyndar við um margt annað en
blaðamennskuna eina saman.
Hollari ráðgjafi og vinur starfs-
mönnum sfnum mun trauðla
hafa verið fundinn. Elja hans
og þrek i erlissömu starfi var
óbilandi og hann kunni þá list
að vekja áhuga og- starfsgleði
hvar sem hann fór. Hann var
jafnan yngstur f ungra manna
hóp og við hlið hans voru flest-
ir dagar sunnudagar. f þeim
stjórnmálaskrifum, sem blaða-
mennskunni fylgja lét hann
ekki sinn hlut fyrir nokkrum
manni, en kunni þó flestum
öðrum betur að slfðra sverðin
þrátt fyrir rfka lund og mikið
geð. Því átti hann andstæðinga
að vinum, ekki sfður en sam-
herja.
Sí&jjstu árin, eftir að hann
tók sjúkdóm sinn, voru honum
erfið. En það voru ekki van-
heilindin sjálf, sem tóku mest
á hug hans, heldur það að
verða að hverfa frá þeim störf-
um, sem hann unni svo mjög f
rauninni á bezta aldri. Það er
ekki lengur í tízku á þessu
landi að mæra fornar dvggðir
en nú, þegar Valtýr er allur,
verður hann í vitund minni
ímynd þess karlmennis sem
kunni að taka örlögum sínum.
★
Þegar Valtýr Stefánsson and-
aðist var hann liðlega sjötugur
að aldri, en hann fæddist 26.
janúar 1893 að Möðruvöllum f
Hörgárdal.
Stúdent varð hann árið
1911. Innritaðist hann þá í
Hólaskóla til búnaðarnáms og
sigldi síðan til Kaupmanna-
hafnar til framhaldsnáms og
lauk kandidatsprófi í búnaðar-
fræðum árið 1914. Árin 1915—
1917 stundaði hann fram-
haldsnám við Landbúnaðarhá-
skólann, en starfaði jafnframt
við jarðabótadeild danska
Heiðafélagsins til 1918. Þá kom
hann heim og gerðist um skeið
sýsluráðunautur, en varð svo
jarðræktarráðunautur Búnaðar-
félagsins árið 1920 og gegni því
starfi í fjögur ár. Á þeim árum
ferðaðist hann um allt landið
og kynnti sér búnað og gróður
og óhætt er að fullyrða að ekki
hafi margir verið nákunnugri
íslenzkum landbúnaði en hann.
Þessi staðgóða þekking Val-
týs á íslenzkum landbúnaði
varð honum mikils verð eftir að
hann hafði tekið við ritstjóra-
starfinu árið 1924. I því sæti
ritaði hann fjölmargar greinar
um hag og framfarir landbúnað-
arins og allt fram á síðustu ár
átti búfræðin ramma taug í
brjósti hans. En það var skóg-
ræktin sem átti hug hans allan.
Vökudraumur hans var landið
eins og þeir fóstbræður Hjör-
leifur og Ingólfur litu það:
skógi vaxið milli fjalls og fjöru.
I endurminningum sínum segir
Valtýr frá því að þegar hann
var ungur drengur norður í
Hörgárdal hafi hann margt
hugsað um skóga og ímyndað
sér hvernig þeir litu út. Og í
barnshuga hans varð njólastóð-
ið við bæina eina uppbótin
fyrir skógleysið,
Nú, sextiu árum síðar,- þurfa
norðlenzkir drengir ekki lengur
að efla laufskóga í ímynd sinni.
Þar sem áður voru óræktarmó-
ar eða illgresisstóð standa nú
víða beinvaxnir laufskálar.
Hlutur Valtýs er sá að hafa
vakið þjóðina öðrum fremur til
meðvitundar um það að fóstur-
skuldin við landið er ekki
greidd fyrr en þær auðnir, sem
skapazt hafa fyrir kolaeld og
skógarhögg aldanna eru aftur
grænar í rót. Enn er deilt um
fjárhagslegt gildi skógræktar
og skal hér enginn dómur lagð-
ur á þær ræður, en hitt er ó-
mótmælanlegt að landið er
bæði betra og fegurra þar sem
skógurinn skríður. 1 baráttu
sinni fyrir skógræktinni vildi
Valtýr kenna þjóð sinni að
nema fegurð landsins og jafn-
framt hvetja hana til þess að
gjalda skuld sfna til þeirrar
moldar, sem hún er vaxin úr.
Hann unni fögrum listum. ekki
síður en fögrum gróðri. En
hann lét sér aldrei nægja hlut-
verk áhorfandans eitt saman.
Hann var raunhæfur fagur-
keri.
★
Þannig var athafnaævi Val-
týs Stefánssonar tvinnuð saman
úr þessum tveimur meginþátt-
um, blaðamennskunni og skóg-
ræktinni, og honum féll sú
hamingja í skaut að sjá það
hús, sem hann ungur lagði
hornsteininn að verða háreist.
En að leiðarlokum er ekki unnt
að lúka aftur ævibókinni án
þess að minnast þess, sem hann
sjálfur mun þó hafa talið sína
mestu hamingju, hans eigin
garðs við Laufásveg. Kristín
Jónsdóttir var honum ekki ein-
ungis góð eiginkona heldur
einnig hollur ráðgjafi á fjöl-
þættu sviði umfangsmikils lífs-
starfs. Og honum entist aldur
til þess að sjá mannvænleg
börn dætra sinna tveggja vaxa
úr grasi.
Á hátíðlegum stundum er
gjarnan rætt um vormenn
þessa lands. Nú að leiðarlokum
minnist ég ekki þess manns
annars, sem mér þykir sú eink-
unn hæfa betur. Valtýr Stefáns
son var sannur vormaður. Hann
var maður gróandans.
Gunnar G. Schrani.
Tjegar komið er að þvf að
" kveðja Valtý Stefánsson
minn gamla leiðtoga og Iæriföð-
ur, get ég ekki farið að rekja
æviferil hans né ræða um það
hverja þýðingu störf hans höfðu
fyrir þjóðfélag okkar í heild.
Kveðja mfn verður aðeins að
rifja upp endurminningu um
margar samverustundir með
Framhald á bls. 10.