Vísir - 08.04.1963, Blaðsíða 8

20
V í S I R . Mánudagur 8. apríl 196S
Slupskip
BJARNI RIDDARI
Frh. af bls. 19:
mundar á Skúmsstöðum var
Guðrún Ásmundsdóttir b. og
smiðs á Minni Völlum á Landi,
Brynjólfss. b. Skarði á Landi,
Jónssonar b. Skarði, Eiríksson-
ar sýslum. í Klofa, Torfasonar
ríka, sýslum. í Klofa, er deildi
við Stefán biskup Jónsson og
lét drepa Ljenharð fógeta,
Jónssonar sýslum. f Klofa um
1450, Ólafssonar sýslum. á
Víðimýri og Reykjahlíð, Lopts-
sonar ríka, skálds og hirðstjóra
á Möðruvöllum, Guttormssonar
af ætt Skarðverja vestra.
Rannveig kona Bjarna var
dóttir Filippusar pr. í Kálfholti,
f. 1693, d. 1779, Gunnarssonar
lgrm. f Bolholti f. 1665, Filipp-
ussonar, Ormssonar, Runólfs-
sonar, Filippussonar lgrm. á
Geldingalæk, Runólfssonar
lgrm. þar, Þorsteinssonar b.
Reyni í Mýrdal, d. 1466, Helga-
sonar lögmanns á Ökrum í
Skagafirði, Guðnasonar af ætt
Ljósvetninga. Kona Heiga lög-
manns var Akra-Kristín Þor-
steinsdóttir lögmanns Ólafs-
sonar. Móðir Rannveigar var
Vilborg Þórðardóttir Skálholts-
ráðsmanns og ritara bóka-Árna
Magnússonar, og bjó Þórður á
Háfi f Holtum, Þórðarsonar
lgrm. og sýslum. í Ormsbæ f.
1630, d. 1703, Steindórssonar
sýslumanns á Ingjaldshóli af
ætt Akra-Finns. En föðuramma
Rannveigar var Ingibjörg f.
1668 Ingimundardóttir Igrm. á
Strönd í Selvogi f. 1610, Gríms-
sonar í Teigi, síðar á Strönd,
Einarssonar bi þar, Grímssonar
sýslum. á Hólum í Eyjafirði, d.
1588, Þorleifssonar sýslum. á
Möðruvöllum, d. 1560, Gríms-
sonar sýslum. þar, Brandssonar
lögmanns á Hofi á Höfðaströnd
og Mýrum í Dýrafirði, d. 1494
af ætt Seldæla.
Rannveig var fædd 26. 2.
1744 f Kálfholti. Hún hafði áður
verið gift Jóni b. og igrm. í Nesi
f Selvogi Halldórssyni frá Þor-
kelsgerði í Selvogi, Jónssonar,
en hann drukknaði í flóðunum
fyrir ofan Eyrarbakkabúðir 1781.
Þau áttu 2 börn, Vigdísi f. 1779
í Nesi, d. 31. 8. 1812 í Hafnar-
firði, 34 ára óg. bl., var lengi
sjúk af meinkætum og Steindór
Jónsson, er nefndi sig Waage,
f. 1766 og d. í Hafnarfirði 22.
12. 1825, fjórum mánuðum eftir
dauða móður sinnar. Hann var
fyrst verzlunarmaður hjá stjúp-
föður sfnum en síðar skipstjóri
á fiskijöktum hans. Steindór
kvæntist 5. 10. 1814 Önnu
Katrfnu Welding í Hafnarfirði,
en Iézt frá henni og 4 dætrum
þeirra f ómegð. Stefán Þorláks-
son hreppst. kvæntist henni
sfðar, en hann keypti bæði Ós-
eyrina f Hafnarfirði og fiski-
jaktina Flyneren úr dánarbúi
Bjarna Sívertsens 1834.
