Vísir - 30.11.1963, Blaðsíða 4

V1SIR . Laugardagur 30. nóvember 1963.
leiklistarinnar
Njörður P. Njarðvík: SÁ
SVARTI SENUÞJÓFUR. -
Haraldur Björnsson i eigin
hlutverki. Útg. Bókaútgáfan
Skálholt. 264 bls. Verð kr.
350,20. Prentsmiðjan Oddi.
— Tj1g hef aldrei getað gert
mér fyllilega grein fyrir
þvl, hvað það var sem kom mér
til að leggja út á hina erfiðu
braut leikarans . . . Allir voru
á móti þessu, fjölskylda mln,
jafnvel konan mín, en ég blátt
áfram gat ekki hætt. Ég var
vakinn og sofinn I leikhúsinu og
smám saman varð mér ijóst, að
ég gat ekki hugsáð mér að gera
neitt annað. Fengi ég ekki að
helga mig leiklistinni fyrir fullt
og allt, þá gat ég varla hugsað
mér að lifa. Þess vegna hef ég
alltaf sagt við nemendur mína:
— Ef þið getið ekki lifað án
þess að leika, þá skuluð þið
gera það, annars ekki. Þetta er
munurinn á starfi og list. Starf-
ið á aðeins hluta af manninum,
en listin á hann allan.
Þannig skýrir Haraldur Björns
son leikari frá tildrögum 'þ'éss
að hann steig það afdrifaríka
skref 34 ára gamall með konu
og tvö börn að selja allar eigur
sínar á uppboði á Akureyri og
halda út í heim til leiknáms.
— Fólkið á Akureyri var sem
þrumu lostið, segir hann. —
Þú átt- eftir að sjá eftir þessu,
sagði það við mig og það snart
mig illa.
jþannig er upphaf hinnar eigin-
legu leiksögu þess manns,
sem nú er viðurkenndur og
dáður af allri þjóðinni fyrir
stórbrotna list sína. Og saga
hans sjálfs, sem Njörður P.
Njarðvík hefur nú fært í letur,
sýnir að líf Haraldar hefur ekki
orðið neinn farsi, heldur stór-
kostlegt og erfitt hlutverk í
baráttu- og sigurleik.
Það var um mitt sumar, sem
ég frétti, að Njörður væri farinn
að "vinna að því að skrá sögu
Haraldar. Ég get ekki neitað
því, að mér kom fyrst í hug, að
í þessari væntanlegu bók myndi
Haraldur koma fram meðal
okkar sem skemmtilegur húm-
oristi og sögumaður eins og
hann er þekktur f hópi kunn- ,
ingja sinna, bókin yrði yfir-
full af leiftrandi gamansögum
um það sem gerðist að tjalda-
baki í leikhúsunum.
En þessi bók, sem ég hef nú
á borðinu fyrir framan mig
varð auðvitað ekki svo billeg.
Hún er mjög alvarleg bók, hún
fjallar um mann, sem átti þrá
til fullkominnar listar og tók
hlutverk sitt alvarlega. Og öðru
vlsi getur hann ekki skilið að
hægt sé að taka listina. Hér er
m. a. að finna skýringu á þeim
snöggu viðbrögðum hans, þegar
hann hvarf frá leikskóla Þjóð-
leikhússins á s.l. vori. í minn-
ingum sínum frá leikskólanum
I Kaupmannahöfn segir hann
frá einum kennara slnum
Neiiendam, sem mislíkaði við
stúlku I skólanum og sagði
miskunnarlaust við hann:
— Hvad har De at göre her-
ind? Gá hjem og fá born. Og
hún gerði það. í leikskóla Þjóð-
leikhússins eru , hins vegar
teknir nemendur, sem skrifa
leikari með y, nemendur sem
skortir almenna menntun og á
æfingum I skólanum og jafnvel
á prófum gerir ekkert til þó
nemandinn kunni ekki hlutverk
sitt, hann fær að hafa hvfslara
sér til aðstoðar. Þetta sárnar
Haraldi, vegna þess að hann
telur það niðurlægingu fýrir
listina.
Jj’rá þvl þau Haraldur og
Anna Borg sátu saman I
leikskóla úti I Kaupmannahöfn
og voru kölluð „de to tavse"
hefur hann átt aðeins eitt
stefnumið, að rísa upp sem
r.?,ls/a.,í?,lenz,kan
lelk.úpp í.hæðir ósvikinnar jist-
ar, Þetta,.yar yiðþurðarík og oft
'erfiorarátta. ÍÍahn segTst hafa
komið hingað heim sem óvel-
kominn listamaður, áhugamenn-
irnir, sem haldið höfðu uppi
leiklistinni litu hann hornauga
sem atvinnumann, er þeir ótt-
uðust að myndi skáka sér.
Áður hafði hann kynnzt leik-
ararígnum úti I Kaupmanna-
höfn, en ekki reyndist hann
minni hér, þar sem allt logaði
I illdeilum I Leikfélaginu og hiti
og ofsóknaræði gerði vart við
sig í leikdómunum. Þetta voru
kreppuár, ár sem hann var út-
skúfaður frá Leikfélaginu og
hann varð að hefja kennslu við
Austurbæjarskólann. Hann seg-
ist sjálfur hafa haft ánægju af
kennslunni, en ég efast um að
hann hafi haft nokkurn áhuga
á slíku starfi.
kartöflur sfnar í. Ekki var að-
búðin heldur betri þegar farið
var I leiksýningar út um land
og leikið í lekum skúrum og
jafnvel inni í stofum.
TJaraldur Björnsson er mikill
skapríkismaður. Þó forðast
hann hatrið, nú þegar hann
lítur yfir farinn veg. Einu menn-
imir I HFinu sem hann virðist
enn hata eru tveir nafnlausir
iðnaðarmenn, sem byggðu hús
hans við Bergstaðastræti. Við
þá skiiur hann með þessum
orðum: — Nú em þessir menn
báðir dauðir og svíkja hinu-
megin. Slðar I bókinni segir
hann og: — Ég hef horft á
hefnd náttúrunnar og vei þeim
sem kallar hana yfir sig.
Aðrir sem árekstrar urðu við
fá sínar sneiðar, en að jafnaði
rökstuddar og kurteislegar eins
og í umræðum um málefni.
Hann dregur t. d. enga dul á
það, að núverandi Þjóðleikhús-
þess
ög
einnig telur hanii það óhæfú/áð
sömu mennirnir sitji ár eftir ár
I Þjóðleikhúsráði.
Clíkur maður sem Haraldur er
skiljanlega ailfrekur og
sjálfsfullur og þess gætir víða
f bók hans, að hún snýst um
hann sjálfan. Það kemur engum
á óvart þó hann hafi alltaf haft
rétt fyrir sér I leikararígnum —
það hafa allir. En maðurinn
verður strax þekkilegur fyrir
eina setningu, þar sem hann
viðurkennir, að hann hafi ekki
sjálfur verið neinn friðarins
maður.
Og þrátt fyrir allt áér hann
hina mjög vel. Hann dáist að
önnu Borg I hlutverki Höllu,
hann segir okkur söguna af
Haraldur Bjömsson í einu hlutverki sínu, sem Botard í Nashym-
ingunum.
hans stóra tækifæri, að leika
Shylock.
T>ókin er ekki sérlega kröftug
að stllbragði. Fyrsti hluti
hennar sem fjallar um æsku
Haraldar og störf hans sem
verzlunarmanns er stundum
heldur daufur. En svo rls bók-
in þegar komið er á leikskólann
og Haraldur fer að íhuga mann-
lífið I nýju ljósi. Saga hans
Þann tón verður leikarinn að
magna og laða fram til þess,
að maðurinn verði ekki að
hreinum djöfli."
I
BÆKUR 0G HOFUNDA
E
r r

Og síðan hinn mikli sigur
hans, er hann lék Shylock en
eftir það hefur hann getað helg-
að sig allan leiklistinni.
Allt er þetta margbrotin saga
af ótal verkefnum, mannamót-
um, ummælum, sem lýsa snögg-
lega upp manngerð samferða-
mannanna. Þetta var hörð bar-
átta I féleysi, húsnæðisleysi og
skilningsleysi og I tuttugu ár
starfaði leiklistin I skugga hins
ófullgerða Þjóðleikhúss, sem
brezka hernámsliðið geymdi
gamanleikaranum Alfreð og
hann tregar fráfall Öldu Möller,
dáist að Arndfsi I Finnlands-
ferðinni og lýsir trausti sínu á
Þorsteini Stephensen. Hann
fylgdist I eftirvæntingu með
ungu leikurunum, dáist að
Róbert Arnfinnssyni og segir
okkur hvenær margir hinna
komu fyrst fram á sviðið. Þrátt
fyrir allan ríginn eru líka sterk
bönd samheldni sem halda þess-
um félagsskap saman, hann
minnist þess t .d. að það var
Lárus Pálsson sem gaf honum
verður sterkust I þvl mannlega.
„Ég er einn þeirra," segir
hann, „sem hefur orðið fyrir
þeirri reynslu að hafa leikið
marga brotamenn og jafnvel ill-
menni . . . Það er mjög lær-
dómsríkt að leika brotamenn.
Þeir er„ oft stórgáfaðir og
undarlega samansettar persón
ur, sem gaman er að brjóta til
mergjar. Það kennir margra
grasa I þeirri ruslakistu, sem á
að heita sál þeirra. En undir
niðri er alltaf einhver tónn,
sem er ekta og mannlegur.
slíkum hugleiðingum um
mannlífið, tilgang þess I
daglegu lífi, túlkun þess á leik-
sviðinu nær bók þeirra Njarðar
og Haraldar hæst. Or hans eig-
in llfi verða unaðslegir þeir
kaflar sem fjalla um föðurgleð-
ina og um garðinn hans. Það er
I þessu efni, sem bókin hrífur,
en skortir nokkuð á að hún nái
að tungu og stll þvf flugi sem
fremstu rithöfundar ná. Sér-
vizkuleg stafsetning á þremur
orðum, sem ganga I gegnum alla
bókina gerir lesanda gramt I
geði.
Ég býst við að Njörður hafi
skráð söguna beint af vörum
Haraldar, en starf skrásetjarans
er jafnan mikið. Bókin eins og
hún kemur okkur fyrir augu er
hans verk. Og þessari bók um
hinn svarta senuþjóf hlýt ég
að stilla upp við hliðina á
Skáldatíma, sem merkustu bók
þessa jólakauptlma.
Áð lokum ber að hrósa góð-
um frágangi bókarinnar.
Þorsteinn Thorarensen.
☆