Rannveig giftist Bjarna 1782,
var hún þá 38 ára en hann tæp-
lega tvftugur. Sagt er að Bjarni
væri alls ómenntaður bónda-
son, er hann kvæntist Rann-
veigu, en hún hafi kennt hon-
■ um að lesa, skrifa og reikna,
enda hafi hún verið væn kona,
vel viti borin og stórum betur
menntuð en títt var um konur
í þá daga. Öllum heimildum
ber saman um mannkosti henn-
ar og menntun og Bjarni Thor-
arensen skáld kvað til hennar
áttræðrar þennan fagra óð:
Óttist ekki elli,
þér íslands meyjar,
þó fagra hýðið hvíta
hrokkni og fölni
og brúna logið í lampa
ijósunum daprist
og verði rósir vanga
að visnuðum liljum. ' ) ' ■ •
' Því
fellur það betur að limum
og lætur skýrar í ljósi
lögun hins innra
Fögur önd andlit ins gamla
mun eftir sér skapa
og ungdóms sléttleik æðri
á það skrúðrósir grafa.
Svo fékk ei áttræðs aldur
ófríða gjörva
Rannveigu, riddara Bjarna
rétta húsfreyju.
Sálar um fatið hið forna
fögur skein innri kona,
skýrt máttu skatnar og líta,
að skrúðklæði var það.
Ei þó upp hún fæddist
í öðlinga höllum,
látasnilld lipur var henni
sem lofðunga frúvum.
Kurteisin kom að innan,
sú kurteisin sanna,
siðdekri öllu æðri,
af öðrum sem lærist.
Ög þó hún kvala kenndi
af kvillum í elii,
brúna jafnheiðskfr himinn
hugar ró sýndi.
Dauða næst bjartlegast brosti
blíðlyndið hennar úr augum,
var sem önd leitaði ljóra
og liti til veðurs.
Óttist því ei elli,,
þér Isalands meyjar,
ef reynið rétt sem byrjar
Rannveigu að lfkjast.
Sanna mun hver þá sögu,
er sjá hana mátti,
að bjartast hreint skín hjarta
úr hálfslokknum augum.
Rannveig dó í Hafnarfirði 24.
ágúst 1875.
Samkvæmt kirkjubókum Se!-
vogsþinga, sem eru mjög illa
farnar og gloppóttar. verður þó
séð með vissu, að Bjarni og
Rannveig eignuðust 4 börn, en
aðeins tvö þeirra komust upp.
1. Agnes Bjarnadóttir, f. í okt.
1785, d. 6. apríl 1786 úr inn-
vortis veikindum, hálfs árs göm
ul.
2. Sigurður Bjarnason f. 23.
jan. 1787, skírður 24. s. m„
guðfeðgin eru Erlendur Jóns
son, Jón Vernharðsson og Jór-
unn Sigurðardóttir systir Bjarna
Um Sigurð verður síðar getið.
3. Jámgerður Júlía Bjarna-
dótt f. 1788 (sennil. í júlí) á
Bjarnarstöðum eins og fyrri
börnin, sjá síðar.
4. Sigríður Bjarnadóttir f.
1790 á Bjárnarstöðum, d. 17.
ágúst 1791 úr kvefi, eins árs.
Járngerður Júlía Bjarnadóttir
giftist 8. ágúst 1812 í Reykjavík
Hans' Wölner Koefoed, er þá
var sýslumaður í Gullbringu-
sýslu og kom nokkiið við Jör-
undarmál litlu fyrr, en þau hjón
fluttu sama ár til Danmerkur
og síðar til Noregs, þar sem
Koefoed gerðist bæjarfógeti o.fl.
j.Kóngsbergi og síðar 1837 sór-
ehs'Krifáfi í Bufkerudámti þar til
hann fdó'S.1 6:.,;1849.-,En Járngerð
ur andaðist af barnsförum af
fimmta barni þeirra 21. febrúar
1824.
Afkomendur þeirra hafa dreifzt
víða um Noreg og hefur reynzt
allerfitt að finna þá alla. Þeir
munu nú vera um 50—60 á lífi.
Sonardóttir Járngerðar hét einn
ig Járngerður Koefoed og var
ógift kennslukona i Osló og
andaðist þar niræð um 1950.
Hún hafði einu sinni komið til
íslands að sjá land forfeðra
sinna, en fann ekki fram til
neinna ættingja. Þegar hún sá
styttu Jóns Sigurðssonar á
Austurvelli, þá datt henni í hug
að þarna væri kannski einn
Sívertseninn, frændi hennar. En
svo var nú ekki.
Sigurður Bjarnason Sívert-
sen kvæntist 14. 2. 1816 í Kaup
mannahöfn Guðrúnu f. 19. maí
1799 á Arnarhóli í Reykjavík
Guðmundsdóttur Thordersens,
alsystur Helga Thordarsens
biskups. Sigurður gerðist verzl-
unarfélagi föður síns um 1812,
og var það fram yfir 1827, en þá
virðist hann hafa hafið verzlun
með Arnóri Gunnarssyni kaup-
mannj í Keflavík. Sigurður sett
ist nýkvæntur að í Reykjavík i
Sívertsenshúsi þar, síðar Hafnar
stræti 22 og bjó þar alla ævi,
en hann andaðist 1866 og Guð-
rún kona hans 1872. Núlifandi
afkomendur þeirra hjóna eru
um 180, þar af um 20 erlendis.
Frá Pétri Sívertsen, syni þeirra,
bónda I Höfn í Melasveit eru
um ,60 niðjar á lífi, næstum allt
afkomendur sr. Magnúsar
Andréssonar prests á Gilsbakka
og Sigríðar Pétursdóttur Sívert-
sens, m. a. börn Péturs Magnús
sonar ráðherra og sr. Ásmundar
biskups. En frá Hans Anton
Sívertsen syni þeirra, verzlunar
stjóra og bæjarfulltrúa í Reykja
vík eru um 100 afkomendur á
lífi, næstum allir afkomendur
Regine Magdalene Hansdóttur
Sívertsen og manns hennar sr.
Benedikts Kristjánssonar prests
á Grenjaðarstað. Þannig virð-
ast núlifandi niðjar Bjarna Si-
vertsens vera um 230 og er það
7. kynslóðin frá honum, sem
nú er að slíta barnsskónum á
200. afmælisdegi hans.
Eins og um getur í æviágrip-
inu hér að framan, þá kvæntist
Bjarni í annað sinn í Kaup-
mannahöfn 1831 danskri djákna
dóttur Henriette Claudie Andre
sen, en þau höfðu eignazt sam-
an dóttur 1821 að nafni Anne
Elisabeth Henriette. Ekki hefur
tekizt að hafa upp á afkomend-
um hennar, ef einhverjir eru.
Fyrir um tveim árum síðan
fann Gunnar Hansen leikstjóri
dánarbússkjöl Bjarna Sívert-
sen í Landsarkivinu fyrir Sjá-
land og eyjarnar í Kaupmanna
höfn. Þetta voru tveir stórir
bögglar og reyndist innihald
þeirra komast fyrir í um 1200
mikrofilmumyndum, sem nú eru
í vörzlu minni. Dánarbússkjöl
þessi gefa allglögga mynd af
verzlunarrekstri og starfi Bjarna
og þau eru vissulega efniviður í
stórt ritverk um ævistarf hans.
Þau veita margvíslegar upplýs-
ingar um Bjarna fram yfir þær
heimildir, sem áður hafa verið
notaðar og gefa einnig glögga
mynd af umfangsmiklum verzl-
unarrekstri innanlands og utan
fyrir um 150 árum síðan. Dánar
búsprótókollinn reyndist vera
140 þéttritaðar foliosíður og
fylgiskjöl yfir 1000 blaðsíður.
Það tók 6 ár að ljúka upp-
gjöri dánarbúsins, því tvær
verzlanir voru í fullum gangi á
íslandi, þrjár fiskijaktir á fisk-
veiðum þar, 3 millilandaskip í
förum til Danmerkur og Mið-
jarðarhafslanda með afurðir frá
íslandi og neyzluvörur þangað
og um 100 viðskiptamenn í öll-
um sýslum landsins í skulda-
skilabók. Hörmulegt er þó að 13
verzlunarbækur dánarbúsins,
sem notaðar voru við uppgjörið.
finnast nú ekki._
Ekki verður hér rakin ná-
kvæm frásögn af brautryðjenda
baráttu Bjarna Sívertsens. Það
hefur þegar verið gert all ýtar-
lega í hinum þrem áðurnefndu
heimildum og verður því fljótt
farið yfir sögu, en þó til gamans
talin upp skipakostur hans i
þeirri röð, sem hann virtist eiga
þau, en annars stiklað á stóru.
Hánn byrjar um 1889 verzl-
un í Selvogi og Vestmannaeyj-
um og á þar í höggi við harð-
snúna Eyrarbakkakaupmenn,
sem næstum ráða niðurlagi
hans, en 1793 fær hann keypt
verzlunarhús og inventar Hafn-
arfjarðarverzlunar og byrjar þá
þegar verzlun þar. Hann kaupir
þá strax 57 commercelesta
galeasskip Johanne Charlotte,
sem síðan er í förum fyrir hann
milli landa og var á leið til
Spánar 1807, þegar það var her-
tekið af enskum reyfurum. Ári
síðar var þetta skip hertekið af
Bretum vegna kornflutninga til
Kaupmannahafnar í banni þeirra
og missti Bjarni það þá alveg,
en þessi mistök voru án vítúnd
ar hans og vilja. Um 1795 kaup
ir hann stærsta skipið sem hann
eignast á ævinni, 163 commer-
celestá brigskip De to Söstre
eða Tvende Söstre eins og það
var oftast nefnt. Það skip átti
hann fram til 1810 og var ávallt
í millilandasiglingum. Það kom
einnig nokkuð við Jörundarmál
og á því skipi sigldu þeir Bjarni,
Magnús Stephensen og Petræus
kaupmaður til útlanda sumarið
1807„ er þeir voru teknir af
brezkum. Um 1798 kaupir Bjarni
fiskijaktina Foráret 9 lesta og
fór hún einnig milli landa stöku
sinnum. Þessa jakt stækkaði
hann síðar í 15 lesta slup-skip
í skipasmíðastöð sinni í Hafnar-
firði og átti hana til æviloka.
Hún var seld Juhler verzlunar-
stjóra Hans í Hafnarfirði
1834. Þá kemur Bjarni sér upp
skipasmíðastöð í Hafnarfirði.um
1800 og byggir þar fiskijaktina
Havnefjords Pröven, 9l/2 comm-
ercelestir, sem sjósett var 5.
sept. 1803. Ekki fara sögur af
því að eins stórt skip hafi áður
verið smíðað á íslandi, því
skúta sr. Páls í Selárdal um
1650 og dugga Eývindar Jóns-
sonar um 1716' hafa vafalaust
verið minni skip, en annarra
þilskipasmíða er ekki getið í
heimildum. Bjarni átti Havne-
fjördspröven til dauðadags og
hefur hún því verið happafleyta.
Juhler verzlunarstjóri keypti
hana einnig af dánarbúinu.
Bjarni gerir út jaktir sínar til
fiskveiða öll verzlunarár sín,
einnig minni báta, 6-manna för
og 4-manna för og kaupir fisk
af öðrum. Þennan fisk selur
hann ýmist sem klipfisk eða
platfisk í Danmörku, Frakk-
landi, Spáni og Italíu. Meðal út-
flutningsafurða hans eru einnig
síld í tunnum, ull, tólg, lýsi
eða lifur, svanafjaðrir (til þess
að skrifa með), ullarvettlingar,
lambaskinn, refaskinn og svana
hamir. Innflutningurinn er allar
algengustu neyzluvörur þess
tíma, verkfæri og veiðiútbúnað-
ur.
Eftir skipsmissinn 1808 og
sölu Tvende Söstre 1810 hefur
hann keypt skipið Anna Doro-
thea, sem þekktist aðeins að
nafninu og hefur verið selt fljótt
aftur, því árið 1812 á hann að-
eins eitt millilanrtaskip, bark-
skipið Orion, en það er hið
kunna skip Trampe’s greifa úr
Jörundarsögu, en aðeins 73
commercelestir. Næst er getið
skipa, sem hann á eftir 1816 og
er það fyrst briggskipið Thing-
öre, 69 lesta millilandaskip, þá
galeasskipið Anna Caisa, 37
lestir og De tre Söstre eða
Trende Söstre, 31'/2 lesta slup-
skip Allt voru þetta millilanda-
skip. Anna Caisa strandaði og
Frh. á bls. 22.
I